آثار نماز
تـرديـدى نـيـسـت كه ايمان داشتن و انجام دستورات الهى ، دشواريهايى را در پى دارد كه مؤ من بايد آنها راتحمّل كند وپشت سربگذارد تا به آرمان مقدّس خويش كه همانا سعادت جاويد درمقام قرب الهى است ، دست يابد.
از سوى ديگر حركت در صراط مستقيم الهى و اطاعت از اوامر او زندگى دنيوى مؤ من رانيز تنظيم مى كند و او از دنياى منظّم به آخرت خرّم و شاد قدم مى گذارد. از اين رو، دستورات شريعت مقدّس اسـلام هـمـواره بـا مـصـلحـتـى مـادى يا معنوى يا هر دو همراه است ، گرچه فكر ما از درك آن عاجز باشد.
در ايـن درس بـه بـرخـى ازآثـار پـربـار نماز كه در دنيا و آخرت تحقق مى يابد و در آيات و روايات به آن تصريح شده ، مى پردازيم
الف ـ آثار دنیوی
الف ـ جلوگيرى از گناه و فحشا
جنبه باز دارندگى نماز از فحشا و منكر يكى از آثار ارزشمند اين فريضه الهى است ؛ نماز از آن جـهـت كـه مـوجـب تـوجـه انـسـان بـه خـدا مـى شـود و در شـبـانـه روز، حـداقـل پنج بار تكرار مى شود، انسان را از فحشا و منكر باز مى دارد؛ زيرا نمازگزار براى نـزديـكـتر شدن به خداوند تلاش خود را در جهت انجام كارهاى نيك و كسب اخلاق حسنه بيشتر مى كند. قرآن با توجّه به اين اصل مسلّم مى فرمايد:
( اءَقِمِ الصَّلوةَ إِنَّ الصَّلوةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ ) (١١٠)
نماز را بر پا كن كه آدمى را از گناهان و كردار زشت باز مى دارد.
چـنـدتـن از ياران رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به حضور آن حضرت رسيدند و درباره يكى از مسلمانان كه هـمـيـشـه پـشت سر پيامبر نماز جماعت مى خواند، ولى مرتكب گناهان نيز مى شد، گفتگو كردند. حضرت به آنها فرمود: (نگران نباشيد) نمازش او را از گناه باز مى دارد. طولى نكشيد كه آن شخص گناه را ترك كرد و توبه نمود.(١١١) آن حضرت فرمود:
(كـسـى كـه از نـماز اطاعت نكند، نماز واقعى را به جا نياورده است اطاعت از نماز اين است كه از منكرات و زشتيها دورى كند.)(١١٢)
ب ـ بهداشت تن و روان
نماز گزاران همواره از صفاى ظاهرى و باطنى خاصّى برخوردارند كه بى نمازان فاقد آنند.
بـهـداشـت تـن : بـرخـى از شرايط نماز، موجب بهداشت تن ، لباس و به تبع آن بهداشت محيط زندگى مى شود. در برخى از سخنان معصومين براى برخى نمازها اثر مستقيم بهداشتى عنوان شده است ، بطور مثال ، علىعليه‌السلام مى فرمايد:
(قِيامُ اللَّيْلِ مَصَحَّةٌ لِلْبَدَنِ)(١١٣)
برخاستن شب (براى نماز) سبب سلامتى جسم است
بهداشت روان : يكى از فلسفه هاى تشريع نماز، (ياد خدا) است چنانكه در قرآن آمده است :
( اءَقِمِ الصَّلوةَ لِذِكْرى ) (١١٤)
براى ياد من نماز بگزار.
و ياد خدا، منشاء آرامش دل و امنيت روانى است ، همانطور كه در قرآن مى خوانيم :
( اءَلا بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ ) (١١٥)
هان ! به ياد خدا دلها آرام گيرد.
