راهكارهاي جذب دانشجويان به نماز
چكيده

گسترش فرهنگ نماز و فراهم كردن زمينه آن از اهداف و دغدغه هاي مهم انبياء عظام و به ويژه پيامبر گرامي اسلام (ص)، پيشوايان معصوم (ص) و فقها و عالمان تا امروز بوده است. با توجه به تأثير نماز در شخصيت سازي جوانان كه بيشتر گروه سني دانشجويان از اين قشر مي باشند، اين مسأله اهميت بيش تري پيدا مي كند كه با نگرش به فايده هاي سودمند فردي، اجتماعي اين فريضه بزرگ، همه دست اندركاران (تعليم و تربيت) به اين امر مهم، بپردازند. اين مقاله با عنوان «راهكارهاي جذب دانشجويان به نماز» با روش كتابخانه اي درصدد (تعريف) مهم ترين عوامل موثر در گرايش و جذب دانشجويان به نماز مي باشد؛ سعي اين پژوهش بر آن است كه چگونه مي توان ميان جواني و نماز و به عبارت ديگر، ميان دو زيبايي پيوند و يگانگي آفريد. دانشگاه ها و ساير مراكز علمي در ايفاي اين نقش، جايگاهي بس مهم دارند. لذا به منظور جذب دانشجويان به نماز، چند راهكار توصيه مي شود، از جمله : ايجاد فضاي مناسب و با نشاط در دانشگاه ها، برخورداري از نمازخانه و وضوخانه مناسب و زيبا با سبك معماري اسلامي، تقويت نگرش و رفتار مذهبي در دانشجويان، ديدار دانشجويان با اساتيد برجسته و علماي استان و كشور، برگزاري مسابقات متعدد و متنوع پيرامون نماز، پخش اذان با استفاده از دانشجويان خوش صوت، بهره مندي از امام جماعت و روحانيت خوش فكر و جوان در امر نماز جماعت، معرفي شخصيت هاي برجسته مذهبي و اساتيد دانشگاه به عنوان الگو و اسوه، بهره گيري از مطبوعات، صدا و سيما، تهيه و نصب آثار و فعاليت هايي كه درباره نماز انجام گرفته است.

مقدمه

حس خداپرستي و نيايش فطرتاً در وجود انسان نهفته است و انسان گرايش به كمال جويي دارد و نماز در اين ميان در تكوين كمال جويي نقش مهمي دارد. نماز كليد عالم قدس است كه در اختيار بندگان است، از آن جايي كه جوانان و دانشجويان مهم ترين قشر جامعه بوده و به دنبال بهترين راه و بي نظير ترين معبر براي رسيدن به قرب الهي مي باشند، لذا نماز بهترين پرواز روحاني به سوي دوست است. از منظر علم و دين در تمام عمر انساني، هيچ برهه اي مهم تر از دوره جواني نيست. نسل جوان تنها قشري است كه بيشترين روحية تاثيرپذيري را دارا است. آن چه از ديدگاه اسلام مهم است، سوق دادن جوانان و دانشجويان به سوي تكامل انساني و اهداف متعالي است. اما در اينجا اين سوال اساسي مطرح است كه چگونه و با چه راهكارهايي مي توان دانشجويان را به نماز ترغيب و تشويق كرد؟ و مهم ترين راهكارهاي جذب جوانان به نماز چيست؟ در اين مقاله سعي بر آن است كه شيوه هاي جذب دانشجويان به نماز مورد بررسي قرار گرفته و به سوالات مطرح شده پاسخ داده شود و در محورهاي زير تبيين مي گردد.

الف- جايگاه و اهميت نماز،

ب- مهمترين راهكارهاي جذب دانشجويان به نماز.

