شيوه عزاداري در اقوام بشري گوناگون است. بهتر آن است كه سبك عزاداري را از اهل بيت(ع) بياموزيم كه ايشان اسوه حسنه الهي در ميان امت و بشر هستند. (احزاب21) .
1. گريستن: با نگاهي به شيوه عزاداري امام حسين(ع) در اهل بيت(ع) مي توان دريافت كه مهمترين آيين در عزاداري آن حضرت(ع) گريستن است كه از آدم(ع) تا خاتم(ص) گزارش شده است. در روايات است كه بر امام حسين(ع) گريه كنيد. امام رضا(ع) فرمود: من كل يوم عاشورا يوم مصيبته و حزنه و بكائه جعل الله عزوجل يوم القيامه يوم فرحه و سروره؛ هركس كه عاشورا، روز مصيبت و اندوه و گريه اش باشد، خداوند روز قيامت را براي او روز شادي و سرور قرار مي دهد. (بحارالانوار ج44 ص284) امام رضا(ع): هرگاه ماه محرم فرا مي رسيد، پدرم موسي بن جعفر(ع) ديگر خندان ديده نمي شد و غم و افسردگي بر او غلبه مي يافت تا آنكه ده روز از محرم مي گذشت، روز دهم محرم كه مي شد، آن روز، روز مصيبت و اندوه و گريه پدرم بود. (امالي صدوق ص111) گريه با اشك، نشان از سوز دل است. ريختن قطرات اشك براي امام حسين(ع)، برات بهشت و رهايي از دوزخ است. از آيين هاي مهم، اشك ريختن و پاس داشتن اين اشك است. خود امام حسين(ع) مي فرمايد: من دمعت عيناه فينا قطره بواءه الله عزوجل الجنه ؛ چشمان هر كس كه در مصيبت هاي ما قطره اي اشك بريزد، خداوند او را در بهشت جاي مي دهد. (احقاق الحق، ج5، ص325) امام سجاد نيز همين را تاييد مي كند. (ينابيع الموده، ص 924)
 
2. تباكي: حالت گريه به خود گرفتن. در راه احياي عاشورا و سوگواري بر عزاي حسين«ع»، هم گريستن، هم گرياندن و هم حالت گريه داشتن ثواب دارد. حتي اگر كسي نگريد يا گريه اش نيايد، گرفتن اين حالت، هم در خود شخص حالت اندوه و تحسر ايجاد مي كند، هم به مجلس عزا، چهره و رنگ غم مي بخشد. تباكي، همسويي با داغداران سوگ عاشوراست و مثل گريستن و گرياندن است. امام صادق«ع»: من انشد في الحسين شعرا فتباكي فله الجنه هر كه درباره حسين، شعري بگويد و تباكي كند، بهشت براي اوست. (بحارالانوار ج44 ص282) در حديثي هم سيدبن طاووس نقل: من تباكي فله الجنه هر كسي تباكي كند بهشت بر او واجب است. (همان، ص882) البته غير از تباكي در مصيبت اباعبدالله حسين(ع)، حالت گريه به خود گرفتن در مناجات و دعا و از خوف خدا نيز مطلوب است و اين از نمونه هاي رواني تأثير ظاهر در باطن است. رسول خدا«ص» در اين زمينه به ابوذر غفاري فرمود: هر كه مي تواند گريه كند، پس بگريد و هر كه نتواند، پس در دل خويش حزن قرار دهد و تباكي كند، همانا قلب قساوت گرفته، از خداوند دور است. (مكارم الاخلاق طبرسي ص264، بحارالانوار، ج74، ص97.)
 
3- برگزاري مجالس نوحه: نوحه كردن از ديگر آيين هاي عزاداري است كه خود امامان(ع) براي امام حسين(ع) انجام ميدادند. حضرت صادق(ع) درباره سيره جدش فرمودند يك سال تمام، هر شب و روز بر حسين بن علي(ع) نوحه خواني شد و سه سال، در روز شهادتش سوگواري برپا گشت. بحارالانوار، ج97، ص 201) اجاره كردن نوحه خوان نيز عملي است كه در سنت و سيره امامان(ع) براي امام حسين(ع) گزارش شده است. امام صادق(ع) مي فرمايد: پدرم امام باقر(ع) به من فرمود: يا جعفر! اوقف لي من مالي كذا و كذا النوادب تندبني عشر سنين بمني ايام مني؛ اي جعفر! از مال خودم فلان مقدار وقف نوحه خوانان كن كه به مدت ده سال در (منا) در ايام حج، بر من نوحه خواني و سوگواري كنند. (بحارالانوار، ج64، ص ۲۲۰)
 
