همه خیرات در قناعت
عن مولانا و مقتدانا علي بن الحسين عليه الصلاه و السالم قال: «رأيت الخير كُلَّه قد اجتمع في قطع الطمع عما في ايدي الناس»[1]يكي از نكاتي كه در روايات ما مورد اهتمام اهل بيت(ع) است سفارش به اين معناست كه سعادتو خوشبختي آدمي، ‌حفظ ايمان انسان از رهگذر چشم پوشي نسبت به آن چيزي است كه در دست مردم هست و به تعبير روشنتر قطع طمع از امكاناتي كه در اختيار مردم هست. در اين تعبير آقا علي بن الحسين(ع) تعبير رأيت الخير كله، خيلي تعبير عجيبي است. دليلش هم به نظر من روشن است كه چرا تمام خير به چشم پوشي از مال و منال و امكانات و توانمنديها و زر و زور ديگران بستگي دارد زيرا تبعاتي كه چشم دوختن به مال مردم و امكانات مردم هست تبعات سنگيني است براي كرامت انسان.

قناعت با همه ويژگي­هايي كه در روايات ما وارد شده كهبه عنوان گنج از آن تعبير شده كنزٌ لايُنفد گنجي است پايان ناپذير قناعت. چون آدمي كه قانع است هميشه يك راه باريكه­اي در زندگيش دارد و طبيعتاً نيازمند به ديگران نمي­شود يعني به زندگي همراه با قناعت قانع است و عادت مي­كند. آدمي كه چشمشبه دست ديگران است ديگر اهل قناعت نيست، برای رسيدن به درآمد و مصرف بيشتر است يعني اسراف، زياده روي در زندگي از تبعات چشم دوختن به مال مردم است براي رسيدن به مال مردم تملّق، چاپلوسي، بي جهت از ديگران مدح و ستايش كردن، خود را در مقابل ديگران كوچك كردن چون يكي از سرمايه هاي بزرگ انساني عزت نفس است آدمهايي كه كريم النفس هستند و عزت نفس دارند هيچ موقع خودشان را در مقابل مال و منال كوچك نمي­كنند آدمي كه چشمش در دست ديگران است و هميشه خودش را محتاج ديگران مي­داند اين از تملق، چاپلوسي در حقيقت، مدح و ستايش­هاي بي­جا و گاهي از اوقات براي خوشايند طرف دست از يك سلسله باورها و اعتقادات بر داشتن، همراهي كردن با كساني كه به مال و منالشان علاقه­مند است اين طبيعتاً‌ در مجلسي كه بايد حرف بزند سكوت مي­كند در مجلسي كه بايد سكوت بكند حرف مي­زند يعني من معتقدم اگر آدم كتابي در اين زمينه بخواهد تنظيم بكند جا دارد كه چه تبعات منفي به دنبال چشم دوختن به مال ديگران هست. عزت را از آدم مي­گيرد قناعت را از انسان مي­گيرد كرامت را از انسان مي­گيرد انسان را به ذلت تملق مدح بي­حساب خودداري از ابراز عقيده، همه اينها از تبعاتِ منفي است .

(درس خارج 26 /11/90)

[1]اصول كافي، جلد 4، ص 10.