بهترین شیوه ها و راهکارهای جذب فرزندان به نماز
بچّه ها از هرکس محبّت ببینند به او بیش تر توجّه می کنند و به هر کس بیش تر توجّه کنند؛از او بیش تر یاد می گیرند؛ بیش تر تقلید می کنند و با او بیش تر همانند سازی می کنند.به همین جهت همه ی رفتارهارا بچّه ها یاد می گیرند و رفتارهایی که مستعد آن هستند،در آن ها ظاهر می شود.زمانی شاهد جلوه های رفتار مذهبی در پدر و مادر هستند.اگر بچّه ها می بینند که بهترین اوقات پدر و مادرشان زمانی است که آن ها به نماز می ایستند؛اگر چیزی می خواهند به پدر بگویند یا چیزی از مادر می خواهند؛صبر می کنند که آن ها به نماز بایستند.وقتی می بینند که خوش اخلاق ترین بابای دنیا را وقتی دارند که بابا در نماز است؛مامان در نماز است؛آن وقت می بینیم که این نماز با بهترین احساسات تداعی می شود و برای بچّه ها می ماند.این نقشی است که خانواده در ظهور رفتار مذهبی داردوبچّه ها همان موقع بدون این که پدر . مادر بخواهند؛شروع می کنند به نماز خواندن.نماز را دوست می دازند.همان کاری که پیامبر بزرگوار اسلام(ص)می کردند و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) بر دوش پیامبر سوار می شدند.به بیان دیگر زیباترین و دوست داشتنی ترین شرایط و اوقات برای بچّه ها زمانی است که پدر و مادر نماز می خوانند.

اگر پدر و مادر در بدترین شرایط روانی بخواهند نماز بخوانند،بچّه ها کم کم یاد می گیرند که نماز یک چیز کاملاً جدّی است و وقتی بابا نماز می خواند همه باید سکوت اختیار می کنند؛کسی جلوی او نرود تا مبادا حواسش پرت شود و بچّه ها در تنش خاصّی به سر ببرند که بدین ترتیب احساس بچّه هارا آزرده می کنیم.به همین جهت لازم نیست پدر و مادر برای بچّه ها حتّی نوجوان ها و حتّی برای خیلی از جوان ها استدلال منطقی داشته با شیم.نماز پاسخی است به نیاز روانی بچّه ها و ما والدین باید با آن ها چنان ارتباط خوبی برقرار کنیم که این نیاز در آن ها وارد شود.

در مدرسه در کنار کارهای اجرایی،در کنار همه ی تمهیدات و تسهیلاتی که مدیران،معاونان،مربی پرورشی و معلّمان زحمت می کشند فراهم می کنند؛باید دقّت کنند که در مدرسه هم با احساس بچّه ها،سر و کار داریم.بچّه ها باید یاد بگیرند که مدیر و ناظم و معلّمِ نماز خوان،خوش اخلاق ترین مربیان آن ها هستند؛با کمال ترین و متین ترین معلّمان هستند.ضمن این که زیبای نماز خانه ی مدرسه مهم است؛امّا مهم ترین عامل،شخصیت مربی است.برای بچّه های مدرسه به خصوص دبستان،معلّمین کامل ترین الگو هستند.کودک دبستانی می خواهد خودش را با معلّمش همانند سازد.اگر می خواهیم در مدرسه اقامه ی نماز داشته باشیم باید معلّمان ما خوش برخورد،خوش اخلاق و محبوب بچّه ها باشند و در صفِ اوّل نماز بایستند.

راهکار های جذب فرزندان به نماز

امام باقر(ع)فرموده اند:«این نمازی که شما داریدبه وقت خودش بخوانید؛در حالی که عارف باشید به حقّ نماز.»یعنی هیچ چیز را به نماز ترجیح ندهیم.هروقت که موقع نماز فرا می رسد،هیچ چیز را به نماز ترجیح ندهیم.در گرسنگی،در مغازه و وقت فروش، در وقت هر کاری ،نماز را مقدّم بداریم.حتّی عالمی که بالای منبر است و مشغول سخنرانی،به مجرّد این که مؤذّن گفت الله اکبر، سخنرانی را قطع کرده و به نماز بایستد.انسان مشغول شنیدن مصیبت ابا عبداللّه الحسین است؛غرق گریه هم هست؛وقتی که گفتند اللّه اکبر،باید مصیبت و سینه و زنجیر و گریه را رها کند و مشغول نماز شود.محیط مدرسه اگر محیط نماز باشد،دانش آموزان نماز خوان می شوند؛ولی اگر محیط مدرسه محیط دستور به نماز باشد،ولی نماز نباشد،آن ها هم خیلی عنایت نخواهند داشت.

