معیار حق‌گویی (۹)
وَ ألبِسْنِي زِينَةَ المُتّقينَ في... القَولِ بِالحَقِّ وَ إن عَزّ.[۱]
صحبت در تبیین معیارهای تشخیص حق بود. چهارمین معیار، معصوم، اعم از پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و اوصیای ایشان بود که گفتیم روشن‌ترین معیار شناخت حق است. حق‌مداری تنها اختصاص به امیر المؤمنین (علیه السّلام) ندارد؛ بلکه همه امامان معیار تشخیص حق هستند. در فرازی از زیارت جامعه کبیره خطاب به آن حضرات می‌خوانیم:
وَ الْحَقُ مَعَكُمْ وَ فِيكُمْ وَ مِنْكُمْ وَ إِلَيْكُمْ وَ أَنْتُمْ أَهْلُهُ وَ مَعْدِنُه.[۲]
و حق، با شما و در وجود شماست و از شما، نشئت گرفته و به سوى شما، باز مى‌گردد و شما، اهل حق و معدن آن هستيد.
در این جمله بلند، به جامع‌ترین شکل، محور حق و معیار تشخیص آن معرفی شده است. «الحقُّ مَعَكُم»، به پيوند ناگسستنى اهل‌بيت (عليهم السلام) با حق، اشاره دارد و «فيكم»، يعنى وجود شما، مظهر صفات حق تعالى است. «منكم»، منشأ هر گونه حقّى را خاندان پيامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) معرّفى نموده است و «إلَيكُم» نیز اشاره به بازگشت حق به سوى آنان است. اهل حق بودن ایشان و معدن حق بودنشان نیز در پايان عبارت آمده است.
در قرآن، ترازوی سنجش اعمال در روز قیامت، حق معرفی شده است:
﴿وَ الْوَزْنُ يَوْمَئِذٍ الْحَق﴾.[۳]
مراد از میزان در این آیه، ترازوهای ظاهری نیست، زیرا ترازو و میزان هر چیزی به حسب خودش است؛ مثلا معیار سنجش دمای هوا، دماسنج است. معیار سنجش اعمال در قیامت نیز در روایتی که از امام صادق (علیه السّلام) نقل شده، پیامبران و اوصیای آنان دانسته شده است. ایشان در پاسخ به سؤال از معناى آيه ﴿وَ نَضَعُ الْمَوازِينَ الْقِسْط؛ و در روز قيامت ترازوهاى عدل را مى‌نهيم﴾ فرمود:
هُمُ الأنبِياءُ و الأوصِياءُ عليهم السلام.[۴]
مقصود پيامبران و اوصيا [ى آنها] هستند.
پس هر چه عمل انسان به عمل انبیا و اوصیا نزدیک‌تر باشد، ارزش بیشتری دارد و سنگین‌تر است؛ و هر چه دورتر باشد، سبک‌تر و کم ارزش‌تر است.
در روایتی از امام باقر (علیه السّلام) نیز خطاب به دو تن از دانشمندان سنّى كه دوستدار حضرت بودند، چنین نقل شده است:
شَرِّقا وَ غَرِّبا فَلا تَجِدانِ عِلْماً صَحيحاً إلّاشيئاً خَرَجَ مِن عِندِنا أَهْلَ البَيْتِ.[۵]
[اگر] به شرق و غرب عالم برويد، دانش صحيحى را نمى‌يابيد، مگر آن كه از نزد ما اهل بيت، بيرون آمده باشد.
این است که مهم‌ترین معیار تشخیص حق از باطل، امام معصوم است که مظهر صفات حق و مبیّن قرآن کریم است؛ و همان طور که قبلا هم اشاره شد، عقل انسان نیز وی را به همین معیار ارجاع می‌دهد.
[۱]الصحيفة السجّاديّة، الدعاء ۲۰.
[۲]كتاب من لا يحضره الفقيه: شیخ صدوق، ج۲ ص۶۱۲ ح۳۲۱۳.
[۳]سوره اعراف، آیه ۸.
[۴]بحار الأنوار، علامه مجلسی، ج۷، ص۲۴۹، ح۶.
[۵]الكافى، شیخ کلینی، ج۱، ص۳۹۹، ح۳.
