توصیه ها و دستورالعملهای بزرگان (107)
در شب 29 رمضان 648 ق . در اين شهر فرزندي از خانداني پاك سرشت ولادت يافت كه از مقربان درگاه باري تعالي قرار گرفت . نامش ((حسن )) و معروف به آيه الله علامه حلي است . مادرش بانويي نيكوكار و عفيف ، دختر حسن بن يحيي بن حسن حلي (57) خواهر محقق حلي است و پدرش شيخ يوسف سديدالدين از دانشمندان و فقهاي عصر خويش در شهر فقاهت حله است .

علامه حلي از سال 507 قمري در پي دعوت سلطان محمد اولجايتو حاكم ايران ، به ايران آمد و تا سال 716 در ايران تلاش و خدمات ارزنده اي را انجام داد و پرچم ولايت و عشق و محبت خاندان طهارت (ع ) را در سراسر قلمرو مغولان به اهتزاز در آورد . و پس از مرگ محمد خدابنده به وطن خويش حله بازگشت و تا آخر عمر شريفش منصب مرجعيت و فتوا و زعامت شيعيان را به عهده داشت .

آثار بسيار زيادي از وي در فقه ، اصول ، احكام ، حديث ، رجال ، تفسير ، منطق و . . . بجاي مانده است كه باعث عظمت و سرافرازي شيعه شد .

ابن حجر عسقلاني - دانشمند سني - چنين اعتراف مي كند: ((علامه نامش مشهور و اخلاقي نيك دارد . وقتي كتاب ابن تيميه منحاج السند ((كتابي است بر رد شيعه و در جواب كتاب منحاج الكرامه علامه حلي )) - به او رسيد گفت : اگر ابن تيميه آنچه را كه من گفتم مي دانست ، جوابش را مي دادم .

سرانجام علامه در محرم 726 هجري در سن 78 سالگي دار فاني را وداع گفت و در جوار بارگاه ملكوتي علي عليه السلام به خاك سپرده شد .

دستور العمل ها

بسم الله الرحمن الرحيم
بدان اي فرزندم : كه خداوند بر فرمانبرداري اش ياري ات كناد ، و بر انجام نيكيها و ملازمت خوبي ها توفيقت دهاد . بر آنچه رضاي او در آن است رهنمونت سازد . و به هر آنچه از خوبي ها آرزو داري تو را برساند . در دنيا و آخرت تو را با ((راحت دلي )) و ((چشم روشني )) همراه سازد . عمرت را با سعادت و آسايش دراز دارد . و بدي ها را از تو ، به دور كند .
من در اين كتاب ، (قواعد الاحكام ) عصاره فتاواي احكام را برايت خلاصه كردم ، و قواعد شريعت را با عباراتي كوتاه و قلمي روان ، روشن ساختم . ((سمت رشد)) و راه حق را بر تو واضح كردم . اين در حالي است كه پنج دهه از عمرم را پشت سر نهاده ، وارد ششمين دهه عمرم مي شوم . . .
چون خدا وصيت را بر من واجب كرده ، بويژه به هنگام احساس مرگ ، امر بدان كرده است : تو را سفارش مي كنيم : تقوا را از دست مده ، زيرا ، تقوا راه و روشني است كه از پيامبر((ص )) باقي مانده ، و فريضه اي الهي است كه مواظبت بر آن بر همه واجب است . تقوا زرهي است نگهدار انسان از بديها . و توشه اي است جاويدان ، آن سودمندترين زاد است براي روزي كه انسان بيكس و چشم ها نگران است .
دستورهاي الهي را بجان بنوش ، رضاي او را ملازم باش ، مكروهات را دوري گزين ، و از محرمات منزجر باش ، عمرت را در تحصيل كمالات سپري كن ، و لحظه هاي زندگي ات را در گردآوري فضيلت هاي علمي ، و عروج از پستي نقصان به قله كمال ، و از فرودگاه جهل به اوج عرفان بكار گير . نيكي ها را گسترش ده ، و برادرانت را در رسيدن به كمالات ياري كن . بدي را از برادران مو منت به نيكي سزا ده ، نيكوكاران را با منت و آغوش باز بپذير . با پست همتان رفاقت مكن ، و از معاشرت نادانان دوري كن ؛ چه رفاقت آنان اخلاق تو را پست كرده ، و سبب جايگزيني خصايص ناپسند در وجود تو مي گردد .
بر تو باد به ملازمت علماء و همنشيني با صاحبان فضيلت ؛ چه اين مصاحبت وجودت را آماده تحصيل كمالات كرده ، و مهارت در استنباط مجهولات را به دنبال دارد . سعي كن امروز تو از ديروزت بهتر باشد ، و در هر لحظه اي از كمالي نو بر خوردار گردي .
بر تو باد به صبر و بردباري ، و توكل بر خداوند ، و خوشنودي بر آنچه از دنيا به تو مي رسد . در هر شب و روز از خود حساب رسي كن . بسيار از پروردگات آمرزش خواه . (زيرا در هيچ لحظه اي سپاس او را چنانچه بايسته است نتواني ) . از نفرين مظلوم بويژه يتيمان و بيوه زنان بترس ، چه خداوند نسبت به شكستن دل هاي شكسته ، گذشت نمي كند .
بر تو باد به نماز شب ، كه رسول خدا (ص ) بر آن اصرار داشته ، و خواسته او ، بوده است : فرموده است .
((من ختم له بقيام الليل ثم مات فله الجنه ))

