آثار عبادت
اسـاس آفـريـنـش بـر مبناى (داد و ستد) يا (حركت و بركت ) نهاده شده و هر پديده اى به اندازه لياقت و ظرفيت خويش از فيض الهى برخوردار مى گردد. از اين رو، تمام پديده ها به ارتباط با آفريننده هستى نيازمندند تا به هستى خود ادامه داده ، فيض بيشترى دريافت كنند.
كـانـال ارتـبـاطـى انسان با خدا و دريافت فيض و رحمت او عبادت (به معناى وسيع كلمه ) است و هرچه عبادت اوبيشتر وبهتر باشد از فيوضات الهى بهره بيشتر مى برد وبه همان نسبت به خـداى تـعـالى نـزديـكـتـرمـى شـود. از رسـول خـداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نقل شده كه خداى تبارك وتعالى فرمود:
(ما يَتَقَرَّبُ إِلَىَّ عَبْدى بِمِثْلِ اءَداءِ مَاافْتَرَضَتُ عَلَيْهِ)(۳۱۷) چيزى مانند انجام واجبات بنده ام را به من نزديك نمى كند.
عبادت و بندگى خدا، هم در دنيا آثار و منافعى دارد هم در آخرت
آثار دنيوى
الف ـ خدا ترسى
هـر چـه (عابد) بيشتر در درگاه الهى سر بسايد، به او نزديكتر شده ، عظمت او را بيشتر درك مى كند. در نتيجه ، ابهت و خوف از خدا دلش را پر مى كند و به انجام وظايف دينى پرداخته ، از كارهاى حرام دورى مى كند. حضرت صادقعليه‌السلام فرمود: (خـداونـد در تـورات فـرمـوده اسـت : اى فـرزند آدم ! براى پرستش من كوشش كن تا دلت را از خوف خود پركنم ).(۳۱۸)
پـيـدايـش روحـيـه آزادگـى نـيـز بـا خـداتـرسـى هـمـراه اسـت كـه (عـابـد) را از قـيـد و بـنـد عـوامـل آزادى كـُش مـانند؛ علاقه به ثروت و مقام ، شهوات و آزاد مى سازد و بايد گفت ؛ هيچ چيزى مانند عبادت خدا، آزادى بخش نيست
ب ـ سلامت جسم و جان
دومـيـن اثـر ارزنـده عـبـادت ، آرامـش روحى و سلامت جسم و جان است بايد توجّه داشت كه يكى از عـوامـل بـيمارى روحى و جسمى از نظر اسلام و روان شناسان ، تشويش خاطر و غم و غصه است تـشـويـش خـاطـر نـاشـى از دورى از خـدا و مـعـنـويـت اسـت قرآن مجيد، درمان افسردگى و اندوه دل را در سايه ذكر خدا كه روح عبادت است مُيَسّر دانسته ، چنين فرموده است :
( اءَلا بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ ) (۳۱۹) باياد و ذكر خدا دلها آرامش مى يابد.
نـكـتـه جـالب ديـگـر ايـنـكـه بـرخى از عبادتها تاءثير مستقيم روى سلامت عابد دارد، به عنوان مثال رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مى فرمايد:
(صُومُوا تَصِحُّوا)(۳۲۰) روزه بگيرديد تا سالم شويد.
امام سجادعليه‌السلام نيز فرمود:
(حَجُّوا وَ اعْتَمِرُوا تَصِحُّ اءَجْسامُكُمْ..).(۳۲۱)
حجّ و عمره به جا آوريد تا بدنهاى شما سالم گردد.
ج ـ مصونيت در برابر گناه
اثـر ديگر عبادت ، محفوظ ماندن از گناهان است ، چون انسان هر چه به خدا نزديك تر شود به هـمـان مـقـدار از انـحـراف و گناه فاصله مى گيرد و وسوسه هاى شيطانى در او بى اثر خواهد بود. با توجه به اين حقيقت ، قرآن مجيد مى فرمايد:
( اءَقِمِ الصَّلوةَ، إِنَّ الصَّلوةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ ) (۳۲۲) نماز را به پا دار، همانا نماز از زشتى و منكرات باز مى دارد.
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم درباره حجّ نيز چنين فرمود:
( آيَةُ قَبُولِ الْحَجِّ تَرْكُ ما كانَ عَلَيْهِ الْعَبْدُ مُقيماً مِنَ الذُّنُوبِ ) (۳۲۳) نشانه قبولى حج ، ترك گناهانى است كه تاكنون انجام مى داده است
خـدا ضـمـن بـيـان داسـتـان حـضـرت يـوسـفعليه‌السلام مـى فـرمـايـد: ايـن عـبـادت پـاك و ايـمـان كامل او بود كه موجب شد او را از انحراف و آلوده شدن نجات دهيم : (كَذلِكَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَ الْفَحْشاءَ إِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الُْمخْلَصينَ)(۳۲۴) ايـن گونه (برهان خويش را به او نشان داديم تا) او را از گناه و بدى نجات دهيم ، چرا كه او از بندگان مخلص ما بود.