پس ، تاءثير نماز در بهداشت روانى مردم نمازگزار قطعى است و آرامش و امنيّت نسبى بيشترى كـه در جـوامـع اسـلامـى حـكمفرماست شاهد اين تاءثير است به تعبير امام خمينى
(شـمـا پـرونـده هـايـى كـه در دادگـستريها در جاهاى ديگر، دادگاههاست برويد ببينيد، از نماز خـوانـهـا ببينيد پرونده هست آنجا؟ از بى نمازها پرونده هست ، هر چه پرونده پيداكنيد، پرونده بى نمازها هست .)(١١٦)
ج ـ استقامت در برابر مشكلات
از ديـگر آثارى كه در سايه نماز، نصيب نمازگزار مى شود، قدرت و نيروى مقاومت در برابر مـشـكـلات و سـخـتـيـهـاست به عبارت ديگر، نماز كه رابطه معنوى بين شخص و عالم بالاست ، قـدرتـى در انـسـان ايـجـاد مـى كـنـد كـه بـا وجـود آن در مقابل سختيها و مشكلات ، شكست ناپذير خواهد بود. قرآن مى فرمايد:
(إ ِنَّ الاِْنْسانَ خُلِقَ هَلُوعاً إِذا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعاً وَ إِذا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعاً إِلا الْمُصَلّينَ الَّذينَ هُمْ عَلى صَلوتِهِمْ دائِمُونَ ) (١١٧)
آدمى حريص خلق شده ، وقتى كه شر و بدى به او مى رسد، جزع و بى تابى مى كند و زمانى كه نعمت و خير به او مى رسد حق مستمندان و فقرا را نمى دهد، مگر نمازگزاران ؛ كسانى كه در نمازشان مداومت دارند.
از اين رو، قرآن به مؤ منين سفارش مى كند:
( يا اءَيُّهَا الَّذينَ امَنُوا اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلوةِ ) (١١٨)
اى مومنان ، از شكيبايى و نماز كمك جوييد.
د ـ نورانى شدن چهره
حضرت صادقعليه‌السلام مى فرمايد:
(صَلاةُ اللَّيْلِ تُبَيِّضُ الْوُجُوهَ)(١١٩)
نماز شب ، چهره ها را نورانى مى كند.
نيز از پيامبر گرامى اسلام نقل شده است كه فرمود:
(صَلاةُ اللَّيْلِ تُحْسِنُ الْوَجْهَ وَ...)(١٢٠)
نماز شب چهره را زيبا مى سازد.
ه‍ـ استجابت دعا
از ديـگـر آثـار نـمـاز، قـبـول شـدن دعـاهـا و رفـع نـيازهاست نماز چون بين عبد و معبود پيوند بـرقـرار مـى كـنـد و نشانگر تلاش نمازگزار براى رسيدن به ملكوت اعلا و پيوستن به حق اسـت ، چـنـيـن تـلاشـى از نـظـر كـردگـار عـالم مـخـفـى نـمـانـده ، در مـقـابـل ، دعـاهـاى او را قـبـول مـى كـنـد و خـواسـتـه هـايـش را بـرآورده مـى سـازد. رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:
(مَنْ اءَدّى فَريضَةً فَلَهُ عِنْدَ اللّهِ دَعْوَةٌ مُسْتَجابَةُ)(١٢١)
هر كس واجبى را انجام دهد، در نزد خدا يك دعاى مستجاب دارد.
امام صادقعليه‌السلام فرمود:
(إِذا اءَرَدْتَ حـاجـَةً، فـَصـَلِّ رَكـْعـَتـَيـْنِ وَصـَلِّ عـَلى مـُحـَمَّدٍصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم وَ الِ مـُحـَمَّدٍصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم وَسـَلْ تُعْطَهُ)(١٢٢)
هـر گـاه حـاجـتـى داشـتـى ، دو ركـعـت نـمـاز بـخـوان و بـر مـحـمـد و آل او درود فرست و سپس از خداوند (خواسته خود را) بخواه كه به تو داده مى شود.
و ـ تاءخير عذاب دنيوى
از آنـجـا كـه نـمـاز يـكـى از بـهترين عبادات و افضل آنها به شمار مى رود و نمازگزار محبوب خـداوند است و از جايگاه رفيعى برخوردار مى باشد؛ سزاوار است كه خداوند به احترام نماز و نمازگزار، خشم خود را از ديگران برداردو از خطاى آنها درگذرد. حضرت علىعليه‌السلام فرمود:
(گـاهـى خـدا اراده مـى كـنـد كـه مـردمـى را به خاطر گناهانشان طورى عذاب كند كه احدى باقى نـمـانـد ولى در آن مـيـان نـمـازگـزار پـيرى را كه با قدمهاى لرزان به جايگاه نماز مى رود و كـودكـانى را كه در حال تعليم قرآن هستند مى بيند، از عذاب آنها چشم پوشى كرده ، آن را به تاءخير مى اندازد.)( ١٢٣)
ب ـ آثار اخروى
الف ـ رحمت ومغفرت الهى
بـيشترين آثار عبادات ، بويژه نماز در آخرت تجلّى پيدا مى كند و نتايج آن در آخرت نسبت به دنيا بسيار بيشتر است رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:
(از آن هـنـگـام كه مؤ منى به نماز مى ايستد، تا آنگاه كه نمازش را به پايان مى برد، رحمت از بـالاى سرش تا افق آسمان بر او سايه مى افكند و فرشتگان ، اطراف او را تا افق آسمان ، در بر مى گيرند.)(١٢٤)
همچنين فرمود:
(لَنْ يَلِجَ النّارَ اءَحَدٌ يُصَلّى قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها)(١٢٥)
كـسـى كـه پـيـش از طـلوع و غـروب آفـتـاب نـمـاز گـزارد داخل آتش نمى شود.
