بهترين لحظات عمر
خداوند در قرآن مجيد، شب و روز را دو نشانه قدرت، حكمت، رحمت و لطف خود قلمداد كرده است. روز را براى رو آوردن به معاش و شب را براى رو آوردن به معاد و معنويت قرار داده است. خداوند ارزش بسيارى براى شب قائل شده است و به رسول خدا صلي الله عليه و آله خطاب مى‏كند :
 
«وَ مِنَ الَّيْلِ فَتَهَجَّدْ»1 « بخشى از شب را به تهجّد و نماز شب بپرداز ». همه اين شب ظرف را از خواب پر نكن ؛ چون من اين ظرف را نساختم كه مردم آن را از خواب و عيش و نوش و گناه پر كنند.
 
خدا به پيامبر صلي الله عليه و آله مى‏فرمايد : شب را به دو يا سه قسمت تقسيم كن. اگر دو قسمت مى‏كنى، يك قسمت را بخواب و يك قمست را براى بندگى و عبادت برخيز. اگر آن را سه قسمت مى‏كنى دو قسمت را بخواب و دست كم يك قسمت را براى معاد و آبادى آخرتت بگذار، به همين علت، خداوند زيباترين برنامه‏هاى مربوط به اوليا و دوستدارانش را در شب اجرا كرده است .
 
 
 
«سُبْحَانَ الَّذِى أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الاْءَقْصَى الَّذِى بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ ءَايَاتِنَا»2 .
 
«وَ الْفَجْرِ * وَ لَيَالٍ عَشْرٍ »3 .
 
«وَوَاعَدْنَا مُوسَى ثَلاَثِينَ لَيْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيقَاتُ رَبِّهِ»4 .
 
 
شب آمد شبْ رفيق دردمندان
 
 
 
 

شب آمد شب كه نالد عاشق زار
 
گهى از دست خود گاهى ز دلدار
 
 

انسان روز سرگرم است. درد فراق، شب خود را نشان مى‏دهد. همه انبياى خدا با شب انس داشتند. خداوند متعال با اهل شب، بسيار سخن دارد. خداوند متعال سحر را يكى از نشانه‏هاى واقعى عاشقانش مى‏داند :
 
«وَ بِالاْءَسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ »5 . اولياى خدا با شب انس عجيبى دارند. من انس برخى از آنان را ديده بودم. وقتى عيسى داشت عبادت مى‏كرد، صداى آخرين نفس مادر را شنيد. از تپه پايين آمد و ديد مادر از دنيا رفته است. همان مريمى كه خدا در قرآن، درباره خصلت‏هاى نيكوى مريم سنگ تمام گذاشته است و او را به مقام عصمت، ستوده است. كارهاى مادر را انجام داد، او را به خاك سپرد و گريه كرد تا خوابش برد. مادر را در خواب ديد و گفت : آيا آرزويى هم دارى؟ گفت: بله. حضرت عيسى گفت : تو كه اكنون در اعلا عليين بهشتى، تو كه اكنون نزد انبيا و اوليايى، چه آرزويى دارى؟ گفت : مى‏خواهم خدا مرا به دنيا برگرداند تا شب را بيدار بمانم.
 
آن جا قيمت شب معلوم مى‏شود. شما كه از ده ـ دوازده سالگى شب‏ها را، به خصوص شب‏هاى احيا را ازگريه وتوبه ومناجات پركرديد برايتان‏چه‏قدرارزش‏دارد.
 
 
 
 
 
شب قدر
 
 
 
آيات و روايات تأكيد دارند بر اين كه مردم قسمتى از شب را از دست ندهند ؛ به خصوص شب قدر را. چون شب قدر از هزار ماه بهتر است. امير المؤمنين عليه السلام در چنين شبى ضربت خورد، اين شب، شبى بود كه پروردگار مسيح را به سوى خود برد و او را رفعت داد. اين شب، ما نيز بايد به دنبال مسيح و امير المؤمنين، به سوى رفعت حركت كنيم. حركت به سوى رفعت، براى كسى ممكن است كه سبك‏بار باشد. راه سبك‏بارى، اين است كه با پروردگار قرارداد جدى بسته شود كه من امشب و همه شب‏هاى عمرم را با تو به سر خواهم برد. ديگر از من غيبت، دروغ، رابطه با نامحرم و چشم‏چرانى نخواهى ديد.
 
ابو بصير به حضرت صادق عليه السلام مى‏گويد: من شب قدر نمى‏توانم احيا بگيرم و بيدار باشم و برايم سخت است ؛ بخصوص نماز خواندن كه بايد ايستاده بخوانم. امام فرمود : «نشسته عبادت كن و نخواب». گفتم: اگر نشسته هم نتوانستم؟ فرمود : «در بستر بخواب ، ولى بيدار باش و با پروردگارت سخن بگو». آن گاه امام فرمود: «اگر امشب يك ركعت نماز بخوانى، از هزار ماه نماز خواندن بهتر است. اگر قرآن بخوانى، اگر توبه كنى و اگر يك قطره اشك بريزى، اشك امشب با گريه هزار ماه مساوى است».
 