بـديـن مـعنا كه با عبادت وانجام واجبات و اخلاص كامل ، شايستگى يافت كه از آلودگى گناه و ورود به معصيّت در امان بماند.(۳۲۵)
د ـ بى نيازى از مردم
از ديـگـر آثـار عـبـادت ، مـحـبـوبـيـّت در نـزد خـداونـد اسـت كـه بـا عـمـل بـه تكاليف و انجام واجبات به دست مى آيد. خدا بندگان وظيفه شناس را كرامت نفس و بى نيازى عطا مى كند. تا محتاج غير او نشوند.
امام صادقعليه‌السلام فرمود در تورات چنين نوشته است :
(يَابْنَ آدَمَ تَفَرَّغْ لِعِبادَتى اءَمْلاَْ قَلْبَكَ غِناً..).(۳۲۶)
اى فرزند آدم ! براى عبادت من خود را فارغ كن تا قلبت را از بى نيازى پركنم
ه ـ كامروايى و خوشبختى
خـوشـبـخـتـى و سـعـادت از جمله نعمتهايى است كه هر كس در تلاش براى رسيدن به آن ، تمام توان خود را به كار مى گيرد. از نظر اسلام انسان سعادتمند، كسى است كه به تعاليم انبيا و دسـتـورات الهى عمل نموده ، در عبادت و كسب معنويت كوشا باشد.حضرت علىعليه‌السلام در اين باره فرمود:
(سَعادَةُ الرَّجُلِ فى إِحْرازِ دينِهِ وَ الْعَمَلِ لاِ خِرَتِهِ)(۳۲۷) خوشبختى و سعادت مرد در ديندارى و عمل براى آخرت است
و ـ پيروزى بر دشمنان
عبادت خدا وپناه بردن به قدرت بى پايان خدا پشتوانه محكم مؤ من در صحنه هاى گوناگون نبرد با دشمنان ، شيطان و نفس امّاره است
بطور مثال ، (دعا) سلاح مؤ من و يكى از پشتوانه هاى محكم اوست
رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم روزى به يارانش فرمود:
(آيا شما را از سلاحى كه از دشمن نجاتتان دهد آگاه نسازم ؟) گفتند: چرا. فرمود: (شب و روز دعا كنيد كه دعا اسلحه مؤ من است ).(۳۲۸)
نـاگـفـتـه نـمـانـد كـه عـبـادت و دعـا در كـنـار بـرنـامـه و عـمـل مـؤ ثـر خـواهـد بـود، نه اينكه به جاى تلاش و كوشش و كارزار، در محراب و مسجد و كنج خانه بنشينيم و دعا كنيم
ز ـ روزى فراوان
برخى از عبادتها سبب گشايش در زندگى و روزى فراوان مى شود.
مـردى خدمت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم اظهار داشت : دوست دارم ثروتمند شوم و وسعتى در زندگى ام پيدا شود. آن حضرت فرمود:
(دُمْ عَلَى الطَّهارَةِ يُوَسَّعْ عَلَيْكَ فِى الرِّزْقِ) (۳۲۹) هميشه با طهارت باش تا روزى ات زياد شود. امام سجادعليه‌السلام درباره حجّ و عمره نيز چنين فرمود:
(حـَجُّوا وَ اعـْتـَمـِرُوا... تـَتَّسـِعْ اءَرْزاقـُكـُمْ وَ يـَصـْلُحْ ايـمـانـُكـُمْ وَ تَكْفُوا مَؤُنَةَ النّاسِ وَ مَؤُنَةَ عَيالاتِكُمْ)(۳۳۰) حـج و عـمـره بـه جـا آوريد تا روزى تان فراوان شود و ايمانتان اصلاح گردد و مخارج مردم و خانواده هاى شما تاءمين شود.
آثار اخروى
آنچه پيرامون آثار دنيوى عبادت آورديم ، بخش كوچكى از پيامدهاى ارزنده آن بود وگرنه هدف اسـاسـى و ثواب و اجر اصلى عبادات در عالم برزخ و آخرت آشكار مى شود و آسايش و خوشى آخـرت ، نـتـيـجـه اعـمـال دنـيـايـى فـرد اسـت و خـداونـد از فضل و احسان خويش ، هر چه بخواهد بر آن مى افزايد و بخشى از آثار اخروى بدين قرار است :
الف ـ آسايش قبر
حـفـره قـبـر اوّليـن مـنـزل سـفـر آخـرت اسـت كـه اوّليـن اثـر اخـروى عـمـل انـسـان ، در آن ظاهر مى شود. اگر اعمال نيكو باشد، قبر همچون چراغ سبزى نويد رهايى مى دهد و گرنه زنگ خطرى است كه آينده اى تاريك را خبر مى دهد. امام باقرعليه‌السلام فرمود:
(مَنْ اءَتَمَّ رُكُوعَهُ لَمْ تَدْخُلْهُ وَحْشَةُ الْقَبْرِ)(۳۳۱) كسى كه ركوعش را كامل به جا آورد وحشت قبر بر او وارد نمى شود.
