موضوع درس:

شماره درس: 145

تاريخ درس: ۱۳۷۹/۵/۱۹

متن درس:

اعوذ باللّه‏ من الشيطان الرجيم. بسم اللّه‏ الرحمن الرحيم. رب اشرح لى صدرى و يسر لى امرى و احلل عقدة من لسانى يفقهوا قولى.

بحث ما در باره شرايط روحانيت بود يك طلبه چه شرايطى را بايد بدست آورد يك روحانى چه شرايطى را بايد داشته باشد يك مرجع تقليد يك مدرس يك منبرى چه شرايطى بايد داشته باشد سه شرط از شرايط را عرض كردم گفتم اول بايد ملا باشد و وامصيبتا به قول حضرت امام كه يك روحانى شهرت پيدا كند اما ملا نباشد معلوم است ضررش خيلى و بعضى اوقات ميرسد به انجا اين مريدها موجب غرور اين ميشود و مى‏بافد آنچه نبايد ببافد مى‏گويد از خود آنچه نبايد بگويد و على كل حال روحانى يعنى آنكه در ميان مردم شهرت به روحانى داشته باشد امام جماعت باشد يا منبرى مخصوصا منبرى و يا اينكه بالاتر، اين بايد ملا باشد در اين باره فى الجمله صحبت كردم حرف دوم بايد متقى باشد بايد روح خدا ترسى در عمق جان او حكم فرما باشد اين هم معلوم است بايد باشد حتى گفتم كه چكش ما روحانيت همين تقوى است همين طور كه نويسنده اگر قلم نداشته باشد نمى‏تواند بنويسد ما هم اگر تقوا نداشته باشيم تقواى ملكه‏اى روح خدا ترسى در عمق جان ما حكمفرمانباشد معلوم است كاربرد ندارد حرف مان فقط زمان اداره كردن يك منبر است امّا تأثير داشته باشد ندارد و گناهش هم بسيار بزرگ است «لم تقولون ما لا تفعلون كبر مقتا عنداللّه‏ ان تقولوا ما لا تفعلون» اگر هم امام جماعت باشد واقعا اين نماز نيست ولو اين كه نماز مأمومين درستِ به حسب ظاهر امّا واقعا نماز نيست چون كه عدالت شرط است اگر هم العياذ باللّه‏ اگر بالاتر باشد كه اين ديگر شرط واقعى است اگر مرجع تقليد باشد بخواهد رساله بنويسد جايز نيست براى اينكه شرطش عدالت است بخواهد سهم امام بگيرد جايز نيست براى اينكه شرطش عدالت است اگر سهم امام بگيرد رسواى است حق الناس است و همچنين تا آخر حتى مى‏گفتم اگر يك دروغ بگويد خود به خود از رهبرى عزل مى‏شود مرجع تقليد هم همين است يعنى يك حق الناس بكند رهبرى يك دروغ بگويد لذا چكش كار ما ابزار مهم كار ما طلبه‏ها تقوا است و به دست آوردنش هم مشكل است ملا شدن هم مشكل است ملا شدن كه بچه بازى نيست و بالاخره بايد ملا بشويم و دوش به دوش او بايد متقى بشويم يعنى همين طور كه زحمت مى‏كشيم براى ملا شدن بايد همين طور هم زحمت بكشيم براى متقى شدن سه مهذب بايد باشد ديگر به قول مرحوم آخوند «رضوان اللّه‏ تعالى عليه» قلم اينجا رسيد و سر بشكست انسان بتواند درخت رذالت را از دل بكند درخت فضليت به جاى آن غرس كند بارور كند از ميوه او استفاده بكند «مثل كلمة طيبه كشجرة طيبه اصلها ثابت و فرعها فى السما توتى اكلها كل حين باذن ربها» لذا اين هم واجب است خيلى مهم است خيلى مشكل است امّا لازم است خوب در اين باره هم فى الجمله صحبت كردم لذا بحث من رسيد به اينجا كه خوب حالا اين تقواى مشكل را اين تهذيب نفس مشكل را از چه راه به دست بياوريم آن را هم الحمداللّه‏ در هفت هشت جلسه البته فشرده درباره‏اش صحبت كردم اين تا اينجا شرط سوم تمام شده ولى تقاضا دارم از همه شما كه سر سرى نگيريد اينها را يك واقعيت بگيريد اينها چيزى نيست كه انسان سرسرى از آن بگذرد من بگويم شما