4-ضجه و ناله زدن: جزع و ناله و ضجه زدن بر مصيبت هاي بزرگي چون مصيبت شهادت امام حسين(ع) ارزشمند است و پاداش بزرگي را نصيب شخص مي كند. از اين رو جزع و ضجه و ناله براي اهل بيت(ع) جايز دانسته شده . امام صادق(ع) بر سجاده خود نشسته و بر زائران و سوگواران اهل بيت، چنين دعا مي كرد و مي فرمود: اللهم... و ارحم تلك الاعين التي جرت دموعها رحمه لنا و ارحم تلك القلوب التي جزعت و اخترقت لنا و ارحم الصرخه التي كانت لنا، خدايا... آن ديدگان را كه اشك هايش از روي رحمت و عاطفه بر ما جاري شده و دلهايي را كه به خاطر ما نالان گشته و سوخته و آن فريادها و ناله هايي را كه در راه ما بوده است، مورد رحمت قرار بده. (بحارالانوار، ج89، ص8) امام صادق(ع) همچنين در جايي ديگر فرمود: كل الجزع و البكاء مكروه سوي الجزع و البكاء علي الحسين(ع)؛ هر ناليدن و گريه اي مكروه است، مگر ناله و گريه بر حسين(ع). (بحارالانوار، ج 45، ص313) حضرت زينب(س) نيز به قتلگاه آمده و پس از آنكه بدن پاره پاره برادر را يافت به مرثيه سرايي پرداخت كه تمام اهل بيت و حتي لشكريان كفر نيز گريستند. (بحار ج45 ص85) هنگاميكه قافله اسراء وارد كوفه شد حضرت زينب(س) و ام كلثوم و فاطمه صغري و حضرت سجاد(ع) به ذكر مصائب امام حسين(ع) پرداختند و آن قدر جانسوز اقامه عزا كردند كه اهل كوفه از زن و مرد صداي شيونشان بلند شد و خاك بر سر خود ريختند. (لهوف ص96، 36)
 
5- مرثيه خواني: از ديگر آيين هاي عزاي امام حسين(ع) در فرهنگ و سيره اهل بيت(ع) مرثيه سرايي و مرثيه خواني است. امام صادق(ع) در اين باره مي فرمايد: الحمدلله الذي جعل في الناس من يفد الينا و يمدحنا و يرثي لنا؛ خدا را سپاس كه در ميان مردم، كساني را قرار داد كه به سوي ما مي آيند و بر ما وارد مي شوند و ما را مدح و مرثيه مي گويند. (وسائل الشيعه، ج10، ص964) امام رضا(ع) به دعبل شاعر فرمود: اي دعبل! براي حسين بن علي(ع) مرثيه بگو، تو تا زنده اي، ياور و ستايشگرمايي، پس تا مي تواني، از ياري ما كوتاهي مكن. (جامع احاديث الشيعه، ج12، ص765)
6- مديحه سرايي شاعران: سرودن اشعار از ديگر آيين هايي است كه امامان(ع) از جمله امام صادق(ع) بدان ترغيب و تشويق مي كردند و خود مجالسي را برگزار و شاعران را گرد مي آوردند تا با سرودن و خواندن اشعار، عزاي امام حسين را برگزار كنند (بحار الانوار، ج44، ص282) ابو هارون مكفوف مي گويد: خدمت حضرت صادق(ع) رسيدم. امام به من فرمود: (برايم شعر بخوان). پس برايش اشعاري خواندم. فرمود: اين طور نه، همان طور كه (براي خودتان) شعرخواني مي كنيد و همان گونه كه نزد قبر حضرت سيدالشهدا مرثيه مي خواني. (بحارالانوار، ج44، ص782) امام حتي براي شاعر، پاداشي براي شعر گفتن براي حسين(ع) پرداخت مي كردند. امام صادق(ع) به جعفربن عفان فرمود: هيچ كس نيست كه درباره حسين(ع) شعري بسرايد و بگريد و با آن بگرياند مگر آنكه خداوند، بهشت را بر او واجب مي كند و او را مي آمرزد. (رجال شيخ طوسي، ص982)
 