الف- جايگاه و اهميت نماز

نماز عمود دين و از اركان تكاملي اسلام است، حتي پيامبران بزرگ خدا كه خود مقرب درگاه خدا و رابط بين او و افراد بشر بوده اند، نيز وظيفه داشته اند نماز بخوانند. كه امام صادق(ع) مي فرمايند:” احب الاعمال الي الله الصلوه و هي آخر وصايا الانبياء”(صدوق 1406 : ج 1، ص 151) ]محبوب ترين كارها نزد خداوند نماز است و نماز آخرين وصيت و سفارش پيامبران بوده است[ نماز، سخن انسان است با خدا، و قرآن سخن خداست با انسان، ولي سخن انسان با خدا در نماز با كلام خدا شروع مي شود، زيرا به غير آن چه او به انسان آموخته ستايش او ممكن نيست. نماز، ريسمان اتصال عبد به معبود است. حضرت علي(ع) مي فرمايند:”الصلوه قربان كل تقي” (نهج البلاغه، كلمات قصار، 136) ] نماز، وسيله ي نزديك شدن هر پرهيزكاري به خداست.[

نماز، روح انسان را به مبدأ هستي بخش مرتبط و متصل مي كند و با اين ارتباط، روح و جان آدمي را زنده، با نشاط و آرام مي سازد و به فرمودة خداوند:” الا بذكر الله تطمئن القلوب» (رعد/28) در سايه توجه به ساحت عظمت الهي و اقبال دل به سوي حضرت حق است كه سلامت وآرامش رواني حاصل مي گردد. آدم بي خدا، مضطرب و ناآرام است و با هر بادي به سويي مي رود، اما با ياد خدا آرامش و سكينه و وقاري به دست مي آورد كه توفان هاي سهمگين هم نمي توانند او را بلرزانند، امام علي (ع) مي فرمايند:”مداومه الذكر،قوه الارواح» (تميمي آمدي، 1366 : 100) نماز، يعني رابطه مخلوق با خالق هستي و موجب آرامش و سلامتي و سعادت فرد مي گردد. با توجه به آثار حيات بخش ياد خدا، قرآن كريم در موارد فراواني مؤمنين را به مداومت در ذكر و ياد خدا فرا مي خواند:” يا ايها الذين آمنوا اذكروالله ذكراً كثيراً” (احزاب/41) ] اي كسانيكه ايمان آورده ايد خدا را بسيار ياد كنيد.[

نماز، موجب ياد خدا و در بالاترين درجه و مرتبه تعاليم ديني قرار دارد و از چنان ارزشي برخوردار است كه ساير ارزش هاي ديني در عرض آن قرار نمي گيرد. خواندن نماز، شرط قبولي ساير اعمال و عبادات است. از همين رو امام باقر(ع) مي فرمايد:” اول ما يحاسب به العبد الصلوه فإن قبلت قبل ما سواها»(مجلسي، 1404 : ج 7، 267) ]در قيامت اولين چيزي كه از انسان محاسبه مي شود، نماز است، كه اگر مورد قبول قرار گرفت،ديگر اعمال نيك انسان نيز مورد پذيرش قرار خواهد گرفت.[ نماز، زيباترين شكل و هندسه توجه به خداست؛ مناسب ترين فرصت براي تغذيه روح و روان و دل و جان انسان است، در كلامي از پيامبر(ص)آمده است كه در سايه توجه به خدا دلها زنده مي شوند و در نتيجه ي فراموشي خدا، دلها مي ميرند:”بذكر الله تحيي القلوب و بنسيانه موتها» (ورام، بي تا: 119)

انسان، هرگز از نماز بي نياز نخواهد شد و نماز يك نياز هميشگي است حتي پس از رسيدن به يقين، زيرا دوام يقين به تداوم عبادت خداست و با زوال عبادت، يقين نيز زائل مي شود. بنابراين نماز به منزله پرچم و نشانه مكتب اسلام است. پيامبر گرامي اسلام مي فرمايد:” علم الاسلام الصلوه” و يا نماز حد فاصل بين كفر و بندگي است كه اگر نماز ترك شود به منزله كفر است. و پيامبر(ص) در جاي ديگر مي فرمايد:« بين العبد و الكفر ترك الصلوه” (نهج الفصاحه، 1360: ح1098، 220) پس نماز يادآوري كننده و تابلويي است كه در همه مقاطع زندگي، به كار مي آيد و براي يادآوري ضروري است:” وأقم الصلوه لذكري» ]طه /14[ (نماز را به خاطر ياد من به پادار) و در نهايت مي توان گفت؛ نماز، نواي عشق است.

