حق‌گویی (۲)

وَ ألبِسْنِي زِينَةَ المُتّقينَ في... َالقَولِ بِالحَقِّ وَ إن عَزّ‌.[۱]

سخن در تبیین این فراز نورانی از دعای مکارم الاخلاق بود که در آن توفیق حق‌گویی به عنوان یکی از زیورهای انسان‌های با تقوا، از خداوند درخواست شده است.

اولین نکته‌ای که در این رابطه بیان کردیم، ریشه قرآنی این دعا بود که گفتیم در دو آیه از قرآن، این مطلب به روشنی بیان شده است. آیه اول، آیه ۱۳۵ سوره مبارکه نساء بود که در جلسه قبل آن را خواندیم. آیه دوم، آیه هشتم از سوره مبارکه مائده است که می‌فرماید:

﴿يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامينَ لِلَّهِ شُهَداءَ بِالْقِسْطِ وَ لا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلى‌ أَلاَّ تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوى‌ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبيرٌ بِما تَعْمَلُون‌﴾.[۲]

اى مؤمنان! براى خداوند بپاخيزيد و با دادگرى گواهى دهيد و نبايد دشمنى با گروهى ‌شما را وا دارد كه دادگرى نكنيد، دادگرى ورزيد كه به پرهيزگارى نزديك‌تر است و از خداوند پروا كنيد كه خداوند از آنچه انجام مى‌دهيد آگاه است.

در آیه قبل توصیه شده بود که اهل ایمان، قیام به قسط کنند و برای خدا شهادت بدهند، هر چند که این شهادت بر ضد خود آنها یا بر ضد پدر و مادر و نزدیکانشان باشد و در این آیه به بالاتر از آن توصیه شده است، یعنی نه تنها نسبت به دوستان خود با شهادت حق دادن، عدالت را رعایت کنید؛ بلکه در مورد دشمنان خود هم خلاف حق نگویید: ﴿لا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلى‌ أَلاَّ تَعْدِلُوا﴾.

این مطلب در یکی از وصیت‌های امیر المؤمنین (علیه السّلام) به فرزندشان امام حسین (علیه السّلام) طبق نقل، چنین آمده است:

اوصيكَ بِتَقوَى اللَّهِ في الغِنى‌ و الفَقرِ ... و بِالعَدلِ عَلَى الصَّديقِ و العَدُوِّ.[۳]

تو را سفارش مى‌كنم به پرواى از خدا در روزگار توانگرى و تهيدستى ... و به رعايت عدالت با دوست و دشمن.

همچنین در روایت دیگری از ایشان چنین نقل شده است:

أعدَلُ النّاسِ مَن أنصَفَ مَن ظَلَمَهُ.[۴]

عادل‌ترين مردم، كسى است كه با آن کسی كه بر او ستم روا داشته است به انصاف رفتار كند.

مصداق بارز رعایت نکردن انصاف در درگیری‌های سیاسی خصوصاً قبل از انتخابات ملاحظه می‌شود و چه کم هستند افرادی که واقعا از قرآن پیروی می کنند و نسبت به مخالفین سیاسی خود حق و انصاف را رعایت می‌کنند و با وجود اختلاف نظر، خوبی‌های طرف مقابل را هم می‌بینند. این است که امیر مؤمنان (علیه السّلام) طبق نقل می‌فرماید:

قَلَّما يُنصِفُكَ اللِّسانُ في‌ نَشرِ قَبيحٍ‌ أو إحسانٍ.[۵]

چه كم است كه زبانت در انتشار بدى يا نيكى، انصاف داشته باشد!

[۱]الصحيفة السجّاديّة، الدعاء ۲۰.
[۲]سوره مائده، آیه ۸.
[۳]تحف العقول، ابن شعبه حرانی، ص۸۸.
[۴]غرر الحكم، تمیمی آمدی، ح۳۱۸۶.
[۵]الكافي، شیخ کلینی، ج۸، ص۲۳، ح۴.