وصف شب زنده‌داران (دانايان)
امّن هو قانت انآء اللّيل ساجداً و قآئماً يحذر الاخرة و يرجوا رحمة‌ ربّه.
آيا چنين كسي با ارزش است يا كسي كه در ساعات شب به عبادت مشغول است و در حال سجده و قيام، از عذاب آخرت مي‌ترسد، و به رحمت پروردگارش اميدوار است.« زمر ، 9»
اين آيه از روش مقايسه كه روش شناخته شده قرآن براي تفهيم مسائل مختلف است استفاده مي‌كند.
آن انسان مشرك و فراموش كار و متلون و گمراه و گمراه كننده كجا و اين انسان بيدار دل و نوراني و با صفا كه در دل شب كه چشم غافلان در خواب است پيشاني بر درگاه دوست گذارده و با خوف و رجاء او را مي‌خواند كجا؟
آنها نه به هنگام نعمت از مجازات و كيفر او خود را در امان مي‌دانند و نه به هنگام بلا از رحمتش قطع اميد مي‌كنند و اين دو عامل همواره وجود آنان را در حركتي مداوم توأم با هوشياري و احتياط به سوي دوست مي‌برد.
قانت از ماده‌ (قنوت) به معني ملازمت اطاعت توأم با خضوع است.
آناء جمع (انا) (بر وزن صدا و فنا) به معني ساعت و مقداري از وقت است.
تكيه روي ساعت شب به خاطر آن است كه در آن ساعات حضور قلب بيشتر و آلودگي به ريا از هر زمان كمتر است.
مقدم داشتن (ساجداً) بر (قائما) به خاطر آن است كه سجده مرحله‌ بالاتري از عبادت است و مطلق بودن رحمت و مقيد نشدن آن به آخرت دليل بر وسعت رحمت الهي و شمول آن نسبت به دنيا و آخرت است.
در حديثي كه در علل الشرايع از امام باقر ـ عليه السّلام ـ و همچنين در كتاب كافي از آن حضرت نقل شده مي‌خوانيم: كه آيه‌ فوق «امن هو قانت اناء الليل» به نماز شب تفسير شده است.
تعبير به (قانت اناء الليل) كه به صورت اسم فاعل آمده با توجه به مطلق بودن كلمه (الليل) دليل بر تداوم و استمرار عبوديت و خضوع آنها در پيشگاه خدا است، چرا كه اگر عمل مداوم نباشد تأثير آن ناچيز است.[1]
[1] . سوره‌ي زمر، آيه‌ي 9 ـ نمونه ج 19، ص 389، 393، 394، 395.