شماره درس: 21
تاريخ درس: ۱۳۸۱/۹/۹
متن درس:
بسم الله الرحمن الرحيم
الحمدلله ربّ العالمين و الصّلوه و السّلام علي خيرِ خلقهِ، اَشرفِ بريّته ابي القاسم محمّد صلّي الله عليه و آله الطّيبيّن اَلطَّاهرين و علي جميع الانبياء و المرسلين سيّما بقيّه اللهِ في الارضين و لعنته الله علي اعدائهم اجمعين.
بحث امسال ما دربارهي تهذيب نفس بود و از قرآن استفاده كرديم كه تهذيب نفس و خودسازي از اوجب واجبات است و از قرآن استفاده كرديم اگر صفت رذيله بر دل انسان حكمفرما باشد اين هم در دنيا و هم در آخرت شقي و بدخت است. و بحث اينجا بود كه چه كنيم خودسازي كنيم؟ راههايي را در اينباره نشان دادم و يكي از راههايي كه قرآن روي آن خيلي پافشاري دارد تذكر به معاد است. اگر انسان متذكر معاد روز قيامت باشد و به خصوصيات معاد توجه داشته باشد نيروي كنترل كنندهاي است و علاوه بر اين براي خودسازي فوقالعاده تأثير دارد. از اين جهت هم قرآن روي مسئله معاد خيلي پافشاري دارد و قريب 2000 آيه در قرآن راجع به معاد است. پايهريزي اسلام و قرآن د رمكه بوده است و غالب سوره و آياتي كه در مكه نازل شده است راجع به معاد است. و قرآن اين مطلب را هم تذكر ميدهد كه اين انسان دلش ميخواهد جلو باز باشد و به قول امروزيها آزاد باشد و معاد از اين ازادي جلوگيري ميكند. اعتقاد به معاد موجب ميشود انسان گناه نكند و صفات رذيله كار نكند و بالاخره يك نيروي كنترلكننده در زندگي داشته باشد. از اين جهت شب نوزدهم ماه مبارك رمضان بههمه سفارش كردم معاد را در خود زنمده كنيد و به پدر و مادرها سفارش كردم معاد را در خانهها زنده نگاه بداريد و به جوانها سفارش كردم اقلاً روزي دو سه مرتبه به فكر معاد و شب اول قبر و عالم برزخ و حساب و كتاب و بهشت و جهنم باشيد و مسلماً اين تذكر و اين طور تفكر براي خودسازي فوقالعاده مؤثر است. تفكر و تذكر راجع به معاد موجب ميشود كمكم صفت رذيله ضعيف شود و كمكم خشك شود و كمكم انسان بتواند آن صفت رذيله را ريشهكن كند.
تذكر معاد لاال ميتواند صفت زذيله را كنترل كند تا انسان گناه نكند. چون ميوه صفت رذيله گناه است و بهترين چيزها براي كنترل شدن انسان تذكر به معاد است مخصوصاً قرآن يك نكاتي درباره متذكر است كه ما اگر متوجه آن نكات باشيم براي ما فوقالعاده تأثير دارد و من امروز و فردا ه خواست پروردگار عالم و لطف حضرت وليعصر عجاللهتعاليفرجهالشريف راجع به آن نكتهها صحت ميكنم 1- نكته اول كه قرآن روي آن خيلي پافشاري دارد اين است كه افكار و گفتار و كردار انسان در اين دنيا ناظرهايي دارد و اين ناظرها روز قيامت شهادت ميدهند يعني اسنان در اين دنيا هر كاري انجام بدهد چه خوب، چه بد ناظرهايي بر آن اعمال نظارت دارند. بر گفتارش و حتي بر افكارش نظارت دارند و بر دلش نيز نظارت دارند و روز قيامت اين ناظرها بر عليه برله انسان شهادت ميدهند اگر اعمال خوب باشد شهادت خوب ميدهند و اگر اعمال بد باشد شهادت بد ميدهند و ما اگر به اين نكته قرآن كه روي آن پافشاري دارد توجه داشته باشيم نيروي كنترل كنندهاي است و به واسطهي همين نكته ميتوانيم به مرور زمان خوب خودسازي كنيم و به خاطر توجه به اين نكته ميتوانيم صفات رذيله را كنترل كنيم. و به مرور زمان