ب- مهمترين راهكارهاي جذب دانشجويان به نماز

نماز در رأس همه عبادات، مهم ترين پشتيبان نسل جوان دانشجو است كه سير تكامل او را هموار و حصن حصيني است كه در برابر آماج خطرات او را حفظ مي كند. نماز، كشتي نجاتي است كه جوان را از طوفان ها و خيزاب ها عبور مي دهد و به ساحل آرامش و رستگاري مي رساند. و يكي از راه هاي اصلي و شايد مهمترين راه نزديكي به خداوند مي باشد. دورة جواني از دوران حساس زندگي انسان به شمار مي رود، زيرا در اين دوره جوانان به دنبال يافتن هويت خويش، در مسير شكل دادن به شخصيتي متكي به خود گام برمي دارند. داشتن امنيت روحي و رواني در اين دوره تاثير بسزايي در هويت يابي جوانان دارد. همه انسان ها در طول عمر، خصوصاً دوران پرمخاطره جواني نيازمند احساس امنيت روحي و آرامش اند. و جوانان براي دستيابي امنيت روحي و رواني و كسب آرامش، نيازمند ارتباط مستقيم و بي واسطه با پروردگارشان هستند. خداوند متعال چنين مقدر كرده، انسان هايي كه با او ارتباط و بر نماز و ذكر او مداومت داشته باشند، به بركت نماز، در دنيا و آخرت سعادتمند و از حيات طيبه برخوردار گردند. و ما در اين قسمت درصدد (تعريف) مهم ترين راهكارهاي جذب دانشجويان به نماز هستيم كه هركدام از اين راهكارها را در جاي خود مورد بحث قرار خواهيم داد از جمله :

1-برخورداري از مسجد و يا نمازخانه مناسب و زيبا

مسجد و يا نمازخانه يكي از مهم ترين پايگاه هاي ديني است كه در عرصه هاي مختلف اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي نقش دارد، لذا ضعف و قوت مساجد بر مسائل مختلف جامعه اثر مي گذارد. در اين راستا مهم ترين قشر جامعه كه نقش آنها در رويدادهاي اجتماعي بسيار مهم بوده قشر جوان دانشجو است ضعف مساجد در جذب دانشجويان به مساجد آسيب هاي جبران ناپذيري بر روي اين قشر و تقابل آن با تهاجم فرهنگي دارد. در فرهنگ اسلام، هيچ چيزي جاي مسجد را پر نمي كند و مجموعه مساجد، كم هزينه ترين و موثرترين شبكه سياسي – مذهبي را در دنيا بوجود آورده اند، كه فضاي معنوي خاصي را در جامعه گسترش داده و معارف الهي را از نسلي به نسل ديگر منتقل مي نمايند. مسجد نمايان كننده باورهاي قدسي در دنياي مادي است كه علاوه بر تامين مكان موردنياز با زبان كنايه و اشاره ي هنر از راز و رمز دين سخن مي گويد و به همين دليل از اهميت ويژه اي برخوردار است. از ديدگاه نماد گرايي، مسجد نماد حضرت حق و محبوبترين مكان در نزد خداست. پيامبر (ص) مي فرمايند:”أحب البلاد إلي الله مساجدها» : (نهج الفصاحه، 1360، ح 71، ص 13): ] محبوبترين جاي شهرها در پيش خدا مسجدهاست.[

بنابراين در اعمال عبادي همواره بايد جنبه زيبايي شناختي محل عبادت رعايت شود. مساجدي موفق هستند و مي توانند تعاليم و فرهنگ ديني را بهتر ترويج دهند كه معماري اسلامي و جنبه ظاهري و زيبايي آن چشم نواز باشد.

