اهداف شيطان از باز داشتن نماز
انّما يريد الشّيطان ان يوقع بينكم العداوةً و البغضاء في الخمر و الميسر و يصدّكم عن ذكر الله و عن الصّلوة فهل انتم منتهون.
شيطان مي‌خواهد در ميان شما به وسيله‌ شراب و قمار عداوت ايجاد كند و شما را از ذكر خدا و از نماز باز دارد، آيا (با اين همه زيان و فساد و با اين نهي اكيد)‌خودداري خواهيدكرد؟. ( مائده ، 91)
در اين آيه اشاره به پاره‌اي از زيانهاي آشكار شراب و قمار پرداخته، ‌نخست مي‌گويد: شيطان مي‌خواهد از طريق شراب و قمار در ميان شما تخم عداوت و دشمني بپاشد و از نماز و ذكر خدا باز دارد (انما يريد الشيطان...).
ـ در پايان اين آيه به عنوان يك استفهام تقريري،‌مي‌گويد: آيا شما خودداري خواهيد كرد (فهل انتم منتهون).
يعني پس از اين همه تأكيد باز جاي بهانه جويي يا شكّ و ترديد در مورد ترك اين دو گناه بزرگ باقي مانده است.[1]
در الميزان آمده:
جز اين نيست كه شيطان مي‌خواهد به وسيله شراب و قمار بين شما عداوت و خشم بيندازد و شما را از ذكر خدا و از نماز باز دارد.
شيطان از دعوت به اين گونه عمليات جز شرّ شما را نمي‌خواهد و لذا گفته‌اند رجس از عمليات شيطاني است.
ـ معني رجس بودن شراب و امثال آن اين است كه ساختن و يا مثلاً خوردن آن كار آدمي را به وسوسه‌هاي شيطاني و گمراهيش مي‌كشاند و بس، و حال آن كه از روايات زيادي استفاده مي‌شود كه شيطان خودش به صورت آدمي مجسم شده و طرز تهيّه شراب را به انسانها ياد داده است.[2]
ـ‌ نماز را جداي از ذكر خدا اسم برده با اين كه نماز هم ذكر خداست. استفاده مي‌شود كه چون نماز فرد كامل از ذكر است خداي تعالي اهتمام بيشتري به امر آن دارد و در روايت صحيح از رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ وارد است كه فرمود:
نماز ستون دين است و همچنين در آيات بسيار زيادي از قرآن كريم به اين معني اشاره شده است،‌در سوره‌هاي (مؤمنون ، ـ اعراف ، 17 ـ معارج ، 22 ـ عنكبوت ، 45 ـ جمعه ، 9 و مريم ، 14).
ـ و اين كه در آيه مورد بحث ذكر را بر نماز مقدّم داشته براي اين بوده است كه تنها و تنها مقصود از دعوت الهي آن بوده است، آري ذكر خداست كه خمير مايه‌ سعادت دنيا و آخرت و روح زنده هر پيكره ايست از عبادات.[3]
رجس بودن آن را به وسيله‌كلمه (إنّما) حصر نموده و فرموده (انما يريد الشيطان...) يعني اين عمليات جز اين نخواهد بود كه هر وقت واقع شوند، رجس و پليد و عمل شيطانند و شيطان هم جز اين كه به وسيله اين اعمال بين شما عداوت و بغضا بيندازد و شما را از نماز و ياد خدا غافل سازد غرض ديگري ندارد.
مفاسد عمومي آنها يعني عداوت و بغضاء انصراف از نماز و ذكر خدا است.[4]
ـ قمار بازي نتيجه‌اي جز كينه و عداوت ندارد.
شيطان مي‌خواهد از اين راه شما را از ياد خداوند باز دارد تا شكر نعمتهاي او را بجاي نياوريد.
و شيطان مي‌خواهد از اين راه شما را از نماز كه پايه محكم دين است غافل گرداند.
(فهل انتم منتهون) جمله سؤالي و معناي آن امر است يعني خدا را اطاعت كنيد و نهي او را زير پا نگذاريد.