ميتوانيم صفات رذيله را ريشهكن كنيم و فات خوب در دل جايگزين كنيم و اين درخت فضيلت را آبياري كنيم و بارور كنيم و از موه آن استفاده كنيم و يكي از استفادههايش اين است كه دل ما براي نور خدا و تجلي خدا در دل ما مهيا ميشود. اين ناظرها زياد هستند اولين ناظر كه قرآن روي آن زياد پافشاري دارد خود خداي تباركو تعالي است. در قرآن ميخوانيم خدا ناظر اعمال ما است. خدا ناظر دل ما است و روز قيامت هر چه را پروردگار عالم روي آن نظارت كرده است شهادت ميدهد. قرآن در انباره كه خدا ناظر و شاهد است شايد بيش از 100 ا متذكر شده است. «كفي بالله شهيداً» (سوره فتح، آيه28) «كفي بالله حسيبا» (سوره نساء، آيه6) «وقل اعملوا و سيري الله» (سوره توبه، آيه94) «يعلم خائنه الا عين و ما تخفي الصدور» (سوره غافر، آيه19) «ان الله يحول بين المرء و قلبه» (سوره انفال، آيه24) نظير اين آيات در قرآن خيلي هست. ميفرمايد اي انسان هر كاري ميخواهي بكن اما بدان در محضر پروردگار عالم هستي و پروردگار عالم حاضر است وبر اعمال و گفتار و كردار تو و حتي بر دل تو ناظر است. توجه به اين مطلب كه همه جا محضر خداست و ما در محضر خداهستيم و خدا ناظر بر چشم و گوش و زبان مات و خدا حاضر و ناظر بر دل ما است و بعضي اوقات انسان يك نگاههايي ميكند كه مردم به اين نگاهها توجه ندارند و عوام مردم به اين نگاهها زيرچشمي ميگويند قرآن شريف ميگويد اين نگاهها را خدا ميداند «يعلم خائنه الا عين و ما تخي الصدور» (سوره غافر، آيه19) مردم نيمدانند كه در دل تو چيست؟ اما خدا ميداند. بعضي اوقات انسان به حرف ديگران گوش ميدهد اما جوري كه آن طر نميفهمد و بعضي اوقات انسان به طرف نگه ميكند در حاليكه آن طرف نميفهمد و بعضي اوقات انسان پشت سر مردم حرف ميزند كه آنها نمِفهمند اما خدا ميفهمد و ميبيند و ميشنود و خدا بر دل ما مسط است و دل مادر محضر خدا است «ان الله سميع بصير» در قرآن زياد است. هم ميبيند و هم ميشنود. اين جمله كه خدا بر دل ما مسلط است در قرآن زياد آمده است. بنابراين پروردگار عالم روز قيامت به نفع ما يا بر عليه ما شهادت ميدهد و يكي از كساني كه روز قيامت شهادت ميدهد كه اين آقا و اين خانم نماز خوانده است و روزه گرفته است. نماز خوب خوانده است. روزهي خوب گرفته است خدا است. بعضي اوقات ملائكه به آنچه كه در دل انسان است توجه ندارند، در آخر دعاي كميل اميرالمؤمنين ميفرمايد خدايا بعضي چيزها است كه ملائكه نميدانمند اما تو ميداني بعضي اوقالت در دل ماست و ملائكه اين را نمينويسند چون به آن توجه ندارند اما همان ما في الضمير ما را تو ميداني و به آن توجه داري و به هر چه در دل ماست پروردگار عالم روز قيامت شهادت ميدهد. الان شماها كه اينجا نشستهايد آيا حسود هستيد يا نيستيد؟ من نميدانم. شما هم نميدانيد كه اين پهلوي شمات نشسته است آيا حسود است يا نيست؟ آيا متكبر و كينهتوز و بدبين به مردم است يا نيست. آيا خيرخواه مردم است ايا رحم و مروت دارد يا ندارد؟ اما خدا همه را ميداند و در روز قيامت شهادت ميدهد «كفي بالله حسيباً» (سوره نساء، آيه6) «كفي بالله شهيداً» (سوره فتح، آيه28) و اگر ما هيچ ناظري نداشتيم جز خدا و اگر ما هيچ شاهدي نداشتيم جز خدا قرآن ميفرمايد همين مقدار بس است. توجه داشته باشيد كه خدا بالاترين ناظرهاست. بالاترين شاهد هاست و خود ما و گتار و كردار و افكار و دل ما در محضر مقدس خدا است. همه جا محضر خدا است. دل ما هم در محضر خدا است. لذا بايد ادب حضئر مراعات شود. اين جملهاي كه مرحوم حضرت رضواناللهتعاليعله بارها ميگفتند و در اين اواخر عمرشان هم در رسانهها ميگفتند «همه جا محضر خداست، ما در محضر خدا هستيم» همه جا محضر خداست و دل ما همد رمحضر خداست پس ادب حضور بايد مراعات شود. و انصافاً توجه به اين مطلب بس است كه انسان گناه نكند. مرحوم آقاي فشاركي در عنوانالكلام ـ مرحوم فشاركي آيتاللهالعظمي بودند و از مراجع تقليد ودند و مل الان كه رسم نيست مراجع به منبر بروند آن وقت رسم نبود اما ايشان برا يهدايت مردم در اين اصفهان منبر ميرفتند و منبر ماه مباركرمضان او را آن وقت كتاب ركدند به نام عنوانالكلام و در حاليكه از شصت، هتاد مسال قبر است اما انصافاً يك كتاب زندهاي است. ايشان بعضي اوقات يك مثالهاي شيرين و جاذبي در اين عنوان الكلام ميآورند كه يكي از مثالها براي بحث ما اين است ـ ميگويد در اصفهان گراني شد. نان ناياب شد، گندم و جو ناياب شد . و يك آقايي بود گندم و جو زياد داشت اما فرصتطلب بود و اين گندم و جوها را به نرخ خيلي بالا به مردم ميفروخت. همسايه ايشان يك زن سيدهاي بود. اين زن دو سه تا بچه يتيم داشت. يك روز اين خانم آمد و به اين مرد روانداخت و گفت آقا اگر خودم بودم حاضر بودم بميرم ولي به تو رو نيندازكم اما دو سه تا بچه يتيم دارم به اينها رحم كن. اين مرد مغرور پولپرست نانجيب گفت هر چه ميخواهي به تو ميدهم به شرطي كه تنسليم من شوي تا ان جمله را اين زن عفيفه شنيد رنگش تغيير كرد لرزيد و لرزيد و رفت اما بعد از دو سه روز برگشت گفت بچههايم در مخاطره هستند براي خاطر حضرت زهرا به بچههاي من لطف كن. دو دفعه آن حرف شرارت آميز را تكرار كرد و باز زن مأيوسانه و نارحت به خود لرزيد و رفت اما دفعه سوم آمد و گفت حالا بچههايم سخت است و دم مرگ هستند و آن اين كه مرا جايي ببري كه هچ كس نباشد. گفت معلوم است كه ترا جايي ميبرم كه هيچ كس نباشد. اين خانم را برد توي يك خانه و د رخانه را بست بعد هم در اتاق را ديد اين خانم مثل باران گريه ميكند و ميلرزد گفت چرا گريه ميكني؟ چرا ميلرزي؟ گفت براي اينكه تو به شرط خودت وفا نكردي گفت من به شرطم وفا كردم و شرط اين بود كه ترا جايي ببرم كه احدي ناشد. و در خانه و اتاق بسته است و هچ كس نيست زن گفت اي بيحيا چندن نفر در اينجا هستند 1- خدا و ما در محضر خدا هستيم خدا حاضر و ناظر است. 2- رقيب و عتيد آن دو ملكي كه مواظب اعمال ما هستند. دو تا ملك من دارم و دو تا ملك هم تو داري. الان 5 نفر حاضر و ناظر ما هستند. ان جملهي زن يك تأثير به سزايي روي اين مرد گذاشت و از كار زشتش دست برداشت و كمك شاياني هم به اين خانم كرد و صددرصد عوض شد. و راستي چنين است. اگر ما به اين مطلب توجه داشته باشيم كه همه جا در محضر خداست چه خلوت و چه جلوت و ما در محضر خدا هستيم »يعلم خائنه الا عين و ما تخفي الصدور» (سوره غافر، آيه19) دل ما هم در محضر خدا است ما را بر آن ميدارد كه كمتر گناه كنيم مخصوصاً اگر توجه داشته باشيم