بچّه در سنین ابتدایی مقلّد ماست.تقلید می کند.می خواهد آن کاری را که پدر و مادر انجام می دهند،تکرار کند.اگر پدر و مادر محیط مناسبی به وجود بیاورند،بچّه تدریجاً به نماز جذب می شود. مثلاً اگر پدر و مادر هردو اوّل ظهر که می شود وضویشان را بگیرند و برای نماز همه چیز را رها کنند، بچّه یاد می گیرد و تقلید می کند و اگر در منزل یک جای خالی را تعیین کنند، یک اطاق کوچک را که فرش پاکی داشته باشد نمازخانه قرار دهند سپس وضوگرفته و بالباس هایی تمیز و مؤدّب در حضور خداوندمتعال نماز بخوانند؛ بچّه ها بدون آن که برایشان جبری باشد؛ بدون این که به آن ها بگویند نماز بخوانید، به طرف نماز کشیده می شوند و از همان پنج شش سالگی به نماز می پردازند؛ خوب است پدر و مادر با توجه به حالات و امکانات سنّی بچّه ها؛ آن ها را تشویق کنند. اگر دختر است مثلاً یک چادر برایش تهیه کنند و پس از آن که امکان پیدا می کند نماز را یاد بگیرد، حمد را یادش بدهند؛ امّا فشار وارد نکنند.

اگر بچّه یکی دو سال با نماز خو بگیرد، دیگر سخت است که نماز را ترک کند. امّا اگر این بچّه در خانه ای است که افراد آن اصلاً نماز نمی خوانند پدر و مادر نماز نمی خوانند، مدرسه هر چه به این بچّه بگوید نماز بخوان، تأثیرش کم است؛ چون بچّه به نماز نخواندن عادت کرده است.

اگر بچّه در یک خانواده ی دوگانه باشد، یعنی یا پدر نماز نمی خواند یا مادر، باز این بچّه معلوم نیست نماز بخواند. چون او یا از پدر تقلید می کند یا از مادر. یا نماز خوان می شود یا بی نماز. این بچّه در حالت تردید و دو دلی واقع می شود و نمی داند که چه کار بکند. آیا مادر را الگوی خودش قرار دهد یا پدر را. آن چه مهم است این است که نماز در خانه مهم ترین عمل معرفی شود. اصولاً محیط خانه و عادت های اول زندگی از هر چیزی در تعلیم و تربیت فرزند مؤثرتر است که باید پدر و مادر به آن عنایت داشتته باشند. اگر پدر و مادر می خواهند بچّه شان خوب باشد، محیط خوبی به وجود بیاورند. اگر می خواهند دخترشان با حجاب باشد؛ باید پایه اش را در خانه بریزد.

مرحله دوم بچّه را امر به نماز بکنید. امام صادق(ع) می فرماید:«ما بچّه هایمان را امر به نماز می کنیم در حالی که 5 ساله هستند. هر وقت آن ها 7 ساله شدند امرشان بکنید به نماز ما بچّه هایمان وقتی 7ساله شدند دستور روزه به آن ها می دهیم؛ از هر مقداری که طاقت دارند؛ تاظهر روزه بگیرندیا بیش تر، وقتی که گرسنگی و تشنگی بر آن ها غلبه کرد دستور افطار می دهیم. به هر حال ما عادتشان می دهیم امّا وقتی بچّه های شما 9 ساله می شوند دستور دهید که روزه بگیرند.» خلاصه ی حرف این است که پدر و مادر وظیفه دارند که از 7 سالگی لا اقل 9 سالگی یچه هایشان را امر به نماز کنند. باز برایشانواجب نیست. امّا پدر و مادر باید امر کنند و به نماز وادارشان کنند. برای این که عادت کنند.

مرحله ی سوم تنبیه است. حتی اگر پدر و مادر دیدند که بچّه ی آن ها با امر هم نماز نمی خواند، لازم است که با تنبیه اورا به نماز وادار کنند. از جاهایی که تنبیه جایز است، امر نماز است. به طور کلی وظیفه ی پدر و مادرهاست که به هر نحو ممکن بچّه هایشان را اهل نماز کنند.

