ركوع و سجود ياران پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ
محمّد رسول الله و الّذين معه اشدّاء علي الكفّار رحماء بينهم تريهم ركّعاً سجّداً يبتغون فضلاً من الله و رضواناًُ سيماهِهِم في وجوهم من اثر السّجود.
محمّد فرستاده خدا است و كساني كه با او هستند در برابر كفّار سرسخت و شديد، و در ميان خود مهربانند، پيوسته آنها را در حال ركوع و سجود مي‌بيني، آنها همواره فضل خدا و رضاي او را مي‌طلبند، نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمايان است. (فتح ، 29)
محمّد ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرستاده خدا است.
ـ اوصاف ظاهر و باطن و عواطف و افكار و اعمال آنها (يارانش) را طي پنج صفت بيان كند.
1ـ كساني كه با او هستند در برابر كفار شديد و محكم هستند.
2ـ در ميان خود رحيم و مهربانند.
3ـ پيوسته در حال ركوع و سجود مي‌بيني و همواره به عبادت خدا مشغولند.
ـ اين تعبير عبادت و بندگي خدا را كه با دو ركن اصليش ركوع و سجود ترسيم شده به عنوان حالت دائمي و هميشگي آنها ذكر مي‌كند.
عبادتي كه رمز تسليم در برابر فرمان حقّ و نفي كبر و خودخواهي و غرور از وجود انسان است.
4ـ چهارمين توصيف كه از نيّت پاك و خالص آنها بحث مي‌كند، مي‌فرمايد آنها همواره فضل خدا و رضاي او را مي‌طلبند.
ـ نه براي تظاهر و ريا قدم برمي‌دارند و نه انتظار پاداش از خلق خدا دارند بلكه چشمشان تنها به رضا و فضل او دوخته شده و انگيزه حركت آنها در تمام زندگي همين است و بس.
در پنجمين توصيف، از ظاهر آراسته و نوراني آنها بحث كرده مي‌گويد نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمايان است.
ـ در حديثي از امام صادق ـ عليه السّلام ـ نيز آمده است كه در تفسير اين جمله فرمود (النهر في الصّلاة) منظور بيدار ماندن در شب براي نماز خواندن است (كه آثارش در روز در چهره آنها نمايان است).[1]
ـ مراد به اين كه فرمود مؤمنين را راكع و ساجد مي‌بيني اين است كه مؤمنين نماز مي‌خوانند و كلمه (تراحم) استمرار را مي‌رساند و حاصل معناي جمله اين است كه مؤمنين مستمر در خواندن نمازند.
ـ سجده آنان براي خدا و تذلل و تختع براي او است و اين سجده در چهره آنان اثري گذاشته و آن اثر سيماي خشوع براي خداست كه هر كس ايشان را ببيند با آن سيماء ايشان را مي‌شناسد و قريب به اين معنا روايتي است كه امام صادق ـ عليه السّلام ـ درباره‌ آن فرموده: (منظور شب زنده‌داري به نماز است).
ـ بعضي از مفسرين گفته‌اند مراد از سيما اثر خاكي است كه در پيشاني دارند چون مؤمنين همواره بر خاك سجده مي‌كنند نه بر فرش و جامه.
بعضي ديگر گفته‌اند مراد سيماي مؤمنين در روز قيامت است كه محل سجده آنان در آن روز مانند چراغ مي‌درخشد و نور مي‌دهد.[2]
[1] . تفسير نمونه، ج 23، ص 114 ـ 115.
[2] . تفسير الميزان، ج 18ـ ص 473 ـ 474.