بشنويد بعد هم يك جلسه اخلاق بشود و تمام بشود نه اينها چيز هائى نيست كه به سادگى از آن بگذريم بايد منِ طلبه متقى باشم و همه حرفها از همين جا سرچشمه مى‏گيرد نگذاريد از اين كه «اذا فسد العالم فسد العالم» اين روايت است روايت صحيح سند است روايت ظاهر الدلاله است اين براى من و شما است نگذريد از اين كه اگر صفت رذيله بر ما حكم فرما باشد نمى‏گذارد ما بهشتى بشويم «يوم لا ينفع مال و ما بنون الا من اتى اللّه‏ بقلب سليم» اين قرآن است تأكيد دارد تأكيد استثنائى دارد دلالت بر حصر دارد «الا من اتى اللّه‏ بقلب سليم» و قرآن اصلاً مى‏فرمايد «و وضعنا فى صدورهم من غل اخوانا» بهشتى بايد اين جورى باشد ديگر نبايد از اينها بگذريم حالا اين سه شرطى كه فى الجمله درباره آن صحبت شد شرط چهارم كه آن هم شرط مهمى است امّا بايد توجه داشته باشيم كه اين شرط چهارم و امثال شرط چهارم در دل آن شرط سوم خوابيده است امّا چون كه ابزار كار ما چون كه اهميت دارد در كار ما از اين جهت به خصوص ذكر مى‏كنم چنانچه قرآن هم به خصوص براى ما طلبه‏ها ذكر فرموده است و آن سعه صدر انسان دريا دل باشد و اين ابزار كار ما طلبه‏ها است و هر كسى كه كار اجتماعى داشته باشد نه، هر كسى كه بخواهد يك بچه مسلمان تحويل جامعه بدهد هر كسى بخواهد يك زندگى خوبى در خانه داشته باشد هر كسى بخواهد يك زندگى خوبى با مردم داشته باشد امّا براى همه لازم براى ما الزم امّا روايت امام صادق راجع به گناهش مى‏فرمايد «الحسن لكل احد حسن و منك احسن من مكانك منّا و القبيح لكل احد قبيح و منك اقبح من مكانك منا» آن حرف اينجا مى‏آيد سعه صدر شرح صدر انسان دريا دل باشد براى همه لازم است اما براى ما طلبه‏ها لازمتر است چون چكش كار مااست چون ابزار كار ما است نباشد نمى‏شود ما به وظيفه رفتار كنيم و قرآن به اندازه به اين سعه صدر به اين شرح صدر انسان دريا دل باشد اهميت مى‏دهد كه قضيه‏اى راجع به حضرت موسى نقل مى‏كند كه معناى اينكه حضرت موسى چنين گفت يعنى ما بايد باشيم قرآن مى‏فرمايد كه اول مى‏فرمايد كه حضرت موسى را ما تربيت كرديم بعد هم داديم دست پيغمبر خدا و آنجا قريب 10 سال تربيت شد و ساخته شد راستى ساخته شده است و حتى روايت مى‏گويد وقتى بنا شد اين مبعوث به رسالت بشود اين امتحان شد و امتحان هم خيلى بالا بود و توى بيابان هوا سرد، برف باريدن گرفت زنش درد زائيدن گرفت گوسفندان متفرق شدند و اين سرگردان و خيلى مرد مى‏خواهد يعنى سعه صدر مى‏خواهد انسان اينجا از خود باختگى نشان ندهد خودش را نبازد از يك طرف علاقه پيغمبر به زن و بچه از بالاترين علاقه‏ها پيغمبر اكرم مى‏فرمودند همه بايد به زن خوبى كنند و من از همه بيشتر به زنم خوبى مى‏كنم معلوم است ديگر از آن طرف زن مظلوم وقت زائيدن بايد به فريادش برسد گوسفندها يعنى اين زحمت ده ساله اين گوسفندها متفرق شدند هوا سرد، آتش نيست برف دارد مى‏بارد و قرآن مى‏گويد كه مثل اينكه نمره بيست هم نياورد شايد نمره بيست نياورد از خدا خواست كه شرح صدر خدا بهش بدهد براى اينكه نمره بيست نيامد يعنى از دور آتشى را ديد و خودش ظاهرا متوجه به مطالب است به خانمش گفت صبر كن بروم برايت آتش بياورم رفت آمد وادى مقدس و وقتى آمد وادى مقدس يعنى آنجا كه ديگر بايد اتصال واقع بشود