عاشورا؛ زمينه شفاعت پيامبر صلی الله علیه وآله وسلم
 
حادثه عاشورا حادثه­اي استثنائی است که در همه کائنات یک بار بیشتر اتفاق نیفتاده و بر همه کائنات اثر گذاشته است. اگر رسول اسلام، واسطه فیض برای همه هستی است و هر خیری در هر کجای عالم به افراد مي­رسد به واسطه رسول گرامي اسلام است، حادثه عاشورا اين زمينه را فراهم كرده؛ یعنی شفاعت رسول گرامی اسلام نسبت به همه کائنات به واسطه امام حسین علیه السلام  است. البته هر کس بهره­اي می­برد، ولی همه بهره­ها و همه شفاعت­های رسول گرامی اسلام، به وسیله عاشورا واقع می­شود. البته معني اين شفاعت، شفاعت قراردادي نيست. در اين عالم، معلم، شفيع شاگردش است؛ از خودش مايه مي­گذارد تا اين شاگرد به علم برسد. طبيب شفيع مريضش است.
 
عاشورا، طریق رسیدن فیض به کل عالم
 
بايد دانست كه هر فيضي كه به هر كس در عالم مي­رسد، از طريق حادثه عاشوراست. شايد بتوان ادعا كرد اگر حادثه عاشورا نبود، غير از معصومين هيچ كسي به بهشت نمي­رفت. در كلام معصومين مي­خوانيم: فرشتگان مقرب خدا از ما تسبيح و تمجيد و عبادت را ياد گرفته­اند. در بعضي از روايت­ها وقتي نور معصومين تجلي كرد، به گونه­اي ملائك را خيره كرده بود كه متحير مانده بودند. شايد گمان مي­كردند آنها خدا هستند. اگر ملائكه عبادت را آموخته­اند، از عاشورا آموخته­اند. هر فيضي كه به ملائكه مي­رسد از يمن عاشورا است. هر فيضي به هر كسي مي­رسد به شفاعت رسول اكرم است. بنابراين اگر انسان بخواهد به كمالي برسد، بايد در پرتوي عاشورا برسد، اگر عاشورايي شد، بهره­ها را مي­برد و اگر به حادثه عاشورا راه پيدا نكرد، بهره­اي در كار نيست.
 
امام معصوم، غیبت و حضورش یکی است
 
زیارت عاشورا، مناسک نزدیک شدن به عاشورا است. اول اینکه زیارت یعنی به محضر معصوم رفتن است. معصوم ظاهراً غیبت و حضور ندارد: وَ عَيْنِكَ النَّاظِرَةِ بِإِذْنِكَ وَ شَاهِدِكَ عَلَى عِبَادِكَ الْجَحْجَاحِ الْمُجَاهِدِ الْعَائِذِ بِكَ الْعَابِدِ عِنْدَكَ؛[1]در دعایی که از امام رضا علیه السلام  برای امام زمان(عج) نقل شده مي­خوانيم: خدايا! بلايا را دفع كن. چشم ناظر تو که به علم تو ناظر به همه هستی است و گواه بر تمام بندگان است؛ این چهارده نور، چشم خدا هستند. معصوم در همه احوال، ناظر انسان است. ما هستیم که در غیبتیم.
 
هر کس به مقدار ظرفیتش به محضر معصوم می­رسد و از معصوم استفاده می­کند. فرض کنید کودکی پای درس یک فقیه وارسته اهل فن حاضر شده، اما به مقدار ظرفیت خودش حاضر است.
 
آداب زیارت معصوم
 
انسان وقتی می­خواهد به زیارت معصوم برود، بايد  آدابی را رعایت کند. مثلاً در آداب زیارت گفته­اند. مستحب است انسان با گرد و غباری که از راه آمده به زیارت برود. زيارت آداب ظاهری و باطنی دارد.
 
در زیارت معصومین چه از راه دور و چه از راه نزدیک، نوعا سلامی که آمده سلام غایب نیست؛ یعنی نمي­گوييم: السلام علیه بلکه مي­گوييم السلام علیک. بايد كاري كنيم كه خود را در محضر او ببينيم. زیارت عاشورا با سلام شروع شده است: السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ؛[2]اين سلام یعنی چه؟ من يكي از معاني­اش را عرض مي­كنم.
 
یکی از معانی سلام در زیارت
 
معني سلام اين است كه ما دعا مي­كنيم و سلام خدا را براي آن مخاطب مي­خوانيم. آن سلام حق است كه بر بنده نازل مي­شود. دل و روح سالم، كبر و حسد و غرور ندارد. اين سلامتي از خداست و آنچه بيماري دل را برمي­دارد، سلام حق است. فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذي في‏ قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلاً مَعْرُوفاً[3]کسی که در دلش مرض وجود دارد، اگر با خضوع با او صحبت کردی طمع می­کند. دل مریض، دلی است که در حرام طمع می­کند. چه چیز این را رفع می­کند: سلام حق. جز سلام حق، هرکجا سلامتی است، جلوه سلام حق است. سلام بر سید الشهدا، یعنی سلام حق را بر او خواستن در همه شئون. یعنی سلامی که از حق به واسطه رسول الله به سيد الشهدا مي­رسد غیر از سلامی است که از جانب امیرالمومنین علیه السلام  و فاطمه زهرا(س) به حضرت مي­رسد. هرکدام شاید برکات و رحمت خاص را به حضرت به همه هستی مي­دهد.
 