7- اندوه: خاصيت امام حسين(ع) اين است كه غم و اندوه در قلوب مومنان جاودانه است و هرگز به خاموشي و سردي نگرايد؛ چنانكه پيامبر(ص) مي فرمايد: ان لقتل الحسين(ع) حراره في قلوب المومنين لا تبرد ابدا؛ براي شهادت حسين عليه السلام، حرارت و گرمايي در دلهاي مؤمنان است كه هرگز سرد و خاموش نمي شود. (جامع احاديث الشيعه، ج12، ص655) امام صادق(ع) فرمود: نفس المهموم لظلمنا تسبيح و همه لنا عباده و كتمان سرنا جهاد في سبيل الله. ثم قال يحب ان يكتب هذا الحديث بالذهب؛ نفس كسي كه به خاطر مظلوميت ما اندوهگين شود، تسبيح است و اندوهش براي ما، عبادت است و پوشاندن راز ما جهاد در راه خداست. سپس امام افزود: اين حديث را بايد با طلا نوشت! (امالي شيخ مفيد، ص833)
8- اختصاص ايامي براي عزاداري: اينكه روزهايي براي عزاداري اختصاص يابد از سنت هاي اهل بيت(ع) است. همان گونه كه حضرت فاطمه(س) ايامي را براي عزاداري پيامبر(ص) اختصاص داد؛ همچنين اهل بيت(ع) دستور داده اند كه ايامي براي عزاي اهل بيت(ع) به ويژه امام حسين(ع) اختصاص يابد و آن ايام را ايام حزن و اندوه بدانند و شادي نكنند. امام رضا(ع) به دعبل (شاعر اهل بيت) فرمود: اي دعبل! دوست دارم كه برايم شعري بسرايي و بخواني، چرا كه اين روزها (ايام عاشورا) روز اندوه و غمي است كه بر ما خاندان رفته است. (جامع احاديث الشيعه، ج12، ص765) برگزاري مراسم عزاداري در حقيت احياء خط اهل بيت عليهم السلام است تا جامعه از فلسفه و حقيقت مقامات و مقاصد اهل بيت(ع) دور نشوند و در همان مسير آنان سبك زندگي خود را انتخاب كرده و عمل نمايند. اما صادق(ع) فرمود: تزاوروا و تلاقوا و تذاكروا و احيوا امرنا؛به ديدار يكديگر برويد، با هم به سخن و مذاكره بنشينيد و امر ما را (كنايه از حكومت و رهبري) را زنده كنيد. (بحارالانوار، ج 71، ص 253) مجالس حسيني يكي از مهمترين شيوه هاي احياي امر اهل بيت(ع) و مقاصد و مطالب ايشان است. امام صادق(ع) از (فضيل) پرسيد: آيا (دور هم) مي نشينيد و حديث و سخن مي گوييد؟ گفت: آري. فرمود: اينگونه مجالس را دوست دارم، پس امر (امامت) ما را زنده بداريد. خدا رحمت كند كسي را كه امر و راه ما را احيا كند (وسائل الشيعه ج10 ص293)
 
9-مراسم عزاي خانگي: برگزاري مراسم سوگواري در خانه ها نيز از سنت و سيره اهل بيت(ع) است؟ امام باقر(ع) نسبت به كساني كه در روز عاشورا نمي توانند به زيارت آن حضرت بروند، اينگونه دستور عزاداري دادند و فرمودند: بر امام حسين(ع) ندبه و عزاداري و گريه كنند و به اهل خانه خود دستور دهند كه بر او بگريند و در خانه خود با اظهار گريه و ناله بر حسين(ع)، مراسم عزاداري بر پا كنند و يكديگر را به گريه و تعزيت و تسليت گويي در سوگ حسين(ع) در خانه هايشان ملاقات كنند. (كامل الزيارات، ص 517)
10-ادب سوگواري: در سوگواري مي بايست رعايت آداب را كرد و از حدود الهي خارج نشد و كاري نكرد كه خشم الهي را برانگيزد و اكرام، به اهانت و تكريم به توهين تبديل نشود. امام صادق(ع) فرمود: چون ابراهيم- پسر رسول خدا- از دنيا رفت، چشم پيامبر پر از اشك شد. سپس پيامبر فرمود: چشم، اشكبار مي شود و دل غمگين مي گردد، ولي چيزي نمي گوييم كه خدا را به خشم آورد، و ما در سوگ تو اي ابراهيم اندوهناكيم (بحارالانوار ج22 ص751).
 