ب ـ انيس در قبر
اطـاعت و بندگى خدا در عالم برزخ تجسّم پيدا كرده و در قبر، مونس و همدم انسان است كه يكى از بـهـتـريـن آثـار عـبـادت مـحـسـوب مـى شـود. ابـوبـصـيـر از امـام بـاقـر يـا امـام صـادق : نقل مى كند كه مى فرمود:
وقـتـى مـؤ مـن را در قـبـر مـى نـهـنـد بـه هـمـراه او شـش صـورت نـورانـى داخـل قـبـر مـى شـونـد و اطراف او را مى گيرند، يكى از آنها كه از ديگران نورانى تر است از آنـهـا مـى پـرسد: شما كيستيد؟
يكى مى گويد: من نمازم ، دوّمى مى گويد من زكاتم سومى مى گـويـد: من روزه ام چهارمى مى گويد: من حج و عمره ام پنجمى مى گويد: من نيكيهاى تو هستم كه به برادرانت رساندى همه اينها از آن صورت نورانى تر مى پرسند: تو كه هستى كه از هـمـه نـورانـى تـر و خـوشـبـوتـرى ؟ مـى گـويـد: مـن ولايـت اهل بيت پيغمبرم(۳۳۲)
ج ـ ايمنى در محشر
دومين اثر گرانقدر بندگى خدا در محشر، آشكار مى شود. قرآن مى فرمايد:
( مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْها وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ يَوْمَئِذٍ آمِنُونَ. .) .(۳۳۳)
كـسانى كه عمل نيك و شايسته انجام دادند پاداشى بهتر از آن مى بينند و آنها از وحشت و سختى اين روز در امانند.
د ـ آمرزش و رحمت الهى
مـشـمـول رحـمـت وآمـرزش الهـى شـدن از ديـگـر آثـار عـبـادت خـداونـد اسـت كـه بـا ايـمـان و عمل پسنديده به دست مى آيد. قرآن كريم مى فرمايد:
( فَاءَمَّا الَّذينَ آمَنُوا بِاللّهِ وَ اعْتَصَمُوا بِهِ فَسَيُدْخِلُهُمْ فى رَحْمَةٍ مِنْهُ وَ فَضْلٍ ) (۳۳۴) كـسـانـى كـه بـه خـدا ايـمـان آوردنـد و تـوسـل جـسـتـنـد، خـداونـد بـزودى آنـهـا را در فضل و رحمت خويش قرار مى دهد.
ه ـ ورود به بهشت
بـنـدگان شايسته خدا كه در دنيا با ايمان بوده ، خدا را پرستيده و فريب زرق و برق دنيا را نخورده اند، سزاوار بهشت خواهند بود قرآن در اين زمينه مى فرمايد:
( وَ سـارِعـُوا إِلى مـَغـْفـِرَةٍ مـِنْ رَبِّكـُمْ وَجـَنَّةٍ عـَرْضـُهـَا السَّمـواتُ وَ الاَْرْضُ اُعـِدَّتـْ لِلْمُتَّقينَ ) (۳۳۵) بر يكديگر پيشى گيريد به سوى آمرزش پروردگار خويش و رسيدن به بهشت كه پهنايش بقدر همه آسمانها و زمين است و براى پرهيزگاران مهيّا شده است
حضرت علىعليه‌السلام نيز فرمود:
(ثَمَنُ الْجَنَّةِ الْعَمَلُ الصّالِحُ)(۳۳۶) بهاى بهشت عمل صالح است
(۳۱۷) - بحارالانوار، ج ۷۰، ص ۱۶.
(۳۱۸) - بحارالانوار ، ج ۷۱، ص ۱۸۲.
(۳۱۹) - رعد(۱۳)، آيه ۲۸.
(۳۲۰) - بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۲۵۵.
(۳۲۱) - ثواب الاعمال ، ص ۷۰.
(۳۲۲) - عنكبوت (۲۹)، آيه ۴۵.
(۳۲۳) - سـيـرى در فـلسـفـه احـكـام ، ص ۱۴۶، بـه نقل از جعفريات ، ص ۶۶.
(۳۲۴) - يوسف (۱۲)، آيه ۲۴.
(۳۲۵) - ر.ك : تفسير نمونه ، ج ۹، ص ۳۷۴.
(۳۲۶) - اصول كافى ، ج ۲، ص ۸۳، بيروت
(۳۲۷) - شرح غررالحكم ، ج ۴، ص ۱۴۴.
(۳۲۸) - ثواب الاعمال ، ص ۴۵.
(۳۲۹) - ميزان الحكمة ، ج ۴، ص ۱۱۸.
(۳۳۰) - ثواب الاعمال ، ص ۷۰.
(۳۳۱) - بحارالانوار، ج ۸۵، ص ۱۰۷.
(۳۳۲) - بحارالانوار، ج ۶،ص ۲۳۵، (ترجمه آزاد).
(۳۳۳) - نمل (۲۷)، آيه ۸۹.
(۳۳۴) - نساء(۴)، آيه ۱۷۵.
(۳۳۵) - آل عمران (۳)، آيه ۱۳۳، ترجمه آيتى
(۳۳۶) - شرح غررالحكم ، ج ۳، ص ۳۴۹.
منبع:کتاب اخلاق عبادی