 
 
 
 
اثر يك شب زنده‏دارى
 
 
 
روز قيامت، ملائكه پرونده‏اى را مى‏بينند و عصبانى مى‏شوند و مى‏خواهند
 
صاحب پرونده را به جهنم ببرند. خطاب مى‏رسد كه غير از اين پرونده كه شما ديديد، يك ورق پرونده هم نزد من دارد. او يك شب، در سراسر عمرش، بيدار شد، ياد گناهانش افتاد و اشك ريخت و خوابيد. من با همان گريه، آتشش را خاموش كردم. او سهمى از جهنم ندارد. خوش به حال كسى كه شب قدر را احيا بگيرد. امام صادق عليه السلام مى‏فرمايد : خوش به حال كسى كه همه گناهان گذشته را در نظر بياورد و ببيند كه نافرمانى چه خدايى را مرتكب شده است. اگر براى گناهانى كه از جلو چشم مى‏گذراند، اشك بريزد، من به او اميد مى‏دهم كه خدا او را نااميد نكند.
 
 
 
 
 
اهميّت شب جمعه
 
 
 
اين مربوط به شب قدر بود ، اما درباره شب جمعه امام صادق عليه السلام مى‏فرمايد: فرزندان يعقوب، نزد پدر آمدند و گفتند : ما كه پيش خدا آبرو نداريم و موقعيتى نداريم كه توبه كنيم. تو از طرف ما از خدا طلب مغفرت كن. يعقوب گفت :
 
«سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَكُمْ»6.به زودى براى شما طلب آمرزش مى‏كنم .
 
امام صادق عليه السلام مى‏فرمايد: صبر كرد تا هفته بگذرد و شب جمعه فرا برسد ؛ چون شب جمعه، توبه پذيرفته مى‏شود. امام صادق عليه السلام مى‏فرمايد: همه ماهيان دريا و حيوانات صحرا يك لحظه سر را بلند مى‏كنند و با صداى حيوانى خود، مى‏گويند : «رَبَّنا لا تُعَذِّبنا بِذُنوبِ الآدَمِيِين» « خدايا ما را به گناه انسانها عذاب نكن ». شب جمعه، دعاهاى بسيارى دارد. يكى از دعاها اين است :
 
«يا اللّه‏ُ يا رَحمنُ يا رَحيمُ يا ذَالجَلالِ وَالاِكْرامِ يا اللّه‏ُ أَنتَ الذى لَيسَ كَمِثلِهِ شَى وَ هُو السَميعُ البَصير».
 
سميع يعنى همين الان صداى ما را مى‏شنوى كه ما داريم دعا و گريه مى‏كنيم ، اما بصيرى يعنى كل پرونده ما را مى‏بينى كه ما چه كاره بوده‏ايم. «يا اَجوَد من سُئِل» ؛ خدايا! سخاوتمندى مانند تو در عالم نبوده است كه در خانه‏اش بروم. «يا اَكرَمَ مَن اُعطِى» ؛ اى كريم‏ترين كريمان، در عطا كردن! «يا اَرحَمَ مَن استَرحَم» ؛ اى مهربان‏ترين مهربانان كه از تو مهربانى خواستم و تو عطا كردى! بر پيغمبر و آلش درود فرست. من بنده ناتوان تو بودم. اگر من هم مانند ابراهيم قدرت داشتم، گناه نمى‏كردم. اگر من هم مانند على اكبر قدرت داشتم، گناه نمى‏كردم. «وقِلّةُ حيلَتِى» ؛ تدبير و چاره‏انديشى من كم است. «اِنّكَ ثِقَتى» ؛ تو تكيه‏گاه من هستى «وَرَجائى» ؛ تو اميد من هستى. منتى بر من بگذار كه اگر امشب نزد تو نامم در پرونده دوزخيان است، آن را در پرونده بهشتى‏ها بنويس. همين مطلب را امير المؤمنين عليه السلام به صورت شكوه دل مى‏گويد : «لاِىِّ الاُمورِ اِلَيكَ أَشكُو ولِما مِنها اَضِجُ وَأَبكى، لِعَلِيمِ العَذابِ وَشِدَتِه أَم لِطُول البَلاءِ وَمُدَتِهِ، فَلَئِنْ صَيَّرتَنى لِلْعُقُوباتِ مَعَ أَعدائِك وَجَمَعْتَ بَينى وَبَيءْنَ أهلِ بَلائِكَ وفَرَّقتَ بَينِى وَبَينَ أَحِبائِكَ وَ اَوليائِكَ...»7.
 
مى‏فرمايد : اگر مى‏خواهى در قيامت، مرا نزد انبيا راه ندهى، نزد حسينت راه ندهى و مى‏خواهى مرا در آتش ببرى، من چيزى نمى‏گويم، بگذار جهنم مرا بسوزاند ، اما به من بگو : «فَكَيفَ اَصبِرُ عَلى فِراقِكَ» ؛ جدايى از تو را چه كار كنم؟
 
 
 

1 . اسراء (17) : 79.
2 . اسراء (17) : 1.
3 . فجر (89) : 1 ـ 2.
4 . اعراف (7) : 142.
5 . ذاريات (51) : 18.
6 . يوسف (12) : 98.
7 . فرازى از دعاى كميل.