(كسيكه عمرش به ((شب زنده داري )) به پايان رسد ، بهشت از آن او است )

بر تو باد به ((صله رحم )) اين عمل عمر را افزون سازد . بر تو باد به ((حسن خلق )) و برخورد نيك كه رسول الله فرموده است :
((انكم لن تسعوا الناس باموالكم ، فسعوهم باخلاقكم ))
(شما توان آن نداريد كه مردم را با اموال خود ياري كنيد ، پس با برخورد خوب تان آنان را خوشنود سازيد) .
بر تو باد به نيكي با اولاد پيامبر و پيوند با آنان ، خدا درباره آنان سفارش مو كد كرده ، و دوستي آنان را مزد رسالت قرار داده است .
((قل لا اءسلكم اجرا الا الموده في القربي ))
پيامبر (ص ) در اين زمينه فرموده است :
((اني شافع يوم القيامه لاربعه اصناف ، ولو جائو ا بذنوب اهل الدنيا:(رجل ) نصر ذريتي و (رجل ) بذل ماله لذريتي عند المضيق (ورجل ) احب ذريتي باللسان والقلب (ورجل ) سعي في حوايج ذريتي اذا طردوا او تشردوا))
(چهار دسته را روز قيامت شفاعت كنم ، هر چند با گناه اهل دنيا به صحراي محشر حاضر شوند: آنكه اولاد مرا ياري كند . آنكه از اموالش به اولاد تنگدست كمك كند . كسي كه با زبان و قلب ، آنان را دوست بدارد . آنكه تلاش كند در انجام حوايج و نيازهاي اولاد تبعيد شده و رانده شده من ) .
صادق (ع ) فرمود:
(اذا كان يوم القيامه نادي مناد: ايها الخلايق انصتوا فان محمد (ص ) يكلمكم فينصب الخلايق فيقوم النبي (ص ) و آله فيقول : يامعشر الخلايق :من كانت له عندي يدا او منه او معروف فليقم حتي اكافيه ، فيقولون بابائنا و امهاتنا و اي یدا و اي منه و اي معروف لنا ، بل اليد و المنه و المعروف لله و لرسوله علي جميع الخلايق فيقول : بل من آوي احدا من اهل بيتي او برهم او كساهم من عترتي او اشبع جايعهم فليقم حتي اكافيه ، فيقوم اناس قد فعلوا ذلك فياتي النداء من عندالله : يا محمد؟ يا حبيبي ؟ قد جعلت مكافاتهم اليك فاسكنهم من الجنه حيث شئت فيسكنهم في الوسيله حيث لايحجبون عن محمد (ص ) واهل بيته صلوات الله عليهم اجمعين )
(هنگامي قيامت فرا رسد ، منادي فرياد زند: هان اي مردم ، پيامبر با شما سخن مي گويد . سكوت بر فضا حاكم مي شود و همه دم فرو بندند ، سپس پيامبر و آل او بلند شده ، و پيامبر چنين فرمايد: اي مردم ! هر آنكه براي من كاري كرده يا خوبي نموده ، و يا منتي بر من دارد بلند شود تا من او را امروز كفايت كنم (و از هول قيامت نجاتش دهم ) آنان عرض كنند: به فداي شما پدران و مادران ما ، چه كسي براي شما كاري انجام داده يا خوبي كرده يا بر شما منتي دارد ، بلكه اين خدا و رسول اند كه بر همه انسانها منت دارند ، و به آنها خوبي كرده اند .
رسول خدا فرمايد: هر آن كساني كه فردي از اهل بيت مرا پناه داده ، يا به آنان خوبي كرده ، يا برهنگان آنانرا پوشانيده ، و يا گرسنگان شان را سير كرده است ، برخيزند تا آنان را با (شفاعت ) كفايت كنم . گروهي از مردم بلند شوند ، سپس از جانب پروردگار ندا رسد: اي محمد حبيبم ! من پاداش دادن آنان را به تو واگذاشتم ، هر جاي بهشت خواهند جايشان ده ، پس از آن در ((وسيله )) آنان را جاي دهند و آن مكاني است كه حجابي بين آنان و چهارده معصوم نيست .

