خوشا به حال کسی که این سه خصلت را داراست
قال امیرالمومنین(ع): الْخَيْرُ كُلُّهُ فِي ثَلَاثِ خِصَالٍ فِي النَّظَرِ وَ السُّكُوتِ وَ الْكَلَامِ فَكُلُّ نَظَرٍ لَيْسَ فِيهِ اعْتِبَارٌ فَهُوَ سَهْوٌ وَ كُلُّ سُكُوتٍ لَيْسَ فِيهِ فِكْرَةٌ فَهُوَ غَفْلَةٌ وَ كُلُّ كَلَامٍ لَيْسَ فِيهِ ذِكْرٌ فَهُوَ لَغْوٌ فَطُوبَى لِمَنْ كَانَ نَظَرُهُ اعْتِبَاراً وَ سُكُوتُهُ فِكْرَةً وَ كَلَامُهُ ذِكْراً وَ بَكَى عَلَى خَطِيئَتِهِ وَ آمَنَ النَّاسَ شَرَّه.[1]ُ
امیر المؤمنین(ع) می فرمایند: همة خوبی ها در سه ویژگی انسان جمع میشود 1. نگاه و توجه انسان 2. سکوت انسان 3. کلام و سخن گفتن انسان.
هر نظری و نگاهی که آدمی به پیرامونش می نگرد عبرت نگیرد این معلوم است که نظر نیست گویا سهوی چشمش به جایی خورده باشد.«وَ كُلُّ سُكُوتٍ لَيْسَ فِيهِ فِكْرَةٌ فَهُوَ غَفْلَةٌ»؛ اگر آدم در حال سکوت باشد ولی سکوتی که همراه با تفکر نباشد این هم به نوعی غفلت و بی توجهی است «وَ كُلُّ كَلَامٍ لَيْسَ فِيهِ ذِكْرٌ فَهُوَ لَغْوٌ»؛ سخنی که آدم بر زبان جاری می کند ازصبح تا شب که به بستر می رود یک بخش آن غیبت است و بخش دیگری تهمت است، سوء ظن است، قضاوت بی جاست، و کوچکترین ذکر و یادی از خدا در آن نباشد امیر المؤمنین می فرماید اینها لغویاتی است که از زبان شما صادر و خارج شده است چیز دیگری است نه سکوتت تفکر بود و نه نظرت عبرت بود خب تو چیکاره هستی بعد می فرماید: «فَطُوبَى»خوشا به حال کسانی «لِمَنْ كَانَ نَظَرُهُ اعْتِبَاراً وَ سُكُوتُهُ فِكْرَةً وَ كَلَامُهُ ذِكْراً وَ بَكَى عَلَى خَطِيئَتِهِ وَ آمَنَ النَّاسَ شَرَّه»خدا شاهد است فکر می کنم برداشت من این است و شما هم تصدیق خواهید فرمود اگر هیچ واعظی ما را موعظه نکند هیچ منبری بر منبر ننشیند هیچ استادی سخنی نگوید هیچ کتابی مطالعه نکنیم همین مقدار که صبح از خانه حرکت کنیم از سوار شدن ماشین گرفته چشممان به در و دیوار و نقش و نگار و اینها که می افتد برگردیم کلی آنچه که پیرامون ما هست برای ما پیام دارد نگاهش همراه با عبرت گیری باشد نه همینطوری صحنه ای را بببیند و رد شود و بمن چه، و سکوت فکره، اگر یک گوشه ای می نشیند و سکوت می کند این سکوتش همراه با تأمل باشد صنع پروردگار، نعمتهای پروردگار، وضع خودش نه این که صرفاً سکوت کند تا جایی خوابش بگیرد و همانجا خوابش بگیردهمانجا چرت بزند این خاصیتی ندارد. و بکاء و کلامه ذکری، سخنی که مطرح می کند توجه دارد این جمله ای که بر زبان جاری می کند جایش به حریم خدا می خورد کجایش به حریم اهل بیت می خورد کجایش به حریم مومنین می خورد. نمی دانم چقدر تجربه کرده اید من که واقعا برایم تجربه شده است هر موقع نگرانی و ناراحتی افسردگی به من دست می دهد همین که شروع می کنم به صلوات فرستادن بر اهل بیت آدم احساس یک نوع آرامش می کند یعنی توجه خدا به انسان جلب می شود چون این دعایی که ما می کنیم اللهم صل علی محمد و آل محمد قطعا این دعا مستجاب است یعنی خداوند متعال درود می فرستد بر پیامبر و لذا امیر المؤمنین در بخش پایانی نهج البلاغه تعبیری دارند که اگر می خواهید دعایتان مستجاب شود قبلش صلوات بفرستید بعدش هم صلوات بفرستید در وسط حاجت و دعایتان را مطرح کنید و آنجا تعبیر این است که بعید است که خداوند اول یک کلام را اجابت کند آخر یک کلام را اجابت کند و در وسط اجابت نکند چون ما این صلواتی که می فرستیم خداوند اجابت می کند و درود می فرستد پایان هم درود می فرستد در وسط دعا و خواسته مشروع خودتان را مطرح کنید که خداوند متعال بپذیرد از شما، «وَ بَكَى عَلَى خَطِيئَتِهِ»، خوشا به حال آن کسی که یک گوشه بنشیند به خاطر گناهانی که مرتکب شده اشک بریزد این هنر را ما داریم که روز اگر مرتکب گناه شدیم و شب یادمان آمد خوابمان نرود اگر هم کمی بخوابیم برای این که اهل خانه نگوید این آقا مریض است و مشکل دارد آدم آرام در یک گوشه ای اشک بریزد و گریه کند پاک کند برای روز که وارد جامعه می شود یک انسان پاکی باشد «وَ آمَنَ النَّاسَ شَرَّه»؛ و مردم از شر او در امان باشد.
[1]. برقى، ابو جعفر، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن (للبرقي)، ج1، ص: 5