معنای دیگر سلام در زیارت
 
البته معنای دیگری هم در سلام گفته­اند. وقتي خاص انسان­ها با هم سلام مي­كنند به معناي اين است این سلام که انسانها به هم می­کنند به معنای این باشد که از سوي من هيچ نوع گزندي به شما نمي­رسد. پس وقتي به معصوم سلام مي­كنيم، يعني ما جوري زندگي مي­كنيم كه به شما هيچ آزاري نرسد.
 
عناوین مهمی که در زیارت عاشورا درباره امام حسین علیه السلام  آمده
 
مسئله دوم این است که در این سلام­ها چند عنوان آمده: السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ[4]اول: عنوان ابا عبد الله به حضرت سلام می­کنیم. دو: السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ؛ [5]دوم به عنوان اینکه فرزند رسول الله است: السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ ابْنَ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ[6]پسر امیر المومنین و سید اوصیا است: السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ فَاطِمَةَ سَيِّدَةِ نِسَاءِالْعَالَمِينَ؛[7]سلام بر تو ای فرزند فاطمه زهرا که سر آمد همه زن­هاي عالم است و دیگر: السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا ثَارَ اللَّهِ وَ ابْنَ ثَارِهِ وَ الْوِتْرَ الْمَوْتُورَ؛[8]سلام بر خون خدا و پسر خون خدا و تنها شده. این عنوان­ها بی حساب و کتاب نیست.
 
پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم  و امیرالمؤمنین علیه السلام  پدران این امت
 
انا و علي ابوا هذه الاُمة؛ من و تو، دو پدر امتيم. اين پدر يعني چه؟ برخي گفته­اند يعني ابوت، اين است كه اين امت دو تولد دارند. يكي پدری و مادري كه جسمش از اوست و يك تولد ديگر، تولد به اسلام است. قبل از اينكه پيامبر بيايد هنوز روحشان به دنيا نيامده بود. كسي كه انسانيت آنها را متولد كرده، رسول گرامي اسلام و امير المؤمنين است. بدون آنان، هیچ کس تولد انسانی نخواهند داشت. همه حیوان و بدتر از حیوان به دنیا خواهند آمد و بدتر از حیوان از دنیا خواهند رفت. پس كساني كه به اين دعوت پشت مي­كنند، كساني هستند كه: أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ[9]آنها چهار پایان بلكه گمراه­تر از چهار پايان­اند. به تعبیر قرآن اگر تولد انسانی است، اگر مسلمان شدن است، اگر به وادی اسلام پا گذاشتن است، اگر از دل این روح سر چشمه های معرفت و توسل وتوجه و بندگی و عبودیت جاری می­شود، همه در سایه ولایت و سر پرستی رسول گرامی اسلام و امیر المومنین علیه السلام  است.
 
معنی «اباعبدالله»
 
پس بعضي­ها گفته­اند: معنی ابا عبدالله بودن این است که او پدر هر بنده خدایی است. هر کجا عبدی و عبودیتی هست زاده سیدالشهداست اوست که عبودیت را در سرزمین دل­ها رویانیده و به بار آورده است. اگر او نبود، تاريكي­ها، عالم را مي­پوشاند.
 
در بعضی از روایات چیز عجیبی ديده مي­شود: وَ اللَّيْلِ إِذا سَجى[10]يعني بعضي­ها مي‌خواستند علو درخشش رسول الله را بگيرند. وَ اللَّيْلِ إِذا يَغْشي؛[11]سوگند به شب، هنگامی که این شب تاریک را تحت پوشش قرار مي­دهد؛ یعنی این که ظلمت را در عالم پاشیده. وَ النَّهارِ إِذا تَجَلَّي؛[12]ناظر به ظهور حضرت است. اگر نبود حادثه عاشورا، کسی بندگی خدا را نمی­کرد. آنها بناي برچيدن خدا پرستي را داشتند. السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ ابْنَ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ؛[13]
 
رابطه سیدالشهداء با رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم، امیرالمؤمنین علیه السلام و فاطمه زهرا علیها سلام
 