2-تقويت نگرش و رفتار مذهبي در دانشجويان

نماز، راز و نياز با بي نياز و نماد دين اسلام و معراج آدمي است در تعاليم اسلامي توصيه بسياري به اين عمل عبادي شده است. يكي از مهمترين و موثرترين راهكار حضور فعال دانشجويان در صف هاي نماز، آن است كه نگرش و رفتار مذهبي و ديني را در آنها تقويت كنيم. نگرش ديني عبارت از داشتن نوعي ديد موضع گرايانه راجع به تعاليم ديني است. آن چه اساس نگرش ديني و به تبع آن رفتار مذهبي را مي سازد اصل ايمان است. پس بايد ايمان را در دانشجويان تقويت كرده و براي تقويت ايمان مي توان با ارائه نمونه هاي عملي از زندگي معصومين(عليهم السلام) در راستاي اهتمام به نماز و نمونه هايي از رفتار چهره هاي موفق دانشگاه و حوزه اقدام نمود. به عنوان نمونه هنگام نماز، رنگ از چهرة علي عليه السلام مي پريد و مي لرزيد و مي فرمود:” جاء وقت الصلوه، وقت امانه عرضها الله علي السموات و الأرض و الجبال فأبين أن يحملنها و أشفقن منها» (فيض كاشاني،1374، ج4،ص208) : ] وقت نماز رسيده، وقت امانتي كه خدا بر آسمانها و زمين و كوه ها عرضه كرد، اما آنها از قبول آن دوري كرده و ترسيدند[ و اين تحمل بار الهي، بزرگترين افتخار بشر است به قول حافظ:

آسمان بار امانت نتوانست كشيد قرعة فال به نام من ديوانه زدند.

(ديوان حافظ، 1374، ص248)

3- ديدار دانشجويان با اساتيد برجسته و علماي استان و كشور

يكي از راهكارهاي مهم در جذب دانشجويان به نماز، ديدار دانشجويان با ابرار و علما و اساتيد برجسته دانشگاهي است ارائه الگوي كامل و برتر مذهبي به دانشجويان همواره در زندگي و تفكر دانشجويان تاثير گذار است. قرآن در اين باره مي فرمايد: خردمندان، يكي از خواسته هايشان از خدا آنست كه آنان را با نيكان بميراند.” و توفنا مع الابرار» (آل عمران/193)

مصاحبت با علما مايه فزوني است. پيامبر اكرم(ص) مي فرمايند:” العلماء قاده و المتقون ساده و مجالستهم زياده» (نهج الفصاحه، 1360، ح2015، ص 426) : ] دانشوران پيشوايانند و پرهيزكاران سرورانند و مصاحبتشان مايه فزوني است.[ بنابراين ديدار با ابرار و علما انسان را به ياد خدا مي اندازد و نگرش را عوض مي كند. همان طوري كه عالمان بلاعمل تاثيري در انسان نمي گذارند، چنانكه سعدي مي فرمايد:

عالمي را كه گفت باشد و بس هرچه گويد نگيرد اندركس

عالم آنكس بود كه بد نكند نه بگويد بخلق و خود نكند

عالم؛ كه كامراني و تن پروري كند او خويشتن گم است؛كرا رهبري كند

(گلستان سعدي، 1364، ص 104)

شيوه ي تربيت الگويي يكي از بهترين و موفق ترين شيوه هاي تربيتي در اين موضوع است، چون الگو و اسوه، قوه هاي خام و آرميده را در دانشجويان به فعليت در مي آورد و استعدادهاي نهاني آنان را شكوفا مي كند.

4-پخش اذان با استفاده از دانشجويان خوش صوت

اذان در لغت به معناي اعلام و آگاه نمودن است.” (انطون الياس، 1354، ص 26) و در اصطلاح عبارت است از اعلام و مژده فرا رسيدن وقت تجليات الهي و حضور خالصان در محضر حق. اذان” شعاري است سكوت شكن، موزون، كوتاه، پرمحتوا و سازنده كه در بردارندة اساسي ترين پايه هاي اعتقادي و جهت گيري عملي مسلمانان است.» (قرائتي، 1381، ص 109)

هر قوم و ملتي و دين و مذهبي براي شناسايي خود و تبليغ در پيشبرد ايده شان، چه مذهبي باشد و چه سياسي سنبلي دارند برخي داراي پرچم، شيپور يا ناقوسي هستند كه در مواقع لزوم به وسيله برافراشتن پرچم يا با دميدن در شيپور يا به صدا درآوردن طبل و ناقوس، پيروان خود را مطلع مي نمودند. دين مبين اسلام، براي هر مناسبتي به وسيله اذان از پيروان خود دعوت به عمل مي آورد كه با نام خدا و گواهي به وحدانيت حق و رسالت حضرت محمد(ص) و دعوت به فلاح، صلاح، رستگاري و كارهاي نيك شروع و با نام خداي يگانه هم ختم مي گردد. صداي خوش موذن هر روز چندين مرتبه كه مسلمين را به نماز دعوت مي كند، باعث جذب هر چه بيشتر دانشجويان جوان به نماز مي شود. صداي اذان براي رسول(ص) چنان جاذبه داشت و نشاط مي آود، كه هنگام اذان به بلال مي فرمود:” ارحنا يا بلال.» (فيض كاشاني، 1403، ج1، ص 377): ] اي بلال: ما را از غم و اندوه و تلخي رهايي بخش[ بنابراين شناسايي، سازماندهي و بكارگيري نيروهاي مستعد فرهنگي در رده هاي موذني، مكبري زمينه ساز جذب هرچه بيشتر دانشجويان به نماز است.