ب ـ راهيابى به عالم ملكوت
نـمـاز بـرگ عـبـورى اسـت در دسـت نـمـازگـزار كـه او را تـا اوج كمال و عالم ملكوت مى رساند. رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:
(وقـتى بنده مؤ من براى نماز به پا مى خيزد، درهاى بهشت برايش گشوده مى شود و پرده هاى مـيـان او و خـداى مـتـعـال بـرداشـتـه مـى شـود و هـمـسـران بـهـشـتـى بـه استقبال او مى آيند.)(١٢٦)
نماز موجب تقرّب انسانهاى باتقوا به خداوندبزرگ است ، چنان كه علىعليه‌السلام فرمود:
(اَلصَّلاةُ قُرْبانُ كُلِّ تَقِي)
(۱۰۱) - مـنظور از امور دنيوى امورى است كه ائمه معصومينعليه‌السلام نيز از آنان رويگردان بودند، مثل جمع كردن مال و ثروت و استفاده نادرست از آن
(۱۰۲) - وسائل الشيعه ، ج ۱، ص ۲۵۷.
(۱۰۳) - عيون اخبار الرضاعليه‌السلام ، مترجم ، محمدباقر ساعدى ، ج ۲، ص ۴۲۷، اسلاميه
(۱۰۴) - مائده (۵)، آيه ۶.
(۱۰۵) - مفاتيح الجنان ، شيخ عباس قمى ، دعاى بيست و سوم ماه رمضان
(۱۰۶) - وسائل الشيعه ، ج ۱، ص ۲۶۹.
(۱۰۷) - امالى ، شيخ مفيد، مترجم استاد ولى ، ص ۷۴، آستان قدس
# ـ چـنـانـكـه پـيـشـتـر از قـول امـام صـادق و امـام كـاظـم عـليـهـمـا السـلام نقل شد.
(۱۰۸) - وسائل الشيعه ، ج ۲، ص ۹۶۱، بيروت
(۱۰۹) - دعـائم الاسـلام ، نـعـمـان بـن مـحـمـد، ج ۱، ص ۱۰۰، آل البيت
(۱۱۰) - عنكبوت (۲۹)، آيه ۴۵.
(۱۱۱) - بحارالانوار، ج ۸۲، ص ۱۹۸.
(۱۱۲) - سـيـرى در فـلسـفـه احـكـام ، ص ۴۶، بـه نقل از مجمع البيان ، ج ۸، ص ۲۸۵.
(۱۱۳) - بحارالانوار، ج ۸۳، ص ۱۲۶.
(۱۱۴) - طه (۲۰)، آيه ۱۴.
(۱۱۵) - رعد(۱۳)، آيه ۲۸.
(۱۱۶) - صحيفه نور، ج ۱۲، ص ۱۴۸.
(۱۱۷) - معارج (۷۰)، آيات ۲۰ ـ ۲۳.
(۱۱۸) - بقره (۲)، آيه ۱۵۳.
(۱۱۹) - ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ، شيخ صدوق ، ص ۶۳، مكتبة الصدوق
(۱۲۰) - وسائل الشيعه ، ج ۵، ص ۲۷۱.
(۱۲۱) - بحارالانوار، ج ۸۲، ص ۲۰۸.
(۱۲۲) - فروع كافى ، ج ۳، ص ۴۷۹، بيروت
(۱۲۳) - ثواب الاعمال ، ص ۹۱.
(۱۲۴) - فلاح السائل ، سيدبن طاووس ، ص ۱۶۰، دفتر تبليغات اسلامى
(۱۲۵) - كنز العمال ، ج ۷، ص ۲۰۷.
(۱۲۶) - همان ، ص ۲۱۲.
منبع:کتاب اخلاق عبادی