یک مسئله این است که رابطه سید الشهدا با پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم  و امیر المومنین علیه السلام  و فاطمه(س) رابطه­اي عادی نیست. رابطه ای که بین ما و فرزندان­مان وجود دارد رابطه­ای منقطع است که در روز قیامت قطع مي­شود. حَسَبٍ وَ نَسَبٍ مُنْقَطِعٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَا خَلَا حَسَبِي وَ نَسَبِي[14]يعني پیوندي عمیق ولي جداشدنی. لحمهم لحمی و دمهم دمی یؤلمهم ما یؤلمنی و یحزنهم ما یحزننی؛ خونشان خون من است، گوشتشان گوشت من است، آنچه عامل حزن آنهاست مرا محزون مي­كند و آنچه آنها را رنج مي­دهد، مرا ناراحت مي­كند. این پیوند وسیع و محکم بین رسول اسلام و ذریه اش بر قرار است: حُسَيْنٌ مِنّى‏ وَ انَا مِنْ حُسَيْنٍ، احَبَّ اللَّهُ مَنْ احَبَّ حُسَيْناً [15]این ارتباط به يك پیوند وسیع احتیاج دارد.
 
بنابراین، فرزندی که ما اینجا مطرح می­کنیم، فرزند رسول خدا، فرزند سید الوصیین و فرزند سیدة نساء العالمین است. اين فرزندی ظاهری و معمولی نیست؛ يعني يك ارتباط عميقي بین سید الشهدا و این انوار پاک وجود دارد. آنها هم فرزند جسمانی و هم پدر و مادر جسمانی و هم پدر و مادر روحی سید الشهدا هستند. این روح در دامن اینها بالیده و بزرگ شده است.
 
پرورش سیدالشهدا علیه السلام  در دامن ارواح پاک
 
نکته دوم مسئله، پرورش این روح به دست این انسان­هاست. این درخت تنومند، در این خاک در دل این خاک پاک بالیده و در کویر گلستان سبز نمی­شود؛ چون فرزند رسول الله است. به انسان مي­گويند مراقب باشيد: عقدتان شرعي باشد و با آداب اسلام ازدواج كنيد. مراقب باشيد از ذكر خدا غافل نشويد. درباره حضرت مريم مي­خوانيم كه مادرش به خدا مي­گويد: خدایا! من آنچه که در بطنم دارم، نذر تو می­کنم. آزاد شده در راه باشد. اصلاً گویا فرزند من نیست؛ صد در صد در اختیار تو آزادش کردم. فَتَقَبَّلَها رَبُّها بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَ أَنْبَتَها نَباتاً حَسَناً وَ كَفَّلَها زَكَرِيَّا؛[16]خدا قبول می­کند وَ أَنْبَتَها نَباتاً حَسَناً وَ كَفَّلَها زَكَرِيَّا، هم او را پرورش می­دهد و هم پیامبر بزرگ را کفیل او مي­كند. در دامن زکریا است كه او مريم صديق مي­شود. در دامن پاک مریم صدیق هم این پیامبر اولوالعزم، يعني حضرت مسيح به دنيا مي­آيد. مریمی که أَحْصَنَتْ فَرْجَها.
 
درباره صدیقه طاهره روایت عجیبی وجود دارد در اینکه چرا به حضرت صدیقه فاطمه، طاهره مي­گويند. مي­فرمايد: علتش این است که: أَحْصَنَتْ فَرْجَها؛ او خودش را پاک دامن نگه داشت. حالا خدا مي­داند معنايش چيست؟ قَالَ النَّبِيُّ ص إِنَّ فَاطِمَةَ أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَحَرَّمَ اللَّهُ ذُرِّيَّتَهَا عَلَى النَّارِ[17]اثر این پاک دامني این شد که آتش بر ذریه­اش تا قیامت حرام است.
 
 
 
[1] مفاتيح‏الجنان /شیخ عباس قمی/1/541/ امر چهارم‏دعاء براى امام زمان ..... ص : 541
 
[2] بحارالأنوار/مجلسی/ 98/293/باب 24- كيفية زيارته صلوات الله عليه...ص:292
 
[3] الأحزاب : 32
 
[4] بحارالأنوار، مجلسی، ج 98، ص 293، باب 24- كيفية زيارته صلوات الله عليه...ص 292.
 
[5]همان
 
[6]همان
 
[7] همان
 
[8] همان
 
[9] الأعراف : 179
 
[10] الضحى : 2
 
[11] الليل : 1
 
[12] الليل : 2
 
[13] بحارالأنوار/مجلسی/ 98/293/باب 24- كيفية زيارته صلوات الله عليه...ص:292
 
[14] مستدرك‏الوسائل/محدث نوری/14/ 167/7- باب استحباب اختيار نساء قريش....ص:167
 
-وسائل‏الشيعة/شیخ حرعاملی/7 /207/42- باب وجوب الصلاة على النبي ص كلم...ص:201
 
[15] زمينه‏هاى قيام امام حسين(ع)(ج‏2)/جمعی ازنویسندگان/180/حسين(ع) محبوب خدا و رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم  ..... ص : 179
 
[16] آل‏عمران : 37
 
[17] بحارالأنوار/مجلسی/43/20/باب 3- مناقبها و فضائلها و بعض أحوالها...ص:19