كه همين خدا روز قيامت له يا عليه ما شهادت ميدهد و اين حساب و كتاب روز قيامت به آن سختي آن هم شاهدش خداست معلوم است كه در زندگي ما تأثير بسزايي خواهد داشت. 2- شاهد دوم كه قرآن روي آن نيز خيلي پافشاري دارد پيامبر اكرم و حضرت زهرا و ائمه طاهرين عليهماللام هستند «قل اعملوا و سيري الله عملكم و رسوله و المؤمنون ثم تردون الي عالم الغيب و الشهاده فينبئكم بما كنتم تعملون» (سوره توبه، آيه94) اي انسان هر كا رميخواهي بكن اما توجه داشته باش كه در محضر خدا هستي. در محضر پامبر و ائمه طاهرين عليهمالسلام هستي. اينها ميبينند وميفهمند و روز قيامت شهادت ميدهند. اين آيه در قرآن تكرار شده است و تكرار قرآن يعني تأكيد قرآن عني اهميت داشتن آيه. ما از قرآن استفاده ميكنيم همه جا محضر پيامبراكرم است ما استفاده ميكنيم همه جا محضر حضرتوليعصر عجاللهتعاليفرجهالشريف است. همه جا محضر حضرت زهرا سلاماللهعليها است چه شب چه روز چه خلوت چه جلوت ه د رحال عادي و چه در حال غيرعادي و دل ما هم در محضر اينها است كه در دل ما چه ميگذرد اگر دل مل مل دل حضرت زهرا با رحم و با تلطف و بامهرباني باشد و پر از عاطفه حضرت زهرا خوشحال ميشود روز قيامت هم حضت زهرا به نفع ما شهادت ميدهد كه اين سلامت نفس داشت و كسي كه سلامت نفس داشته باشد فت رذيله بر دلش حكمفرما نيست و با حضرت زهرا به بهشت ميرود ولي اگر دل ما پراز كينه و حسادت و كبر و شرارت باشد اين دل به دل مولا اميرالمؤمنين نميخورد روز قيامت اميرالمؤمنين عليه اين دل شهادت ميدهد و به جاي اينكه با اميرالمؤمنين بهشت برود با شيطان و استكبار جهاني به جهنم ميرود و من تقاضا از شما دارم كه اينگونه بحثها را در مغز بچهها زنده كنيد. پدر و ماردها و جوانها مغز شما را دارند شستوشو ميكنند كه اينجور چيزها اصلاً در دل شما خطور نكند. پدرها و مادرها، بچههاي شما را دارند ميبرند. در وسط كلاس خدا و معاد و امامت را زير سؤال ميبرند. آنها كه ميكنند خدا لعنتشان كند و شما بيتفاوت هستيد پس لااقل در خانهتان معاد را زنده كنيد. بگويئد هر چه ميخواهي بكن اما توجه داشته باش در محضر خدا و رسول الله و حضرت زهرا و ائمهطاهرين هستي و اينها ناظر هستند و در روز قيامت هم اينها عليه تو شهادت ميدهند اگر ثواب است شهادت ميدهند و اگر هم گناه است شهادت ميدهند. و يك چيزي را كه همه بايد توجه داشته باشيم اين است كه به بچههايمان نيز بگوئيم اين است كه يك كاري بكنيم كه روز قيامت حضرت زهرا را سرافراز كنيم نه سربه زير. اميرالمؤمنين را سرافراز كنيم نه ربه زير. در روز قيامت اعمال ما زشت باشد حضرت زهرا خجالت ميكشد. و واي به كس كه به حضرت زهرا خجالت بدهد. اگر كسي اعمال زشت داشته باشد اميرالمؤمنين خجالت ميكشد و واي به كسي كه به اميرالمؤمنين خجالت بدهد. 3- ناظر و شاهد سوم ملائكه هستند ما از قرآن استفاده ميكنيم كه ما دو تا ملك يكي در طرف راست و يكي در طرف چپ به نام رقيب و عتيد داريم كه اينها نويسنده هستند و براي ما تشكيل پرونده ميدهند و براي اينكه ما رسوا نشويم پروردگار عالم هر روز دو تا ملك و هر شب نيز دو تا ملك ديگر بر ما ميگمارد تا اعمال ما را بنويسند و اين 4 تا ملك كه در اين ك شبانهروز آمدهاند ديگر