5-بهره مندي از وضوخانه مناسب و زيبا با معماري اسلامي

وضو، بمنزلة اجازة رود به حضور پروردگار است و جزء ايمان مي باشد. امام باقر(ع) مي فرمايند:” لاصلوه الا بطهور» (حر عاملي، 1403، ج 1، ص 256) : ] نماز بدون وضو، نماز نيست[ نورانيت و صفاي باطني كه در سايه وضو پديد مي آيد، بسيار ارزشمند است. وضو گرفتن در دستورات و فرهنگ اسلامي به عنوان مقدمه نماز، اهميت فراواني داشته و وضو علاوه بر واجب بودن، خود، عبادت شمرده شده است. در تعاليم اسلامي وضو داراي دو مرتبه ظاهر(عمليات، مراحل و احكام) و باطن(آمادگي جهت ارتباط معنوي) بوده؛ و ظاهر آن با تمام اهميتي كه دارد، مقدمه رسيدن به باطن آن است. بنابراين اهميت وضو گرفتن براي مسلمانان وجود محلي در مكان هاي عمومي مثل دانشگاه با امكانات مناسب براي وضو، كه هم به ظاهر و هم باطن وضو كمك كند، امري ضروري است. در حالي كه مطالعه وضوخانه هاي فعلي، نشان دهنده سه مشكل عمده و اساسي در آنهاست: مشكلات عملكردي و فني، مشكلات بهداشتي، و مشكلات زيبايي شناسي و معنوي. اين مشكلات به صنعت طراحي فضا (معماري) و امكانات (محصولات) وضوخانه براي استفاده كنندگان نامطلوب بوده و باعث مي شود كه رغبت دانشجويان براي استفاده از آنها كم شود. يكي از موارد ناخوشايند كه دانشجويان از آن شكايت دارند بوي نامناسب پا و جوراب نمازگزاران است كه اين مشكل مي تواند با ايجاد حوض مناسب در مدخل ورودي نمازخانه ها و شستن پا توسط نماز گزاران مرتفع شود. و بعد از آن شاهد بوي نامناسب در نمازخانه و مسجد نباشيم.

6-بهره مندي از امام جماعت و روحانيت خوش فكر و جوان در امر نماز

امام جماعت فاضل و مردمي و منظم نقش مهمي در جذب جوانان به نماز دارد. با شيوه هاي تربيتي مناسب و همچنين نحوة برخورد صحيح با دانشجويان و تبليغ فرهنگ نماز با درايت و همراه با احساس وعاطفه مي توان دانشجويان را به سوي نماز جذب كرد. امروزه بخش عظيمي از جوانان و دانشجويان كه بهترين و مهمترين، قشر جامعه محسوب مي شوند از ضعف اعتقادي رنج مي برند. در كتب درسي خوانده اند كه خدا و قيامتي هست و مسائل ديني تا حدودي به آنان گفته شده و ليكن به باور و يقين نرسيده اند وظيفه روحاني و امام جماعت در دانشگاه اين است كه اصول اعتقادي و نماز را به صورت مستدل به دانشجويان انتقال داده تا بتوانند تعاليم ديني و نماز را با انگيزه و اعتقاد انجام دهند. حضور منظم امام جماعت روحاني و خوش برخورد در گرايش و جذب جوانان به نماز تاثير بسياري دارد امام جماعت بايد آراستگي ظاهري، آگاهي كافي، وقت شناسي و حضور منظم، گفتار و نفوذ كلام داشته باشد، تا بتواند در جذب دانشجويان به نماز موثر باشد.

