کم شماری خوبی ها (۲)

وَ ألبِسْنِي زِينَةَ المُتّقينَ في... اسْتِقْلَالِ الْخَيْرِ وَ إِنْ كَثُرَ مِنْ قَوْلِي وَ فِعْلِي‌.[۱]

در اولین نکته در تبیین این فراز نورانی، اشاره شد که «اکثار خیر» یعنی انجام زیاد کار خیر، خوب است و تأکید هم شده است؛ ولی «استکثار خیر» به معنای زیاد دانستن آن بد است. در اینجا این را هم اضافه می‌کنیم که «استصغار خیر» نیز بد است، یعنی انسان کار خیر را کوچک بشمارد، زیرا کوچک شمردن کار خیر موجب کم اهمیت شدن آن در نظر انسان و در نهایت انجام ندادن آن می‌شود.

مثلا کسی که می‌گوید: «دو رکعت نافله عشا که چیزی نیست، مستحب است و خواندش هم لازم نیست»، آن را کوچک حساب کرده و در نتیجه آن را ترک می‌کند. یا مثلا نباید بگوییم: «این مقدار کم کمک کردن به فقیر که اهمیتی ندارد، این مقدار به چه دردش می‌خورد؟» از ثواب صدقه محروم می‌شود، همچنین کسی که با وضو خوابیدن را کاری کوچک بشمارد، انگیزه‌ای برای انجام آن نخواهد داشت.

از امام باقر (علیه السّلام) چنین روایت شده است:

لا تَستَصغِرَنَّ حَسَنَةً أن تَعمَلَها؛ فإنَّكَ تَراها حَيثُ يَسُرُّكَ.[۲]

كار خوبى را كه مى‌كنى هرگز كوچك مشمار؛ زيرا آن را در جايى خواهى ديد كه خوشحالت مى‌كند.

روز قیامت، همین کارهای خیر کوچک موجب سنگینی اعمال و خوشحالی انسان می‌شود، زیرا چه بسا پشت پرده کارهای کوچک، رضایت و خشنودی خدای متعال باشد . در روایتی از امیر المؤمنین (علیه السّلام) آمده است:

إنَّ اللَّهَ أخفى‌... رِضاهُ في طاعَتِهِ، فلا تَستَصغِرَنَّ شَيئاً من طاعَتِهِ، فرُبَّما وافَقَ رِضاهُ و أنتَ لا تَعلَمُ.[۳]

خداوند خشنودى خود را در طاعتش نهفته است، پس هيچ چيز از طاعت او را خُرد مشمار؛ كه چه بسا رضايت خدا در همان طاعت نهفته باشد و تو بى‌خبرى.

همچنین در روایت دیگری که از امام رضا (علیه السّلام) نقل شده، آمده است:

تَصَدَّقْ بِالشَّي‌ءِ و إن قَلَّ، فإنَّ كُلَّ شَي‌ءٍ يُرادُ بِهِ اللَّهُ و إن قلَّ ـ بَعدَ أن تَصدُقُ النِّيَّةُ فيهِ ـ عَظيمٌ.[۴]

صدقه دهيد هر چند اندک باشد؛ زيرا هر چيزى كه براى خدا باشد، گرچه اندک ـ اگر با نيّت درست و خالص صورت گيرد ـ بزرگ است.

بنده بارها عرض کرده‌ام که همین افراد زحمت‌کشی که خیابان‌ها را جارو می‌کنند، اگر نیت‌شان خدا باشد، ارزش کارشان از کار بنده که تدریس می‌کنم یا سخنرانی می‌کنم یا فرضا مسؤولیت بزرگ بر عهده دارم، بزرگ‌تر است. ارزش و عظمت کار به بزرگی آن نیست؛ بلکه به نیت انجام دهنده آن است که اگر برای خدا باشد، از خیلی از کارهای بزرگ ارزشمندتر خواهد بود.

متأسفانه همه برای انجام مسؤلیت‌های سنگینی مثل ریاست جمهوری یا نمایندگی مجلس احساس تکلیف می‌کنند، ولی کسی برای کارهای کوچکی که بر زمین مانده، احساس تکلیف نمی‌کند.

[۱]الصحيفة السجّاديّة، الدعاء ۲۰.
[۲]علل الشرائع، شیخ صدوق (۳۸۱ ق)، ص، ۵۹۹، ح۴۹.
[۳]الخصال، شیخ صدوق (۳۸۱ ق)، ص، ۲۰۹، ح۳۱.
[۴]وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی (۱۱۰۴ ق)، ج۱، ص، ۱۱۵، ابواب مقدمه العبادات، ب۲۸، ح۳.