سوگواری برای سیدالشهدا ، چرا؟
 
يکي از اموري که در روايات ما نسبت به آن تاکيد و توصيه فراواني صورت گرفته، بحث عزاداري سالار شهيدان و حضرت اباعبدالله الحسين(ع) است. توجه به ساحت مقدس آن امام همام و توسل به ذيل عنايت آن بزرگوار و گريستن در مصائب ايشان از مسائلي است که به آن سفارش شده ايم. بنابر روايات، اشک بر آن حضرت از ثواب بالايي برخوردار است. آنقدر که نمي توان تصور کرد. امروز، نه تنها ياد و نام حسين(ع) در ميان مردم از بين نرفته است بلکه روز به روز بر تعداد عاشقان حضرتش افزوده مي شود و سوگوارانش بيش از پيش نسبت به تغطيم اين امر که ازشعائر الهي است مي کوشند. البته مطلبي ناگفته نماند و آن اينکه اصل مهمي که هر فرد بايد در ذهن خود داشته باشد، تقواي الهي است. اينگونه نيست که هر کسي، هر کاري بخواهد انجام بدهد و معصيت در وجود او ملکه شود و فکر کند با گفتن يک يا حسين آمرزيده خواهد شد! بلکه اساسي ترين مساله اي که بايد در نظر داشت تقواي الهي است. ملاک قبولي هر علمي پرهيزکاري و پارسائي و رعايت تقواست. همانگونه که قرآن هم به خوبي اشاره مي کند  انما يتقبل الله من المتقين. منحصراً اعمال انسانهاي متقي پذيرفته خواهد شد. خواستم در اين مجال به تبيين جايگاه عزاداري بپردازم و با مهم جلوه دادن اين عبادت بزرگ (عزاداري سالار شهيدان) شناخت خود را به مقام و مرتبت آن بيافزايم. بحار الانوار ج 44 ص285
 
مجالس عزاداري اگر مطابق نظر اهل بيت(ع) برگزار شود بهترين روش انسان سازي است
 
مجالس سوگواري امام حسين (ع) اگر مطابق با نظر اهل بيت(ع) برگزار شود از بهترين روشهاي پرورش و رسيدن به کمال براي افراد و اصلاح جامعه محسوب مي شود. با اقامه عزاداري، همواره هدف و مرام و منش حسيني زنده خواهد ماند و با زنده ماندن ياد و نام سالار شهيدان ، اسلام ناب محمدي (ص) نيز زنده و پاينده است. امام حسين (ع) اسوه کامل و الگوي همه جانبه براي زندگي فردي و اجتماعي و روش هاي اخلاقي، عبادي و سياسي است.
 
لزوم حفظ حرمت عزاداري اهل بيت(عليهم السلام)
 
همان‌طور كه عزاداري در سوگ اهل بيت(ع) همچون سدي در مقابل هجمه هاي دشمنان چه هجمه هاي نظامي و چه هجمه هاي فرهنگي بوده تحريف آن نيز بسياري از اثرات مفيد آن را خنثي كرده است. همه بزرگان دين معتقدند كه هيچ عملي به اندازه برپايي عزاداري براي امام حسين عليه السلام در حفظ دين از انحراف و از هجوم بي امان دشمنان اسلام براي نابودي دين و همچنين در توسعه فرهنگ ديني موثر نبوده و نيست. به عبارت ديگر مي توان چنين مجالسي را مهمترين وسيله براي صيانت از کيان دين و جامعه اسلامي و نيز بسط روح دين و دينداري دانست. متاسفانه عزاداري ها با همه اهميت و جايگاه مهمي که در فرهنگ اسلامي دارند ،در طول زمان دچار آفات،خطرات و انحرافاتي شده است که نقش اين وسيله مهم را تا حدودي کمرنگ کرده است. قدرت سازندگي و آثار يک عزاداري صحيح و منطبق با هدف اصلي قيام سيدالشهدا به قدري زياد است که اگر عزاداران حسيني از اين وسيله بسيار قدرتمند استفاده لازم و صحيح مي کردند و مانع نفوذ اين همه آفات در آن ميشدند ،جامعه اسلامي و جهان اسلامي وضعيتي کاملا متفاوت با آنچه امروز دچار آن است مي شد. مداحان و مرثيه خوانان در حفظ فرهنگ عزاداري و هم در تحريف آن نقش كليدي دارند و اين قشر بايد مواظب رسوخ بدعت ها و ناخالصي ها به سنت عزاداري باشند.