تذکر اخلاقی: نکاتی برگزیده از تورات، انجیل، زبور و قرآن 95/06/24
امام علی (ع) فرموده است : «قَرَأتُ التَّورَاةَ وَ الإنجِیلَ وَ الزَّبُرَ وَ الفُرقَانَ و اختَرَتُ مِن کُلَّ کِتَابٍ کَلِمَةً، فَمِن التَّوراةِ: مَن صَمَتَ نجا وَ مِنَ الإنجِیلِ: مَن قَنِعَ شَبِعَ وَ مِنَ الزّبُورِ: مَن تَرَکَ الشَّهَوَاتِ سَلِمَ من الافَاتِ وَ مِنَ الفُرقَانِ: مَن یَتَوَکَّل عَلَی اللهِ فَهُوَ حَسبُه»[1].
مولای متقیان امیرالمؤمنین امام علی (ع) فرموده است که من تورات، انجیل، زبور و قرآن را خواندم و از هر کدام کلمهای را فراگرفتم؛
فَمِن التَّوراةِ: «مَن صَمَتَ نجا»؛ پس از تورات این را فرا گرفتم که هر کس سکوت اختیار کند نجات پیدا میکند [، معنای این سخن این نیست که انسانها، منزوی و گوشهگیر شوند و به هیچ چیزی کار نداشته باشند بلکه منظور این است که انسان، بیجهت و بیجا سخن نگوید و کاری که مناسب او و جامعه نیست را انجام ندهد]، تعبیرات زیادی در رابطه با سکوت وارد شده است کما اینکه امام علی (ع) فرموده است: «الصَّمْتُ حُكْمٌ وَ السُّكُوتُ سَلَامَةٌ»[2]، لذا انسان باید سعی کند که به جای اینکه زیاد سخن بگوید، بیشتر و بهتر گوش بدهد و معروف است که میگویند اینکه خدای متعال به انسان دو گوش ولی یک زبان داده است بیانگر این است که انسان باید بیشتر گوش بدهد و کمتر حرف بزند. در شعری از سعدی نیز اینگونه آمده است:
اگر چه پیش خردمند خامشی ادب است به وقت مصلحت آن بِه که در سخن کوشی
دو چیز طیره [نقصان] عقـل است دم فـرو بستن به وقت گفتـن و گفتــن به وقت خامــوشـی
وَ مِنَ الإنجِیلِ: «مَن قَنِعَ شَبِعَ»؛ امام علی (ع) فرموده است که از انجیل فرا گرفتم که هر کسی که قانع است، سیر است [و بر عکس کسی که قانع نیست همیشه گرسنه است لذا انسان باید به آنچه دارد قانع باشد و اگر خدای نکرده گرفتار چشم و همچشمی بشود همیشه احساس کمبود خواهد داشت]. علما با اینکه پول فراونی به دستشان میرسیده است لکن همیشه قانع بودهاند و آن پولها را برای خود خرج نمیکردند، کما اینکه در احوالات شیخ انصاری (ره) نوشتهاند که شخصی، پول زیادی به شیخ انصاری (ره) داد و شیخ (ه) با آن پولها مسجدی ساخت و وقتی آن شخص به دیدار شیخ (ره) آمد و متوجه شد که شیخ (ره) با آن پولی که به او داده بود مسجدی ساخته است تعجب کرد که چرا برای خودش خرج نکرده است.
وَ مِنَ الزّبُورِ: «مَن تَرَکَ الشَّهَوَاتِ سَلِمَ مِن الافَاتِ»؛ امیرالمؤمنین امام علی (ع) فرموده است که از زبور فراگرفتم که هر کسی که شهوات را ترک کند از آفات و بلایا سالم میماند. انسانهای شهوتطلب و لذتطلب که به زندگی زناشویی خود قانع نیستند سروکارشان با دادگاه است و آبروی خود را که بزرگترین سرمایه است از دست میدهند و اینها همه به خاطر این است که مرزها و حریمها را رعایت نمیکنند. البته این نکته را نیز نباید فراموش کرد که مفاسدی که امروزه جامعه را فراگرفته است خیلی بیشتر از قبل است و اکنون مفاسد اجتماعی، جامعه را احاطه کرده است و اینکه در روایات وارد شده است که حفظ دین در آخرالزمان به منزله این است که انسان آتش را در کف دست خود نگه دارد، بیانگر همین مطلب است، اما در عین حال باید با این مفاسد مبارزه کرد و خود را از گرفتار شدن به این مفاسد حفظ کرد.
وَ مِنَ الفُرقَانِ: «مَن یَتَوَکَّل عَلَی اللهِ فَهُوَ حَسبُه»؛ حضرت علی (ع) در ادامه فرموده است که از قرآن فراگرفتم که هر کسی که به خدا توکل کند، خدا او را کفایت خواهد کرد. انسان نباید به غیر خدا متوسل شود چون خداوند متعال است که همهکاره خلقت است. مهمترین چیز برای انسان این است که انسان از آنچه در دست دیگران است مأیوس باشد و امیدش فقط به لطف و عنایت خداوند متعال باشد کما اینکه امیرالمؤمنین امام علی (ع) فرموده است: «الْغِنَى الْأَكْبَرُ الْيَأْسُ عَمَّا فِي أَيْدِي النَّاسِ»[3].
[1]. علی، مشکینی اردبیلی، المواعظ العددیة، ص343.
[2]. علامه مجلسی (محمدباقر)، بحار الأنوار(ط- بيروت)، ج75، ص63.
[3]. نهج البلاغة (للصبحي صالح)، ص534.
