حسرت خوردن و ناراحتی به سبب از دست رفتن محبوب و مطلوبی که مترتّب بر کراهت از مقدّرات الهی باشد و اگر این کراهت همراه با اعتراض هم باشد که بسیار بدتر و مذموم­تر است.
 
ـ فرق حزن و اعتراض مانند فرق رضا و سرور است.
 
رضا، به معنای: بازداشتن نفس از جزع و فزع در حوادث وارده است بدون کراهت و ناراحتی. ولی سرور، عبارت است از: منع نفس از جزع در حوادث وارده با شادی و خوشحالی. پس مقام سرور، در شرافت خیلی بالاتر از مقام رضاست.
 
 
 
توضیح:
 
ـ قرآن در مورد بندگان خوب و اولیاء الهی، می­فرماید:
 
اَلا اِنّ اَولیاء الله لا خَوفٌ عَلَیهِم و لا هُم یَحزَنوُن
 
آگاه باشید که اولیاء خدا(دوستان خداوند) نه ترسی دارند و نه غمگین می­شوند.
 
ـ اولیاء جمع (ولی) از مادّه ولی ـ یلی، به معنای نبودن واسطه میان دو چیز و پی در پی بودن آن­هاست.
 
پس اولیاء خدا یعنی کسانی که میان آنان و خداوند حائل و فاصله ­ای وجود ندارد، حجاب­ها از قلبشان کنار رفته است و در پرتو معرفت، ایمان و عمل صالح، خداوند را با چشم دل مشاهده می­کنند و عظمت و قدرت مطلق ولایزال او را دیده­اند و ماسوای خداوند در نظرشان کوچک و بی­مقدار می­باشد.
 
غم و ترس معمولاً از روح دنیاپرستی است که در مورد گذشته و آینده در انسان به وجود می­آید؛ یعنی ترس از عقوبت عمل گذشته و یا سایر حوادث آینده و...
 
 
 
ـ در قرآن(سوره­ ی مبارکه­ ی حدید آیه­ ی23) آمده است:
 
لِکَیلا تَأسَوا عَلی مَا فَاتَکُم وَ لا تَفرَحُوا بِمَا آتَاکُم...
 
نه آن روزی که داشتند به آن دل بستند و نه امروزکه از آن جدا می­شوند، غمی دارند.
 
(روحشان بزرگ­تر از این است که حوادث گذشته و آینده در آن­ها اثری داشته باشد) پس کسانی که از روح دنیاپرستی تهی هستند، نداشتن ترس و غمشان نیز طبیعی است.
 
ـ به عبارت دیگر، چنان محو مشاهده­ ی جمال پاک خداوند هستند و غرق در صفات جمال و جلال او، که غیر او را به دست فراموشی سپرده­اند و طبیعی است که نه ترسی داشته باشند و نه غمی.
 
ـ امیرالمؤمنین(علیه السّلام) می­فرمایند:
 
علی را با زیور چه کار؟ و چگونه شاد شوم به لذّتی که فانی می­شود و نعمتی که باقی نمی­ماند.[1]
 
ـ به حالات مردم و انواع شادی­های مردم بنگرید! شادی هر گروهی به چیزی است.
 
مثلاً: کودکان به بازی و تهیّه­ ی اسباب آن(اسباب بازی)، ولی کسانی که از مرحله­ی کودکی می­گذرند، بازی کردن کودکانه برایشان زشت است.
 
یا بعضی افراد شادیشان به جمع آوری ثروت و سکّه و پول است.
 
بعضی شادیشان در خریدن ملک و زمین و ساخت و ساز است.
 
بعضی شادیشان در جمع کردن مریدان و پیروان و یاران است.
 
بعضی شادیشان در تمتّع با زنان است.
 
بعضی در همراهی با زنان و فرزندان (خانواده).
 
بعضی شادیشان در نوع شغل و صنعت و یا کاری که دارند، می­باشد.
 
بعضی شادیشان در همراهی با حیوانات و مطالعه احوالات ایشان است.
 
بعضی شادیشان در لذّت بردن از طبیعت و فضای سبز و آب و دریاست.
 
بعضی شادیشان در استفاده از مرکب­ها، اتومبیل­ها و موتورسیکلت­ها و...      می­باشد.
 
بعضی شادیشان در خرید و فروش کالاهای دنیایی و... است.
 
بعضی شادیشان به حسب و نسب یا قوم و قبیله­ ی خویش است.
 
بعضی شادیشان در به دست آوردن شهرت، جاه، مقام و منصب است.
 
بعضی شادیشان در رشته های ورزشی یا اِزدیاد نیروی جسمانی است.
 
بعضی شادیشان در زیبایی و جمال ظاهری است و دایم در حال آرایش خودشان هستند.
 
بعضی شادیشان در به دست آوردن کمالات دنیایی مثل خطّاطی، شعر، آوازخوانی، طبابت و علوم غریبه است.
 
ـ و امّا بعضی شادیشان در رسیدن به کمالات نفسانی و مقامات معنوی است که ایشان نیز چند گروهند:
 
بعضی نهایت فرح و سرورشان در عبادت و مناجات است.
 
بعضی نهایت فرح و سرورشان، معرفت حقایق اشیاء است.
 
تا می­رسد به کسانی که فرح و سرورشان فقط در انس با حضرت ربّ است و در دریای انوار جمال او مستغرقند.
 
فقط اولیای خدا توان رسیدن به چنین مرحله ­ای از شادی و سرور را دارند و محزون شدن در از دست دادن سایر موارد مذکور را مذموم و زشت می­دانند.
 
 
 

1- جامع السّعادات، ج3، ص271