«ای کسانی که ایمان آورده اید، خود و خانواده خویش را از آتشی که آتش افروز آن مردمان و سنگ های خاراست، دور نگه دارید.»1
خود و خانواده و فرزندانتان را تعلیم خیر دهید و آنان را تربیت کنید تا از آتش جهنم دور شوید.2
در چنین دوران خطر خیز و فتنه انگیزی، اهل بیت (علیهم السلام) در سخنان شفابخش خویش بیش از هر چیز بر حفظ نظام خانواده و رعایت اخلاق و تقوای خانوادگی و مراقبت های ویژه در فرآیند تربیت خانوادگی تأکید می ورزند؛ چنانچه امیر اهل ایمان بخ مردمان آخرالزمان چنین توصیه می فرمایند:
پس در خانه های خود بمانید (و مراقب خانواده های خود باشید) تا لحظه ظهور امر ما فرا رسد.3
از دیگر راهبردهای مورد تأکید و ایمنی بخش دوران غیبت، ملازم خانه بودن و خانواده محوری است:
در دوره غیبت، زبان های خود را نگه دارید و ملازم خانه های خویش باشید... .4
و قبل از فرا رسیدن ظهور، فتنه جانکاهی پدیدار می شود که انسان آن روز را با ایمان به پایان می رساند و صبح (فردا) کافر می شود.، و صبح، مؤمن است و شب کافر می شود. پس هر کس چنین زمانی را در ک کند، باید تقوا پیشه کندو چون گلیمی از گلیم های خانه اش باشد.5
هنگامی که چنین زمانی فرا رسد، ملازم گلیم خانه خود باشید تا این که آن امام غائب پاک سرشت و پاکزاد، ظاهر گردد.6
در دوران غیبت خانه هایتان را محل عبادت و صومعه خود قرار دهید و آتش غضا را لای دندان بگذارید7 (کنایه از حفظ زبان از خطر است) و خدا را بسیار یاد کنید... .8
از این گونه روایات دوگونه برداشت می توان نمود:
1. توصیه به جامعه گریزی، مسئولیت ناپذیری، انزواگزینی، بی تفاوتی و بی خبری نسبت به حوادث غیبت؛
2. تاکید بر خانواده محوری در دوران غیبت، همراه با توصیه به جامعه و جامعه گرایی.
با توجّه به سیره اهل بیت (علیهم السلام) و با نگاهی به سایر وظایف ایمانی و انسانی، یک مؤمن راستین، معنا و برداشت دوّم مورد نظر ائمه اطهار (علیهم السلام) می باشد.
در این گونه روایات، ترکیب «أحلاس البُیوت؛ گلیم خانه ها» در معنای مجازی خود معنی «ملازمت خانه و خانواده محوری» به کار رفته است که می تواند کنایه از تواضع و فروتنی و دوری از شهرت طلبی9 و تأکید بر حفظ عفّت و پاکی خانه از جلوه ای حرام و توجّه به فرآیند «هدایت و تربیت خانوادگی» باشد.
تأکید و اصرار اهل بیت (علیهم السلام) بر خانواده محوری و ملازم خانه و خانواده بودن حاکی از توجّه داشتن به اهمیّت این نهاد بنیادین اجتماعی و تشکیل هسته های صالح و سالم برای تاسیس و تشکیل جامعه مهدوی است. از این روست که امام باقر (علیه السلام) در سخنی دیگر می فرمایند:
در خانه هایتان به دیدار یکدیگر بروید که این کار باعث حیات امر ماست، رحمت خدا برآن بنده ای که امر ما (اهل بیت) را احیا کند.10
بر این اساس احیای آیین الهی و زنده نگه داری مرام پیشوایان دینی، وابسته به حفظ محوریّت خانه ها و خانواده ها، برقراری ارتباطات و محافل خانگی و تقویت و استحکام این نهاد مقدس است.
آری، در دیدگاه اسلام و پیام آور الهی آن، خانه نه فقط جایگاهی برای استراحت و خوابیدن و یا امور دنیوی است، بلکه پایگاهی برای عبادت، تحقیق، تفکر و حصنی برای اولیای الهی است:
علم و دانش را نیاموزید که با سفیهان و نابخردان در افتید و با دانشمندانبه جدال و ستیز برخیزید و یا نظر مردم را به خود معطوف سازید، بلکه در گفتار خویش، جویای همان اهدافی باشید که در پیشگاه خداوند متعال و در نزد او قرار دارد؛ زیرا آن چه نزد خداست، پایدار و فناناپذیر است؛ چون خدا باقی و پایدار است و ماسوای او دست خوش فنا و نابودی است. چشمه های حکمت، چراغ های فروزان هدایت، ملازم خانه های خویش (همچون فرش و بساطی ستبر که در خانه گسترده است) مشعل های تابناک شب، دل زنده و کهن جامه و ژنده پوش باشید تا میان اهل آسمان معروف و در میان اهل زمین، گمنام باشید.11
بدین سان از مجموع احادیث چنین بر می آید که تأکید پیشوایان دین بر «ملازمت خانه و خانواده»، نه به معنای انزواگزینی و جامعه گریزی، که به معنای دوری از فسادهای فراگیر اجتماعی و فرار از اخلاق شیطانی دنیازدگان آخرالزمانی، با محوریّت خانه و تربیت خانوادگی است؛ چنان چه امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:
(در چنین زمانی) از خشم خدا بر حذر باش و از خداوند نجات بطلب و بدان که مردم مورد خشم و غضب پروردگار هستند و... تلاش کن که خداوند تو را در وضعی بر خلاف وضع آن ها ببیند.12
حجت الاسلام مرتضی اقا تهرانی
--------------------------------------------------------------
پی نوشت ها:
- سوره تحریم، آیه 6
- تفسیر المیزان، ج19، ص689
- بحار الانوار، ج30، ص80
- کافی، ج 2، ص225
- کافی، ج2، ص418
- بحارالانوار، ج 52، ص 126 و 127
- این جمله کنایه از حفظ زبان از گناه و خطر است.
- بحارالانوار، ج 52، ص 267
- بحارالانوار، ج 2، ص38
- خصال شیخ صدوق، ج 1، ص222
- ارشادالقلوب، ج1، ص16
- وسائل الشیعه، ج 16، ص279