بر تو باد به بزرگ داشتن فقهاء و احترام علماء در اين باره رسول خدا (ص ) فرمود:
((من اكرم فقيها مسلما لقي الله يوم القيامه و هو عنه راض و من اهان فقيها مسلما لقي الله يوم القيامه و هو عليه غضبان ))
(آنكه فقيهان و دين شناسان ژرف نگر را گرامي دارد ، خدا را در روز قيامت ملاقات كند در حالي كه از او راضي و خرسند است ؛ و آنكه فقيه مسلماني را توهين كند ، و قدرش را سبك دارد ، خدا را در حالي كه از او خشمگين است ملاقات كند) .

نگاه به چهره عالم و در خانه آن و نشست و برخاست با آن عبادت شمرده شده است .

و بر تو باد به ژرف انديشي و تفقه در دين ، و تلاش در جهت فزودن چه امير مومنان (ع ) به فرزندش فرمود: ((تفقه في الدين فان الفقها ورثه الانبيا وان طالب العلم يستغفر لهم من في السموات و من في الارض حتي الطير في الهوا والحوت في البحر و ان الملايكه لتضع اجنحتها لطالب العلم رضابه . ))
(در دين ژرف بينديش و فقيه شو! چون فقها جانشين پيامبرانند . براي طالب علم ، هر آنچه در آسمان و زمين است استغفار مي كنند؛ حتي مرغ ها در هوا و ماهي ها در دريا! فرشتگان باخرسندي بالهاي خود را براي دانشجو پهن مي كنند )
مبادا كه دانش خويش را كتمان كني ، و بر روي نيازداران نگشايي ، كه خداي تعالي مي فرمايد:
((ان الذين يكتمون ما انزلنا من البينات و المهدي من بعد ما بيناه للناس في الكتاب اولئك يلعنهم الله و يلعنهم الاعنون ))
(آنانكه پيام هاي وحي ما را كه براي انسانها تعيين كرده ايم ، و در كتاب بروشني بازگو نموده ايم مي پوشانند؛ بر اين گروه نفرين خدا و نفرين نفرين شدگان باد)
و رسول خدا فرمود: ((اذا ظهرت البدع في امتي فليظهر العالم علمه فمن لم يفعل فعليه لعنه الله تعالي . ))
(هنگامي كه بدعت (نوآوريهاي بر خاسته از رسوبات ملي ، قومي ، توارثي ، فرهنگي به دور از دين ) پيدا شد ، بر دانشمندان است كه دانش خود را آشكار سازند ، آنان كه چنين نكنند ، نفرين خدا بر آنها باد!)
ونيز فرمود:
((لا تمنحوا الجهال الحكمه فتظلموها ، ولا تمنعوها اءهلها فتظلموهم ))
(حكمت را به نااهلان ندهيد كه اگر داديد بر حكمت ستم كرديد و از اهلش دريغ مداريد ، كه به اهل حكمت ستم روا داشته ايد) .
(والحمد لله علي حسن التوفيق و هدايه الطريق )