دوری از عیبجویی کردن 95/09/24
عن الإمام الصادق (ع): «أَنْفَعُ الْأَشْيَاءِ لِلْمَرْءِ سَبْقُهُ النَّاسَ إِلَى عَيْبِ نَفْسِهِ»[1]؛ «إِذَا رَأَيْتُمُ الْعَبْدَ يَتَفَقَّدُ الذُّنُوبَ مِنَ النَّاسِ نَاسِياً لِذَنْبِهِ فَاعْلَمُوا أَنَّهُ قَدْ مُكِرَ بِه»[2]؛ «أَحَبُّ إِخْوَانِي إِلَيَّ مَنْ أَهْدَى إِلَيَّ عُيُوبِي»[3].
در آستانه ولادت نبی مکرم اسلام حضرت محمد (ص) و ولادت امام صادق (ع) میباشیم. سه روایت مذکور از امام صادق (ع) در رابطه با یک موضوع وارد شده است.
امام صادق (ع) در روایت اول فرموده است: «سودمندترین چیزها برای آدمی، این است كه در رسیدگی به عیبهای خود بر مردم پیشی گیرد».
امام صادق (ع) در روایات مذکور به این نکته تأکید دارد که تا زمانی که انسان به عیوب خودش نپرداخته است، تفقد و کنجکاوی درباره عیوب دیگران بی معناست.
کمیت بن زیاد بن خنیس در این رابطه گفته است:
«و غیر تقی یأمر الناس بالتقی طبیب یداوی الناس و هو علیل»[4]
«انسان غیر پرهیزگار که مردم را به پرهیزگاری امر میکند، پزشکی است که بیماران را درمان میکند و خودش بیمار است».
یکی از مشکلاتی که در جامعه وجود دارد، این است که انسانها به جای اینکه نسبت به اعمال خود محاسبه داشته باشند، به عیوب دیگران میپردازند.
امام کاظم (ع) فرموده است: «لَيْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ يُحَاسِبْ نَفْسَهُ فِي كُلِّ يَوْمٍ...»[5]؛ کسی که هر روز نفس خود را محاسبه نکند، از ما نیست.
بنابراین، انسان باید به جای اینکه به عیوب دیگران بپردازد، نفس خود را مورد حساب رسی قرار دهد. اما متأسفانه اکثر انسانها به خاطر حُبّ نفسی که دارند، عیوب خود را نمیبینند و فقط خوبیهای خود را میبینند و در مقابل، خوبیهای دیگران را نمیبینند و عیوبشان را میبینند؛ در حالی که امام صادق (ع) فرموده است که محبوبترین برادرم کسی است که عیوبم را به من إهدا کند لذا اینکه در روایت آمده است که مؤمن آیینه مؤمن است، به همین معناست، یعنی مؤمن واقعی کسی است که چون آینه باشد و عیوب برادر مؤمنش را [خیرخواهانه] رو در رو به او بگوید و آن شخص نیز از شنیدن عیوبش ناراحت نشود. در محیط خانه و خانواده نیز مطلب از همین قرار است، یعنی اعضای خانواده باید تحمل شنیدن انتقاد را داشته باشند و در صدد رفع مشکل برآیند؛ نه اینکه از نقد دیگران ناراحت شوند.
امام صادق (ع) در روایت دوم فرموده است: «هرگاه ديديد بندهاى به گناهان مردم پرداخته است و گناه خود را فراموش كرده است، بدانيد که گرفتار مكر شده است».
متأسفانه وضعیت جامعه به گونهای است که مردم بیشتر به کنجکاوی نسبت به عیوب دیگران میپردازند و از گناهان و عیوب خود غافل شدهاند و روز به روز نیز وضعیت بدتر میشود و این کنجکاویهای بیمورد باعث شایعهپراکنی در جامعه میشود و بعضاً اعتقادات مردم خصوصاً جوانان را متزلزل میکند.
آن حضرت (ع) در روایت سوم فرموده است: «دوست داشتنیترین برادرم کسی است که عیبهایم را به من هدیه کند».
[1]. حسن بن علی، ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ص366.
[2]. همان، ص364.
[3]. همان، ص366.
[4]. على بن ابراهيم، قمى، تفسیر القمی، ج1، ص46.
[5]. حسن بن على، ابن شعبه حرانى، تحف العقول، ص396.