بايد وحى پيدا بشود اين مثل اينكه حالا يعنى زنم چطور مى‏شود خطاب «فاخلع نعليك انك بالواد المقدس الطوى» اين توبيخ است يعنى نمره بيست نياورديم اينجا هم مثل اينكه حالا به فكر زن بودن به فكر آن اوضاع واحوال بودن اين صد در صد به جا است شكى نيست انسانيت است و اسلاميت است ديانت است شكى نيست همه به جا اما بالاخره اينكه «فاخلع نعليك» يك توبيخ نمره بيست نياوردى اينجا چرا ديگر هنوز به فكر زن و بچه درست شد ديگر معلوم است زن و بچه‏اش درست شد خداوند عالم گوسفندانش را هم جمع كرد دنيايش درست شد بالاخره مبعوث به رسالت شد حالا اينجا مراد است همين هم شايد دليل بر اين است خودش متوجه شد كه نمره بيست نياورد در سعه صدر حالا خطاب شد «اذهبا الى فرعون انه طغى و قو لا له قول لينا لعله يتذكر اويخشى» اين جواب نداد خدايا مى‏خواهم برم پيش اين قلدر كه ادعاى خداى مى‏كند مردم خرفت عوام اين حرفها را پذيرفتند اين قدر محبوب در اين جامعه آن لشكر مجهز به قول فرعون در قرآن دارد كه وقتى حضرت موسى آمد و جلسه گرفت اول حرف فرعون گفت ببينيد ملك من را ببينيد مُلك من را ببينيد امكانات من را ببينيد اين هيچ چيزى ندارد من همه چيز دارم اين كه هيچ چيزى ندارد بر حسب ظاهر بجز يك عصا او همه چيز دارد خوب نگفت خدايا يك امكاناتى به من بده من مى‏خواهم بروم به مقابل اين قلدر يك لشكر مجهزى چى گفت، گفت «رب اشرح لى صدرى» معلوم مى‏شود اين شرح صدر از اين لشكر فرعون مهمتر است براى پيش بردما براى پيشرفت ما خيلى مهم است و بالا، همان شرح صدر هم شد كه از قرآن به خوبى استفاده مى‏كنيم شرح صدر شد كه فرعون به دست موسى نابود شود همين شرح صدر همين صبر و استقامت همين تسليم در مقابل مقدرات و همين حلم و بردبارى در مقابل ناملايمات و بالاخره همين تحمل مشكل‏ها چه مشكل‏هاى و به عبارت قرآن همين دريا دل بودن حضرت موسى، حضرت موسى را پيروز كرد و گفت «رب اشرح لى صدرى» ظاهرا «و يسرلى امرى و احلل عقده من لسانى يفقهوا قولى» اينها مترتب بر اين «رب اشرح لى صدرى» است كه هم به ما مى‏گويد قرآن و هم حضرت موسى حكم را يعنى خواست خودش را خواست با اگر و بعضى اوقات اين جورى است كه يعنى حكم را مى‏گويند «و با بينه با برهان ذكر شى من بينة و البرهان» مثل حضرت موسى با خدا گفت «رب اشرح لى صدرى» چرا «و يسرلى امرى» اگر شرح صد رداشته باشند ديگر كارها درست مى‏شود ديگر انسان مى‏تواند در مقابل مشكل خيلى با تسلط بر نفس گره‏هاى كورى را هم باز بكند اگر نشد از كنار مشكل با صبر از كنار مشكل با حلم از كنار مشكل مى‏گذرد اگر سد محكم باشد نمى‏ماند مشكل را به دوش مى‏كشد مى‏رود لذا يك آدمى كه سعه صدر داشته باشد اين جور است بشود مشكل را حل كند نشود مى‏گذرد نشود تحمل مى‏كند. يعنى نمى‏گذارد مشكل سد بشود سد را به دوش مى‏كشد و مى‏رود جلو مو مو مى‏رود جلو و مى‏شود صاحب جواهر آن همه مشكل‏ها به قول حضرت امام يك كرامت پيدا مى‏شود نوشتن جواهر در بيست سال با آن همه مضيقه‏ها با آن گرماى نجف و نبود امكانات با آن فقر و فلاكت با آن مصيبت و مى‏گويند خود صاحب جواهر در خود جواهر نوشته من خود جواهر را ديدم ولى نديدم اين جمله را ولى مى‏گويند در جواهر است اينكه پسر ايشان از دنيا رفت و پسر را تشيع كردند غسل كردند و