آیا ماهی که در دریا متولد می شود نیازی دارد که آموزش شنا ببیند؟فرزندی هم که در خانواده ای که لبریز از ذکر و یاد و محبت خداست؛ به دنیا می آید هیچ نیازی ندارد که آموزشی به ویژه برای نماز ببیند . چون از همان لحظه ی میلاد در گوشش اذان و اقامه می گویند و او را به صلوة و فلاح و خیرالعمل دعوت می کنند. در خانه ای که مشحون از ذکر خداست فرزند در این ذکر پرورش پیدا می کند و دلی که با ذکر جلا ببیند هیچ وقت از خدا متعال نمی گریزد. متأسفانه وسایل ارتباط جمعی با هجوم پرقدرت و فراوانی که دارند؛ پدر و مادر ها را از فرزندان جدا کرده؛ یعنی فرزند شما در خانه شماست، امّا انس با شما ندارد. اگر والدین تا پاسی از نیمه شب گذشته بیدار باشند، فرزندشان هم بیدار است. او دیگر نمی تواند سحر برخیزد و اذان صبح بگوید و نماز بخواند. اگر از فشار تشنگی بیدار شود با یک خواب آلودگی به سوی شیر آب می رود؛ یک لیوان آب می خورد و به رخت خوابش برگشته و می خوابد و باید با فشار اورا برای نماز صبحش بیدار کنند و شاید خود والدین هم دیر بیدار شوند.

پیامبر(ص) برای نگه داری فرزند و خانواده از آتش جهنم چهار دستور فرمودند:« اول این که خودتان عامل خیر باشید، دوم یاد خدا را در دل های فرزندانتان زنده کنید، سوم نماز خواندن یک کودک، یک مسلمان در طول عمر مرهون دو عامل است: در درجه اول باید عواملی در خانه باشد؛ روح تقلید را زنده کند تا این کودک نماز بیاموزد؛ همان گونه که زبان را می آموزد و اگر در نقطه ای زندگی می کند که در آن جا از نیایش و عبادت خبری نیست این قوّه در آن جا به کار نخواهد افتاد. وارد کردن جوان به نماز نخشتین مرحله اش در خانه است. در خانه باید این حالت شکوفا بشود. روح تقلید این جوان را نمازگزار کند پس از این که نماز گزار شد نوبت مراحل تفکر می رسد.