در حديث مي خوانيم كه :” فقدموا افضلكم» و” فقد مواخياركم» (شيخ صدوق، 1406، ج 1، ص 377) :] با فضيلت ترين و بهترين خودتان را جلو بيندازيد و به او اقتدا كنيد.[ پيامبر(ص) هم به شكل و ظاهر زيبا اهميت داده و مي فرمايند:” خضاب كنيد؛ زيرا باعث افزايش جواني و زيبايي شما مي شود.”(طبرسي، 1392، ص 43) بنابراين امام جماعت بايد مورد پذيرش و قبول دانشجويان در محيط دانشگاه باشد تا بتواند در جذب آنان به نماز موثر باشد.

7-برگزاري مسابقات متعدد و متنوع پيرامون نماز

در تمام اديان الهي، دوره نوجواني و جواني به عنوان دوره ي آغاز عمل به آداب و شعاير ديني و دوره آموزش عملي دين داري به حساب مي آيد. كوشش هاي والدين و سپس موسسات دولتي و غير دولتي، مانند دانشگاه ها و مدارس در اين خصوص قابل توجه است. در اين دوره، عبادت مستمر در خانه و مسجد و دانشگاه و ساير اماكن مذهبي به جوانان و دانشجويان تكليف مي شود و در حقيقت جوانان و دانشجويان هويت مذهبي خود را در اين دوره شكل مي دهند، و از طرف ديگر چون آمادگي انگيزشي و عقلاني ديني از درون فرد جوانه مي زند و محيط تربيتي بيروني اگر جاذبه هاي مناسب و روش هاي درستي را به كار گيرد، مي تواند ايمان مذهبي جوانان دانشجو را تقويت كند و عشق به عالي ترين تكيه گاه روح انسان، يعني خداوند را در دل و جان او بنشاند. پس اين دوره اهميت فوق العاده اي دارد؛ بطوري كه عملكردهاي نادرست مسئولين فرهنگي و برخي نگرش ها به اصل باورهاي ديني دانشجويان در دانشگاه ها لطمه جبران ناپذيري وارد خواهد كرد. براي بالا بردن فرهنگ ديني دانشجويان پيرامون نماز در دانشگاه ها و ساير مراكز آموزشي يكي از راهكارهاي مفيد اين است كه بايد برنامه هاي كافي و وافي فرهنگي ارائه شده و از آن جمله مسابقات متعدد و متنوعي درباره ي نماز برگزار شود، و سپس افرادي به عنوان الگوي نماز خواني و عمل به نماز و داراي اطلاعات كافي راجع به نماز با اخلاق و سبك زندگي قابل قبول معرفي شوند، چون دانشجوي جوان، خواه ناخواه الگوهايي را براي خود انتخاب مي كند و به آن ارادت مي ورزد، و آن الگو همواره نقش يك عامل محرك را ايفا مي كند، چرا كه انسان ها با ديدن امر مطلوب، بيشتر به آن ميل مي كنند؛” هر آن چه ديده بيند، دل كند ياد.» بنابراين برگزاري مسابقات پيرامون نماز مي تواند به عنوان يك شيوه ي تبليغي مناسب براي ترويج نماز و جذب دانشجويان به نماز باشد.

8- بهره گيري از مطبوعات، صدا و سيما

اگر ما بنا داريم نماز را در يك محيطي مثل دانشگاه ترويج كنيم، و دانشجويان را به نماز تشويق و ترغيب كنيم، بايد نماز را معرفي كنيم. در اين ارتباط اساسي ترين منبعي كه در اختيار داريم، مطبوعات و صدا و سيما هستند. بايد دولت به معناي عام، صدا و سيما، مطبوعات به ترويج نماز و فرهنگ ديني توجه داشته باشند. بالا بردن فرهنگ ديني به دست يك نفر و دو نفر انجام نمي شود، بلكه بايد تمام جامعه با همه ي امكانات و سوگيري ها، به دنبال اين هدف باشند و بطور خلاصه، برنامه و استراتژي فرهنگي داشته باشيم. يكي از شيوه هاي اثرگذاري بر دانشجويان و جوانان، از طريق مطبوعات و رسانه ها و فيلم است. صدا و سيما و مطبوعات از مجموعه هاي فرهنگي مهمي هستند كه مي توانند با تبليغ نماز و فرهنگ ديني اقدام اساسي در جذب دانشجويان به نماز داشته باشند، ولي بايد برنامه هاي مدون و هدفمند طراحي كنند تا در مخاطب كه مي توان گفت دانشجويان، مخاطبان اصلي فرهنگ هستند، ارتباط برقرار كنند و سپس در آنها تاثيرگذار باشند. مطبوعات با مقالات مهم درباره ي نماز از اساتيد حوزه و دانشگاه؛ و صدا و سيما با معرفي چهره هاي شاخص مذهبي و كتابهاي مهم در بحث نماز مي توانند كمك شايان توجهي به دانشجويان بنمايند و آنان را به اصلاح نفس و عبادت در جواني دعوت نمايند.