مى‏خواستند فردا ايشان را دفن كنند و شايد به خاطر اينكه ديگران به تشيع جنازه برسند بالاخره مرحوم صاحب جواهر نماز مغرب و عشاء را خواند و موقع جواهر نوشتن شد آمدند سر تابوت نشستند و جواهر نوشتند و مى‏گويند آنجا نوشتند ثواب امشب مال اين جنازه پسرم كه بالاى سر اين جنازه پسرم نشستم و نوشتم در حالى كه ميگويند عصاى كارش بوده در حالى كه مى‏گويند عالم عاملى بوده است اين پسر امّا بالاخره ديگر وقتى صاحب جواهر سعه صدر داشته باشد توجه داردكه اگر اين كار را نكند چى حالا پس كه ديگر بر نمى‏گردد پس چه بهتر اينكه تسليم در مقابل خدا حس بكند اين از الطاف خفيه خدااست ديگر ما طلبه‏ها بايد برسيم به اينجا حس بكنيم از الطاف خفيه خدا است كه امام مدعى هستند جهنم از الطاف خفيه خدا است راستى چنين است جهنم است كه پاك ميكند انسان را جهنم از الطاف خفيه خدا اين مصيبت‏ها هم از الطاف خفيه خدا كى مى‏تواند هضم بكند آنكه سعه صدر داشته باشد كسى كه بداند اين مشكل‏ها امتحان مهندس است از سنگ معدنى وقتى امتحان مهندس از سنگ معدن وقتى اين نرود در آن كوره‏هاى چندين هزار درجه معنا ندار طلا بشود سنگى بيش نيست كِى جا در سينه خانم پيدا مى‏كند نه كى جا در دل همه ما پيدا مى‏كند وقتى كه طلا بشود كِى مى‏تواند طلا بشود وقتى كه كدورتها زائل بشود وقتى كدرها برود چه جور كدورتها زائل ميشود كوره چندين هزار درجه بايد ذوب بشود بايد آب بشود تا كدورتها برود انسان اينها را بايد درك بكند اينها سعه صدر مى‏خواهد لذا اين جمله «و يسرلى امرى» خدايا سعه صدر بده كارها آسان مى‏شود «و احلل عقدة من لسانى» خدايا توسعه صدر به من بده و وقتى سعه صدر دادى من خوب مى‏توانم حرفم را بزنم كِى ما منبرى‏ها مى‏توانيم حرفمان را روى منبر بزنيم وقتى سعه صدر داشته باشيم والا يك جمعيت ما را از خودباختگى بر ايمان پيدا مى‏شود كى مى‏شود كه با يك دنيا اطمينان روى منبر بنشينيم سعه صدر مى‏خواهد «و احلل عقدة من لسانى» اگر من اراده قوى داشتم سعه صدر داشتم ديگر لكنت زبان ندارد خيلى درست حرفم را مى‏زنم حرف را كى مى‏تواند بزند آنكه سعه صدر داشته باشد يفقهوا قولى خدايا من مى‏خواهم رسالت است مى‏خواهم بتوانم حرفم را به مردم بفهمانم كى مى‏تواند حرفش را به مردم بفهماند آن كسى كه اطمينان داشته باشد سعه صدر داشته باشد وقتى سعه صدر باشد ديگر شفاف با قاطعيت حرف مى‏زند وقتى صعه صدر باشد ديگر تفهيم و تفهم پيدا مى‏شود بعضى‏ها را ديده‏ايد يك ساعت حرف مى‏زند هيچ چيز نمى‏فهمد يك كسى را يكى از رفقايش بهش گفته بود كه آقا شما كه منبر مى‏روى منبر شما منقسم مى‏شود به سه قسم قسمت اول هم خودتان مى‏فهميد هم ديگران قسمت دوم خودتان مى‏فهميد ديگران نمى‏فهمند قسمت آخر را نه خودتان مى‏فهميد نه ديگران يك جورى حرف مى‏زند نه خود مى‏فهمد نه ديگران اگر راستى بخواهد با قاطعيت عالى صحبت بكند اين سعه صدر مى‏خواهد تفهيم و تفهم يك چيز خاصى است و از خدا بخواهيد بعضى از بزرگان مرحوم آيت اللّه‏ العظمى بروجردى در حالى كه به حسب ظاهر بيانشان خيلى شيوا نبود امّا تفهيم و تفهم ايشان خيلى بالا بود كه حتى در زمان مرحوم آخوند مقرر درس ايشان وقتى ايشان درس را مى‏گفتند مى‏آمدند پائين درس دوم شروع مى‏شد درس آقاى بروجردى براى