راه های جذب دانش آموزان به نماز

1-تبیین اثرات نماز2-تكریم وشخصیت دادن به دانش آموزان3-نشاط آفرینی فرهنگی و اعتقادی و خود باوری در دانش آموزان4-ایجاد رابطه قوی دینی بین معلم و دانش آموز5-داشتن نمازخانه جذاب و عالی و استفاده از رنگ های دلپذیر6-بازگو نمودن اهمیت و ضرورت نماز به اولیا دانش آموزان7-اجرای مسابقات مختلف در خصوص نماز و اهدا جوایز به دانش آموزان برتر8-داشتن دوستان دینی در مدرسه9-شركت معلمین ،مدیر،معاون، در كنار دانش آموزان در نماز جماعت10-برگزاری نمایشگاه در خصوص نماز از آثار دانش آموزان11-توزیع كتب دینی و اخلاقی ساده12-معرفی دانش آموزان نماز گزار و تشویق آنان در حضور دیگران13-دادن هدیه به هنگام نماز به دانش آموزان14-استفاده ازدانش آموزان خوش صدابرای اذانو....15- پخش فیلم های آموزنده در آموزشگاه در خصوص نماز16-ارتباط مستمر با مساجد و نماز جمعه17-بیان احادیث شیوا وبلیغ در خصوص نماز18-استفاده از روحانیون جوان و شاداب و تاثیر گذار19-داشتن سخنرانی كوتاه و مفید دربین نماز ها20-اقامه نماز در منزل توسط والدین21-برگزاری همایش نماز برای دانش آموزان22-برگزاری همایش نماز برای اولیا23-داشتن كفتگوی صمیمی با دانش آموزان در خصوص نماز24-داشتن میزگرد دانش آموزی در خصوص نماز با رهبری كادر مدرسه25-فعال نمودن شورای مدرسه و انجمن اولیا وداشتن مصوبات اجرایی در خصوص نماز26-ارائه الگوی عملی مناسب به دانش آموزان27-معرفی چهر های برتردینی وذكرموفقیت های آنان28-برگزاری اردو های زیارتی وسیاحتی29-انتخاب بهترین زمان آموزشگاه بعد از اوقات شرعی برای نماز30-بیان داستا نها و قصه های درخصوص نماز31-استفاده ازتمثیل و شعر و ادبیات در سخنرانی در خصوص نماز32-معرفی دانش آموزان نماز خوان و مومن به صورت منطقه ای به كلیه مدارس33-چاپ عكس دانش آموزان نماز خوان در جراید محلی34-ارائه سی دی های آموزشی به دانش آموزان درخصوص نماز35-اختصاص زمان كوتاهی در آغاز كلاس به بیان آثار نماز توسط همه دبیران در كلاس36-اختصاص دو روز در هفته در مراسم آغازین به مباحث نماز37- ایجادرفتار دوستانه برای شركت در نماز و نبودزورواجبار38- ایجاد سرویس های بهداشتی مجهز در مدارس39-رفتار و كردار عملی كادر مدرسه40-داشتن كتابخانه غنی با كتاب های سودمند در خصوص نماز41-نام گذاری كلاس ها و گرو هها با آثار نماز42-پخش صدای اذان در آموزشگاه به هنگام اوقات شرعی با بلندگو43-ورود دانش آموزان به نماز خانه با اسقبال صورت گیرد(پخش گلاب)44-حضور مرتب و همیشگی كادر مدرسه در نماز45-برگزار ی كلاس های ضمن خدمت برای عوامل اجرایی آموزشگاه46-برگزاری همایش برای همكاران در خصوص نماز47-تشویق به موقع همكاران موفق در مورد نماز48-استفاده از رنگهای آرامش بخش در تزینات نما خانه49-استشمام بوی عطر و گلاب و نورپردازی جالب نمازخانه50-اجرای برنامه های متنوع در بین نماز (نمایش،سرودو...)51-شركت هفتگی یا ماهانه اولیا در نماز جماعت مدرسه52-شركت هفتگی یا ماهانه مسئولین اداری در نماز جماعت مدرسه53-هم خوانی سوره های نماز در مراسم آغازین یا آغاز همایش ها و برنا مه های آموزشگاه54-پیروی از اصل مجاورت (وجود كتابخانه و نوار خانه ویا دفتر آموزشگاه در كنار نماز خانه)55-ایجاد احساس خوشایند در دانش آموز در پایان هر نماز56-به كار گیری شیو های جذاب در برپایی نماز جماعت آموزشگاه57-بیان خاطره های نماز از زبان مسئولین58-جذب تدریجی دانش آموزان وآموزش صحیح به آنان59-داشتن گفتگو های خصوصی با دانش آموزان و استفاده از كلمات محبت آمیز60- داشتن اعتدال ومیانه روی در آموزش دانش آموزان61-شنا خت روحیات فردی دانش اموزان62-برگزاری مسابقات ورزشی در خصوص نماز63-برگزاری كلاس های آموزش خانواده در خصوص نماز64-پرهیز از سخنرانی های سیاسی و...در مابین نماز65- تزیین سالن و نماز خانه با احادیث در خصوص نماز66-بیان آثارعلمی روانی و اخلاقی نماز67-شركت درنمازجمعه باشكوه خاص واستقبال گرم از آنان68-فیلمبرداری از مراسم نماز جماعت آموزشگاه69-دادن كارنامه نما زبه دانش آموزان واولیادرپایان هرترم70-نظر خواهی از اولیا و دانش آموزان در خصوص چگونگی اجرای نماز جماعت آموزشگاه71-آوردن استدلال های قرآنی درخصوص نماز72-رفع موارد ملال آور و خسته كننده وعوامل حواس پرتی در برگزاری نماز73-داشتن صبر و انعطاف دربرابر اشتباهات دانش آموزان74-نظارت مستمر بر فعا لیت ها75-برگزاری نماز های وحدت در بین مدارس76-فعال تر نمودن ستاد اقامه نماز منطقه و مدارس

منابع:

1- اینترنت

2- کتاب همراه با نماز نوشته ی محسن قرائتی، چاپ پنجم، تابستان 1375- ناشر ستاد اقامه نماز

3- کتاب نماز و تربیت تهیه ی و تنظیم دبیرخانه ی اجلاس سراسری نماز، چاپ اوّل پاییز 1377- ناشر ستاد اقامه نماز

نویسنده : ابراهیم مریخی آموزگار شاغل در شهرستان مبارکه