بديهي است كه خداوند از اين افعال منع و مذّمت كرده هر گاه زشتي عملي ثابت باشد، سپس از مخاطب سؤال كنند كه (آيا ترك خواهي كرد) وظيفه او اقرار به ترك است گويي به او گفته مي‌شود.
ـ آيا بعد از آن كه زشتي اين كارها ثابت شده باز هم آنها را انجام مي‌دهي.
اين جمله براي منع از انجام كاري، رساتر است، يعني: نهي را اطاعت كنيد و شراب ننوشيد.
داستان آموزنده:
ابن عباس گويد: منظور سعد بن ابي وقاص و مردي از انصار است كه با يكديگر عهد برادري بسته بودند. مردي انصاري، ‌سعد را به مهماني دعوت كرد و سفره طعام و شراب گستردند و چندان خوردند كه مست شدند. در اين وقت بر يكديگر فخر فروشي كردند و كار به جنگ و زد و خورد كشيد. مرد انصاري قطعه استخواني برداشت و چنان بر بيني سعد كوبيد كه بينيش را در هم شكست، خداوند متعال اين‌ آيه را درباره آنان نازل كرد. يعني: شيطان مي‌خواهد شما را اغوا كند و به شراب خوردن وادارد تا عنان عقل را از كف شما بگيرد و به كارهايي وادارد كه در حال عادي انجام نمي‌دهيد.[5]
پيام آيه
1ـ شيطان وسايل بسياري دارد كه مي‌تواند براي ايجاد خصومت و دشمني و گمراهي افراد عالم و همچنين باز داشتن آنها از طريق هدايت و ايمان مورد استفاده قرار دهد.
2ـ تمام كارهاي بد و زشت و ناروا همه از تحريكات شيطان است چون از عاملين اصلي فساد و تباهكاري‌ها و باز دارنده خير و سعادت بشر است و نقشه‌هاي او در اين مسير از يك راه و دو راه نيست،‌گاهي مسايلي را طرح ريزي مي‌‌كند كه كمتر به فكرآدمي خطور مي‌كند.
شيطان براي رسيدن به مقاصد خود از وسايلي گمراه كننده استفاده مي‌كند.
حرام بودن آن وسايل گمراه كننده به خاطر آن است كه ميان شما كينه و دشمني ايجاد كند و شما را از ياد خداوند و نماز باز دارد.
اهداف شيطان در اين‌ آيه يكي رابطه مردمي را بين انسانها و يكي رابطه الهي را با خدا قطع مي‌كند.
3ـ محبّت را تبديل به قهر مي‌كند.
4ـ تولي را تبري و تبري را تولي مي‌كند.
5ـ عمل شيطان سد راه بندگان خداست.
6ـ رابطه الهي، ذكر و نماز، نيايش و عبادت است.
7ـ همان طور كه شيطان براي اقامه‌ نماز سدها مهيّا نموده ما هم براي اقامه‌ نماز در جامعه زمينه‌ها و وسايل خوبي را مهيّا كنيم.
8ـ اگر در جامعه بين جوانان قمار بازي و غيره رواج پيدا كند همين مسأله باعث جدايي آنها از نماز مي‌شود.
9ـ تهاجم فرهنگي الآن در جامعه‌ ما يك نوع عمل شيطاني بوده كه از افكار پليد آمريكا است و اگر در بين جوان رواج پيدا كند، معنوّيت از بين آنها رخت برمي‌بندد.
10ـ شراب مانع نماز است.
11ـ سستي در مقابل اين موانع انسان را از فيض با عظمت الهي باز داشته و از رحمت حضرت حق محروم مي‌سازد.
[1] . تفسبر نمونه، ج 5، ص 73.
[2] . الميزان، ج 6، ص 191.
[3] . الميزان، ج 6، ص 195.
[4] . الميزان، ج 6، ص 197.
[5] . مجمع البيان، ج 3، ص 369.