نماز شب و نافله‌يصبح
و اصبر لحكم ربّك فانّك باعيننا و سبّح بحمد ربّك حين تقوم، و من اللّيل فَسَبِّحهُ و ادبار النّجوم.
در طريق ابلاغ حكم پروردگارت صبر و استقامت كن چرا كه تو در حفاظت كامل ما قرار دادي و هنگامي كه برمي‌خيزي پروردگارت را تسبيح و حمد گوي و (همچنين) به هنگام شب او را تسبيح كن و به هنگام پشت كردن ستارگان و طلوع صبح.
«طور ، 48 و 49»
در اين آيه پيامبر را در مقابل اين همه كارشكني‌ها و تهمت‌ها و ناسزاها دعوت به صبر و استقامت مي‌كند، مي‌فرمايد: (در طريق ابلاغ حكم پروردگارت صبر و شكيبايي و استقامت كن.
اگر تو را كاهن و مجنون و شاعر مي‌‌خوانند صبر كن و اگر آيات قرآن را افتراهايي مي‌پندارند كه به خدا بسته شده است شكيبايي نما و اگر در برابر اين همه براهين منطقي باز به لجاج و عناد ادامه مي‌دهند استقامت به خرج ده، مبادا دلسرد و يا ضعيف و ناتوان شوي.
و از آنجا كه راز و نياز با خدا و نيايش و عبادت او و تسبيح و تقديس ذات پاك او، به انسان آرامش و نيرو مي‌بخشد به دنبال دستور صبر مي‌فرمايد:
و سبح بحمد ربك حين تقوم.
هنگامي كه برمي‌‌خيزي تسبيح و حمد پروردگارت را بجا آور.
هنگامي كه در سحرگاه براي عبادت و نماز شب برمي‌‌خيزي و هنگامي كه از خواب براي اداي نماز واجب برمي‌‌خيزي و هنگامي كه از هر مجلس و محفلي برمي‌خيزي، حمد و تسبيح او كن.
مفسران در اين آيه تفسيرهاي گوناگوني دارند ولي جمع ميان همه‌ اينها نيز ممكن است، چه در سحرگاه براي نماز شب، و چه بعد از خواب براي اداي فريضه، و چه بعد از قيام از هر مجلس باشد.
آري روح و جانت را به تسبيح و حمد خدا نور و صفا ببخش، زبانت را به ذكر او خشبو كن، از ياد او مدد بگير و براي مبارزه با كار شكني‌هاي دشمن آماده شو.
در روايات متعددي آمده است كه پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ هنگامي كه از مجلس برمي‌خاست تسبيح و حمد به جا مي‌آورد و مي‌فرمود:
انّه كفّارة المجلس.
اين تسبيح و حمد كفاره‌ مجلس است![1]
و من اللّيل فسبّحه و ادبار النّجوم.
همچنين در شب او را تسبيح كن و به هنگام پشت كردن ستارگان و طلوع صبح.
بسياري از مفسران جمله‌ (و من اللّيل فسبحه) را به (نماز شب) تفسير كرده‌اند، (و ادبار النجوم) را به دو ركعت نافله‌ صبح كه در آغاز طلوع فجر و به هنگام پنهان شدن ستارگان در نور صبح انجام مي‌شود.
به هر حال عبادت و تسبيح و حمد خدا در دل شب و در آغاز طلوع فجر لطف و صفاي ديگري دارد و از تظاهر و ريا دورتر است و آمادگي روحي براي آن بيشتر مي‌باشد چرا كه كارهاي مشغول كننده‌ زندگي روزانه تعطيل است استراحت شبانه به انسان آرامش بخشيده،‌ قال و غوغا فرو نشسته و در حقيقت همزمان با وقتي است كه پيامبر به معراج رفت و در مقام (قاب قوسين) در آن خلوتگه راز قرار گرفت و با خداي خود به راز و نياز پرداخت.
و به همين دليل در آيات مورد بحث روي اين دو وقت تكيه شده است.
و در حديثي از پيغمبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي‌خوانيم:
ركعتا الفجر خير من الدّنيا و ما فيها.
دو ركعت نافله‌ صبح براي تو بهتر است از دنيا و آنچه در دنياست.[2]
[1] . تفسير الميزان، ج 19، ص 24.
[2] . تفسير نمونه، ج 22، ص 467 الي 469.