موضوع :ایستگاه محشر در قیامت
 
بحث ما در مورد مواطن قيامت است. موطن اول محشر است. در محشر موقف­هاي متعددي هست. از محشر جزئياتي نقل شده ولي تنها يک حديث ذكر مي­كنيم:
 
«عن أبي عبدالله (ع) قال : سئل عن الميّت يبلي جسده. قال (ع) : نعم حتّي لا يبقي له لحمٌ و لا عظمٌ الّا طينته الّتي خلق منها فإنّها لا تبلي ، تبقي في القبر مستديرة حتي يخلق منها كما خلق أوّل مرّة»(1)
 
 عمار بن موسي مي­گويد که از امام صادق (ع) سؤال شد كه آيا بدن زير خاك كهنه و پوسيده مي­شود يا نه؟ حضرت (ع) جواب دادند: خاك مي­شود حتي استخوان و گوشتش نمي­ماند. حال كه چيزي نمي­ماند پس چطور اين بدن زنده مي­شود. فرمودند: همه بدن خاك مي­شود ولي يك چيزي از اين بدن مي­ماند به عنوان طينت اصلي.
 
حال اين طينت اصلي چيست؟ اينچنين معنا شده که ذره­ و جزء تجزيه ناپذيري ـ كه با ميكروسكوپ هم قابل ديدن نيست ـ را خداي متعال باقي مي­گذارد و از آن کل بدن رشد مي­كند. همانطور كه از يك اسپرم كه از پدر و مادر است، وقتي نطفه منعقد شد کل بدن شکل پيدا مي­كند.
 
يك تعبيري در قرآن كريم در سورة مباركة ياسين است كه خداوند مي­فرمايد:«قادر علي ان يخلق مثلها»(2) و مي­فرمايد: «و ضرب لنا مثلاً و نسي خلقه قال من يحيي العظام و هي رميم»(3) بعد مي­فرمايد كه خداوند قادر است: «و أن يخلق مثلها» كلمة «مثل» را مي­خواهم استناد كنم.
 
شخصي حضور پيغمبر اكرم (ص) آمد و يك تكه استخوان در دستش بود، آنرا به حضرت نشان داد و با فشار دست آنرا پراکنده و خاك کرد و پرسيد «أنّي يحيي هذه؟» چطور مي­شود كه خداوند اينرا زنده مي­كند؟ در جواب فرمود: خدايي كه او را آفريد همو دوباره زنده مي­کند.
 
اما اينكه اول مي­فرمايد «علي أن يخلق مثلها» خدا قادر است كه مثل اين را خلق كند و نفرمود كه عين آنرا خلق كند. «مثل» با همين معنا سازگار ااست يعني يك ذرة اتمي كه باقي مي­ماند و رشد مي­كند و انسان مي­شود و از قبر بيرون مي­آيد اشاره بر اين دارد كه«فإنّها لا تبلي تبقي في القبر مستديرة» در قبر مي­ماند به صورت دايره يعني مي­چرخد يعني در تمام اين قرنها اين يك ذره توي همة اين خاك و توي تطورات مي­چرخد حال اين اگر باز مي­شد و اينجا هم درخت مي­شد و گندم مي­شد و گندم را انسان مي­خورد و الي آخر... در همة اين تطورات مي­چرخد و باقي است و خداي متعال از اين دوباره انسان را مي­آفريند اين نكته­ اساس بحث است
 
در روايت ديگري هست كه بر اين نكته اشاره شده اما البته موضوع جهنم است نه محشر.
 
«شهدت المسجد الحرام و ابن ابي العوجاد يسأل أبا عبد الله (ع) عن قوله تعالي «كُلَّما نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْناهُمْ جُلُوداً غَيْرَها لِيَذُوقُوا الْعَذاب» ما ذنب الغير؟ قال (ع) : ويحك هي هي و هي غيرها، فقال: فمثل لي ذلك شيئاً من امر الدنيا. قال (ع) : نعم أرايت لو أنّ رجلاً أخذ لبنةً فكسرها ثمّ ردّها في ملبنها فهي هي و هي غيرها»(4)
 
 حفص بن غياث مي­گويد: وارد مسجد الحرام شدم و ديدم ابي العوجاء با امام صادق بحث و صحبت مي­كند. و در مورد آيه 56 سوره مباركه نساء سوال کرد . «كُلَّما نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْناهُمْ جُلُوداً غَيْرَها لِيَذُوقُوا الْعَذاب» آية به اين معناست كه اينهايي كه در جهنم هستند هر چه بدنشان مي­سوزد دوباره به جاي آن بدن ديگري مي­آيد. بهشتي­ها هم همين طور هستند هرچه لذت مي­برند هميشه جوان هستند.
 
ابن ابي العوجا از «نفخت» بهشت نپرسيد بلکه از جهنم پرسيد که كسي كه دارد مي­سوزد اين گناه را كرده «ما ذنب غيرها» يعني غير از اين گوشت و دست که گناه كرده و سوخت چرا جاي او دست ديگري که گناه نكرده بيايد و بسوزد؟ حضرت (ع) فرمود اين همان دست است و در عين حال آن هم نيست (ويحك هي هي و هي غيرها) اما آن غير هم همين است.
 
 ابن ابي العوجا از حضرت درخواست کرد كه يك مثال دنيائي (و قابل فهم براي همه) بزن.
 
حضرت (ع) فرمود: وقتي مي­خواهند خشت درست كنند گِل را در قالب مي­زنند. حال خشت كه درست ­شد اگر اين خشت را به هم بزنند و گِل کنند و دوباره آن را به قالب بزنند و به خشت تبديل مي­كنند باز همان است. شكل عوض مي­شود ولي ماده ـ كه گِل است ـ هميشه در قالب مي­تواند رود و خشت شود و چون أبي العوجاد مادي بود و عقيدة آن به همين دست و زبان و گوشت بود چنين مثالي بسيار راهگشا است.
 
ولي عالم تنها طبيعت نيست ماوراي طبيعت نيز حقيقت است و روح انسان به آن تعلق دارد. انسانيت باقي است و از بين رفتني نيست.
 
در محشر وقتي انسان حشر پيدا مي­كند همين بدنها از قبرها با كفن بيرون مي­آيند آن وقت اين كفنها هم يك تعبير عجيبي است از امام صادق ‰ كه ابن خديجه نقل مي­كند «تنوقوا في الاكفان فإنكم يبعثون بها»(5) كفنهايتان را خوب انتخاب كنيد. نو و با ارزش باشد معنا مي­كند «تنوقوا» يعني «تجودوا» يعني در كفن جود داشته باشيد يعني كفن خوب داشته باشيد روز قيامت با اين كفنها بيرون مي­آئيد. قيامت است و آن بساطي است كه خداوند متعال دارد و ما قدرت خداوند را در همة لحظات مي­بينيم.
 
 
 
منابع :
 
 
 
 
 
1. . من لا يحضر الفقيه، ج1، ص 191؛ و بحارالانوار، ج7، ص 43، (اثبات الحشر.)
 
2. . الاسراء: 99
 
3. . يس: 78.
 
4. الاحتجاج، ج2، ص 354؛ بحارالانوار، ج7، ص 38، باب اثبات الحشر.
 
5. . كافي، ج3، ص 149.