كسانى كه اشكال داشتند يا نفهميده بودند درس مرحوم آخوند را، تفهيم، تفهم، يفقهوا قولى، يفقهوا قولى براى ما طلبه‏ها خيلى واجب است لذا حضرت موسى خيلى شفاف مى‏گويد من هيچ چيزى نمى‏خواهم جز اين سعه صدر دريا دل بودن و دريا دل شدن اين ابزار كار من است مى‏روم جلو، رفت جلو نتيجه هم گرفت بالاخره فرعون قلدر را به خاك سياه نشاند و راستى از دست همين چوپان فرعون جر آمده بود نمى‏دانست چه بكند ولى خوب حضرت موسى مى‏گفت من مى‏دانم چه بايد بكنم بايد بميرى تا درست بشود مدرس در مقابل رضا شاه، رضا شاه يقه‏اش را گرفت و گفت از جان من چه مى‏خواهى گفت مرگ تو را انسان بايد چنين باشد. مرگ تو را يك روحانى در مقابل رضا شاه بايد بگويد من مى‏خواهم مرگ تورا و اين سعه صدر مى‏خواهد و الا اگر توى فكر اينكه حالا اين بدش مى‏آيد اين خوشش مى‏آيد امّا حالا خدا خوشش مى‏آيد يا نه او نباشد اگر رفت توى اين فكر كه حالا از حرف من اين مى‏لرزد دعوتم نمى‏كند اگر برود توى اين فكر كه اگر بگويم اين حق را چه مى‏شود كتكم مى‏زنند يا نه و امثال اينها معلوم است همان قدم اول مى‏ماند اگر راستى حضرت امام اين فكر هائى كه خيلى مان مى‏كنيم مى‏كردند قطعا همان قدم اول را هم نمى‏توانستند بردارند راجع به پيغمبر اكرم هم قرآن مثل اينكه مى‏فرمايد اين پيروزى براى خاطر سعه صدر تو و حتى قرآن اين سعه صدر را مقدم بر علم پيغمبر مى‏اندازد در سوره انشراح مى‏فرمايد «بسم اللّه‏ الرحمن الرحيم الم نشرح لك صدرك» اين منت بر سر پيغمبر است «الم نشرح لك صدرك و وضعنا عنك وزرك الّذى انقض ظهرك. و رفعنا لك ذكرك فإن مع العسر يسرا ان مع العسر يسرا فاذا فرغت فانصب و الى ربك فارغب» مى‏گويد مگر قدرت بهت ندادم مگر علم بهت ندادم همه چيز مال پيغمبر است امّا ميان همه اينها «الم نشرح لك صدرك» بعد نيتجه مى‏آورد «و وضعنا عنك وزرك الذى انقض ظهرك» مصيبت‏هاى بيست و سه ساله كمر شكن مكه را از روى شانه هايت برداشتم يعنى شرح صدر تو بود كه آن 13 سال مصائب مكه را يك روزش را هم هيچ كس نمى‏تواند امّا 13 سال در مكه با مشكلات دست و پنجه نرم كردن سد راه بودن و بالاخره آنجا كه مى‏شد مشكل را حل كند آنجا مى‏شد از كنارش مى‏گذشت آنجا كه نمى‏شد مشكل را تحمل مى‏كرد مى‏رفت جلو. قرآن مى‏فرمايد اين مصيبت‏هاى كمرشكن «الذى انقض ظهرك» اين مصيبتهاى كمرشكن را از كمرت برداشتم براى چى شرح صدر آيا شرح صدر بهت نداديم كه آن مصيبتهاى كمرشكن برايت آسان شد بعد مى‏فرمايد «و رفعنا عنك ذكرك» اگر الان زمين مكه اگر الان زمينه ظهور براى پسر تو در مكه حضرت ولى عصر هست از اين سعه صدر است امام مى‏گويد شرح صدر واجب لازم براى پيامبرها،ابزار براى ما طلبه‏ها، ابزار براى همه، اگر بخوهند موفق شوند ابزار است بايد باشد والا اگر نه انسان مى‏ماند انسان در تحمل اسلام هم مى‏ماند چه برسد در چيزهاى ديگر . امّا تقاضائى كه از شما دارم اينكه اين شرح صدر را با عمل يك جورى بشود كـه ان شاء اللّه‏ ملاى با تقوا مهذب و داراى شرح صدر انشاءاللّه‏ در همه پيدا بشود. خدايا بحق اهل بيت و آن شرح صدرشان و به حق اين قرآن و اين
سرمشق‏هاى دقيق قرآن اين صفت مهم را كه ابزار كار ماست يعنى سعه صدر به همه ما عنايت بفرما.

و صلّى اللّه‏ على محمد و آل محمد.