تعقيب نماز
فاذا قضيتم الصّلوة فاذكروا الله قياماً و قعوداً و علي جنوبكم فاذا اطمأننتم فاقيموا الصّلوة انّ الصّلوة كانت علي المؤمنين كتاباً موقوتاً.
و هنگامي كه نماز را به پايان رسانيديد خدا را ياد كنيد در حال ايستادن و نشستن و به هنگامي كه به پهلو خوابيده‌ايد، و هر گاه آرامش يافتيد (و حالت خوب زايل گشت، نماز را به صورت معمول، انجام دهيد، زيرا نماز وظيفه ثابت و معيني براي مؤمنان است. «نساء ، 103»
اهميّت فريضه نماز:
به دنبال دستور نماز خوف در آيه گذشته و لزوم بپا داشتن نماز حتي در حال جنگ در اين آيه مي‌فرمايد:
فاذا قضيتم الصلوة فاذكروا الله قياماً و قعوداً و علي جنوبكم.
پس از اتمام نماز ياد خدا را فراموش نكنيد و در حال ايستادن و نشستن و زماني كه بر پهلو خوابيده‌ايد به ياد خدا باشيد و از او كمك بجوئيد.
منظور از ياد خدا در حال قيام و قعود و بر پهلو خوابيدن ممكن است همان حالات استراحت در فاصله‌هايي كه در ميدان جنگ واقع مي‌شود باشد و نيز ممكن است به معني حالات مختلف جنگي كه سربازان گاهي در حال ايستادن و زماني نشستن و زماني به پهلو خوابيدن سلاح‌هاي مختلف جنگي از جمله وسيله تيراندازي را به كار مي‌برند، بوده باشد. آيه فوق در حقيقت اشاره به يك دستور مهم اسلامي است كه معني نماز خواندن در اوقات معين اين نيست كه در ساير حالات انسان از خدا غافل بماند بلكه نماز يك دستور انضباطي است كه روح توجه به پروردگار را در انسان زنده مي‌كند و مي‌تواند در فواصل نمازها خدا را به خاطر داشته باشد خواه در ميدان جنگ باشد و خواه در غير ميدان جنگ.
آيه فوق در روايات متعددي به كيفيت نماز گزاردن بيماران تفسير شده كه اگر بتوانند ايستاده و اگر نتوانستند نشسته و اگر باز نتوانند به پهلو بخوابند و نماز را به جا آورند اين تفسير در حقيقت يك نوع تعميم و توسعه در معني آيه است اگر چه آيه مخصوص به اين مورد نيست.
سپس قرآن مي‌گويد: دستور نماز خوف يك دستور استثنايي است و به مجرد اين كه حالت خوف زايل گشت، بايد نماز را به همان طرز عادي انجام دهيد.
فاذا اطمأننتم فاقيموا الصلوة.
و در پايان سرّ اين همه سفارش و دقت را درباره نماز چنين بيان مي‌دارد: زيرا نماز وظيفه ثابت و لا يتغيري براي مؤمنان است.
ان الصلوة كانت علي المؤمنين كتاباً موقوتاً.
كلمه (موقوت) از ماده (وقت) است بنابراين معني آيه چنين است كه اگر ملاحظه مي‌كنيد در ميدان جنگ مسلمانان بايد اين وظيفه اسلامي را انجام دهند به خاطر آن است كه نماز اوقات معيني دارد كه نمي‌توان از آنها تخلف كرد ولي در روايات متعددي كه در ذيل آيه وارد شده است (موقوتاً) به معني ثابت و واجب تفسير شده است كه البته آن هم با مفهوم آيه سازگار است و نتيجه آن با معني اول تقريباً يكي است.[1]
[1] . تفسير نمونه، ج 4، ص 103، 104، 105 ـ سوره نساء آيه 103.