در مدت عمر ما نميآيند. اگر كسي هفتاد، هشتاد سال عمر كرده باشد هر شبانه روز 4 تا ملك مواظب او باشند.. يك حساب بكنيد ببينيد چند هزار ميشود «ما يلفظ من قول الا لديه رقيب عتيد» (سوره ق، آيه18) هيچ چيزي نميگوئيد مگر اينكه آنها مينويسند حتي در روايات ميخوانيم اگر يك كسي مثلآً صوت كشيد ـ نه از اين صوتهاي امروزي. صوتهاي امروز يمعلوم است كفر است و زشت است و خلاف انسانيت است ـ ملائكه اين را نميدانند كه در نامهي عمل خوب ببرند يا در نامهي عمل بدهد. هر دو مينويسند. مينويسند اين صوت كشيد ـ قرآن ميفرمايد هر چه. «ما يلفظ» آن وقت فقط گفتار نيتس كردار هم هست هر كاري بكنيد اين دو تا مك مينويسند يكي پروندهي خوب را و يكي پروندهي بدي را مينويسد و ببينيد اين پرونده چقدر قطور ميشود اگر روز قيامت 50 هزار سال است براي اين است ما بايد يك كاري بكنيم پرونده ما را پيش نيارند. اگر راستي آدم خوبي باشيم و به زهرا و اميرالمؤمنين بخوريم اصلاً نميگذارند پرونده ما جلو بيايد و بدون حساب و كتاب ما را به بهشت ميبرند. و الا اگر پروندهها را جلو بياورند خيلي مشكل است قرآن ميفرمايد 50 هزار سال بايد جواب اين پروندهها را بدهي و معلوم است براي پروندهي به اين قطوري 50 هزار سال هم كم است. «ما يلفظ من قول الا لديه رقيب عتيد» (سوره ق، آيه18) هيچ چيزي نميگويي و هيچ كار نميكني مگر اينكه رقيب و عتيد مينويسند. يك حرف ديگر هم كه بايد به آن توجه داشته باشيد و از قرآن استفاده ميكنيم اين است كه براي اينكه اجنهي شرور و شايطين شرور و بلاها كمتر به سراغ ما بيايند و پروردگار عالم لطف ميكنند براي همه و حتي كفار چند تا ملك هميشه محافظ انسان هستند ـ چه خداي خوبي! ـ براي اينكه ما زمين نخوريم. براي اينكه شيطان ما را نبرد و براي اينكه جن كافر به ما اذيت نكند و بالاخره براي محافظ ما ملائكه گمارده است «له معقبات من بين يديه و من خلفه يحفظونه من امر الله» (سوره رعد، آيه11) از اين جمه «من بين يديه ومن خلفه» معلوم ميشود كه هفت، هشت، ده نفر محافظ ما هستند. ما هر چه بدي ميكنيم خدا اينجور خوبي ميكند. خدا به ما نعمت ميدهد. خدا به ما لطف دارد واز جمه الطاف خدا و نعمتهاي خدا اين است كه براي هر كس يك عده از ملائكه از اطراف او را حفظ ميكنند و خدا امر كرده است كه اين كار بشود حال در يك 24 ساعت يا يك شيفت هفت، هشت، ده تا ملك. شما حساب كنيد اگر يك كسي هفتاد سال، هشتاد سال عمر كرده باشد چند تا ملك محافظ او بودهاند چندين ميليون ملك و روز قيامت اين چندين ميليون بر عليه يا به نفع ما شهادت ميدهند ـ راستي پناه بر خدا ـ يك دفعه شاهدها يكي از پس ديگري بيايند اين رسوايي به بار ميآورد ميگويند غيبت كرده است. دروغ گفته است چشمچراني كرده است ظلم كرده است مال مردم خورده است. دل ناپاك دشات هاست. و راستي كه چه رسوايي است؟ در روايات ميخوانيم وقتي كه اين ملائكه شهادت ميدهند اين عرق ميكند و عرق تا چانهاش را ميگيرد و راستي اين عرقةا و آن هواي گرم وآتشين آتش جهنم هست. آقا، خانم اينها هست. جوانها اينها حرف يك روحاني يا يك روايت نيست كه كسي بتواند منكر شود اينها قرآن است «ما يلفظ من قول الا لديه رقيب عتيد» «له معقبات من بين يديه ومن خلفه يحفظونه من امر الله» (سوره رعد، آيه11) يك چيز ديگري هم كه از قرآن استفاده ميشود اين است كه ملائكه مقرب الهي كه سعهي وجودي بر عالم دارند هم شاهد هستند «كتاب مرقوم يشهده المقربون» (سوره مطففين، آيه21) يعني حضرت جبرائيل و ميكائيل و عزرائيل و اسرافيل. عزرائيل دم مرگ ا يك پروندهاي ميآيد كه خودش اين پرونده را ديده است. و تمام خصوصيات ما پيش او هست. پروندهاي كه شاهدش جبرائيل هم هست. ميكائيل و اصرافيل هم هست. حمله عرش هم هستند. شاهدها خيلي بالا هستند. در اسلام آن كس كه ميخواهد شهادت بدهد بايد عادل باشد. اما متأسفانه اين فرمول فقهي الان عمل نميشود. شاهد بايد عادل باشد قاضي بايد مجتهد جامعالشرايط باشد و روز قيامت اين حساب شرط عدالت ديگر لازم نيست تحقق شود چون شاهد جبرئيل است ميكائيل است. حضت زهرا و حضرت اميرالمؤمنين است خود خدا است. اگر هيچ چيز نباشد جز همينها كه قرآن روي آن پافشاري دارد بس است كه در زندگي ما گناه نباشد. بس است مواظب زبانمان باشيم. چرا زبان مااين قدر ول است؛ چرا چشم ما اين قدر د است؛ چرا گوش ما اين قدر گناه ميكند؛ و بالاتر از اينها چرا دل ما اين قدر بد است و اينقدر كثيف است؟ منجلاب را ديدهايد اگر يك سك به آن بزنيد چه ميشود. بعضي دلها راستي اينجور است اگر يك سك به آن بزنيد حادت گل ميكند و ناگهان عالم را به هم ميريزد. كينهتوزي گل ميكند ناگهان پسر پدر را ميكشد. كينهتوزي گل ميكند ناگهان يك صحبت عليه اسلام چرا چنين شدهايم؟ براي اينكه توجه به معاد نداريم و معلوم است وقتي كه توجه به معاد نباشد ميرسد به اينجا كه الان رسيدهايم انصافاً وضع خيلي بد است. البته خودمان كردهايم نه خدا اما همين كار بدي كه خودمان كردهايم الان خيلي بد است لااقل مواظب نسل آينده باشيم. دشمن ميخواهد نسل آينده را به وطر كلي پوچ كند و به قول قرآن ميفرمايد وقتي كه كسي دين ندارد و اگر بر مردم مسلط شود اين جور ميشود «وهلك الحرث و النسل» (سوره قره، آيه205) هم نسل حاضر را بيدين ميكند و هم نسل آينده را. بيائيد به فكر بچههايتان باشيد. حرف ما را نشنيديد و به چه فلاكت افتادهايم. اقلاً الان حرف ما را بشنويدو به فكر بچهها باشيد من زنگ خطر ميزنم اين بچهها حتي در دبستان در مخاطره هستند. در دبيرستان و داشنگاهها در مخاطره هستند. علم كه جايي نيست بيديني هم ميخواهد جايگزين علم بشود. 4- شاهد چهارم كه فردا انشاءالله بحث خواهيم كرد اين است كه قرآن ميفرمايد تمام اعضاء و جوارح تو هم در روز قيامت عليه تو شهادت ميدهند. در سوره ياسين ميفرمايد «اليوم نختم علي افواههم و تكلمنا ايديهم و تشهد ارجلهم بما كانوا يكسبون» (سوره يس، آيه66) در روز قيامت بيحيايي ميكند، زبانش مهر ميشود و ديگر نميتواند حرف بزند ناگهان دستهايش بنا ميكند حرف بزند. ميگويد چرا سرارت كردي؟ چرا ظلم كردي؟ زباتنش بنا ميكند شهادت بدهد و ميگويد آيا رو به گناه نرفتي؟ گناه نگردي؟ چرا فلان جا و فلان ساعت اين گناه را كردي خيلي سخت است. قرآن ميفرمايد اين دادش بلند ميشود و به پوست بدن ميگويد چرا بر عليه من شهادت ميدهي؟ خطاب ميشود«قالوا انطقنا الله الذي انطق كل شيء» (سوره فصلت، آيه21) خدا ميگويد بگو. ميگويم اين بحث انشاءالله براي فراد. پايان