نتيجه گيري

نماز، كامل ترين پاسخ به عالي ترين نياز انسان است. نماز سكوي اعتلا و معراج مومن است. گسترش فرهنگ نماز و جذب دانشجويان به نماز و فراهم كردن زمينه آن از اهداف و دغدغه هاي مهم پيامبر(ص)، پيشوايان معصوم(عليهم السلام) و مسئولان فرهنگي تا امروز بوده است. دراين ميان نقش و جايگاه دانشگاه در گرايش دانشجويان به نماز بويژه در زيرمجموعه عوامل اجتماعي و تحت متغيرهايي همچون وجود امكانات مناسب و با نشاط در دانشگاه ها، حضور امام جماعت خوش برخورد و جوان و پخش اذان با استفاده از دانشجويان خوش صوت، معرفي شخصيت هاي برجسته مذهبي و اساتيد دانشگاه به عنوان الگو و اسوه، بهره گيري از مطبوعات، صدا و سيما، برگزاري مسابقات متعدد و متنوع پيرامون نماز، بهره مندي از نماز خانه و وضوخانه مناسب و زيبا با سبك معماري اسلامي، تقويت نگرش و رفتار مذهبي در دانشجويان و بالاخره ديدار دانشجويان با اساتيد برجسته و علماي استان و كشور،كه از راهكارهاي مهم جذب دانشجويان به نماز مي باشد، مورد بررسي قرار گرفته است.

كتابنامه

1-قرآن كريم

2- نهج البلاغه

3- نهج الفصاحه (1360)؛ مترجم ابوالقاسم پاينده، چاپ پانزدهم، تهران: انتشارات جاويدان.

4- ابن أبي فراس، حسين بن ورام(1368)؛ مجموعه ورام، بيروت، دارالكتب الاسلاميه.

5- آنطون الياس، الياس(1354)؛ القاموس العصري، ترجمه سيد مصطفي طباطبايي، تهران: انتشارات اسلاميه.

6- تميمي آمدي، عبدالواحدبن محمد(1366)؛ غررالحكم و درر الكلم، قم : انتشارات دفتر تبليغات.

7- حافظ شيرازي، شمس الدين محمد(1374)؛ ديوان حافظ، شرح خطيب رهبر، تهران: انتشارات صفي عليشاه.

8- حر عاملي، محمدبن حسن(1403)؛ وسائل الشيعه، تصحيح عبدالرحيم شيرازي، تهران: مكتبه الاسلاميه.

9- سعدي شيرازي، مصلح الدين (1364)؛ گلستان، تصحيح محمد علي فروغي، تهران: انتشارات راه چمني.

10- صدوق، ابوجعفر محمدبن علي (1406)؛ من لايحضره الفقيه، شرح حسين أعلمي، بيروت: مؤسسه الأعلمي.

11- طبرسي، رضي الدين ابي نصر حسن بن فضل(1392)؛ مكارم الاخلاق، بيروت : موسسه الأعلمي.

12- فيض كاشاني، محسن(1374)، تفسير صافي، تهران: مكتبه الصدر.

13-.... (1403)؛ المحجه البيضاء في تهذيب القرآن، تصحيح علي اكبر غفاري، بيروت: مؤسسه الأعلمي.

14- قرائتي، محسن، (1381)؛ پرتوي از اسرار نماز، قم : ستاد اقامه نماز.

15- مجلسي، محمدباقر(1404)؛ بحارالانوار، بيروت : مؤسسه الوفاء.