خوش‌رفتاری
و ألبِسْنِي زِينَةَ المُتّقينَ في... حُسْنِ السِّيرَةِ.[۱]
در ادامه تبیین ویژگی‌های اهل صلاح و تقوا که در این فراز از دعای مکارم الاخلاق بیان شده است، به «حُسن سیره» می‌رسیم.
«سیرة» اسم مصدر از ماده «سِیر» و بر وزن «فِعلة» است که در زبان عربی دلالت بر نوع دارد. «سِیر» یعنی رفتن و رفتار و «سیرة» به معنای سبْک رفتن است. مثل «جَلْسة» که به معنای نشستن است و «جِلسة» به معنای نوع و سبک نشستن است.
ابن فارس می‌نویسد:
السِّيرة: الطَّريقة فى الشى‌ء و السُّنّة، لأنَّها تسير و تجرى.[۲]
سیره: روش و سنت در چیزی است، چون سنت و سیره، می‌رود و جریان دارد.
بنابراین، به نوع و سبک رفتار انسان‌ها، به گونه‌ای که در دوران زندگی آنها تکرار شود، سیره گفته می‌شود.
این کلمه در قرآن یک مرتبه آمده است و آن در جریانی است که اولین بار عصای حضرت موسی (علیه السّلام) تبدیل به اژدها شد، می‌فرماید:
﴿قالَ أَلْقِها يا مُوسى * فَأَلْقاها فَإِذا هِيَ حَيَّةٌ تَسْعى * قالَ خُذْها وَ لا تَخَفْ سَنُعيدُها سيرَتَهَا الْأُولى﴾.[۳]
فرمود: آن را بيفكن، اى موسى! و آن را افكند؛ ناگهان، آن (عصا) مارى شد كه مى‌شتافت. فرمود: آن را بگير و مترس! ما آن را به روال نخست آن، باز مى‌گردانيم.
در این آیه کلمه «سیره» به معنای شکل و حالت اول اطلاق شده است، یعنی عصا را به حالت چوب که قبلاً در آن حالت بوده است، تبدیل می‌کنیم.
این کلمه در روایات کاربرد زیادی دارد، مثلا در نامه‌ای که امام حسین (علیه السّلام) به محمد بن حنیفه نوشت، آمده است:
اريدُ أن... أسيرَ بِسيرَةِ جَدّى مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله، وَ سيرَةِ أبى عَلىِّ بنِ أبى طالِب.[۴]
مى‌خواهم... به سيره جدّم محمّد صلى الله عليه و آله و پدرم على بن ابى طالب عليه السلام، رفتار كنم.
یعنی، همان شکل و رفتاری که آنها داشتند، من هم می‌خواهم آن گونه رفتار کنم.
در این فراز هم امام سجاد (علیه السّلام) از خداوند متعال «حسن سیره» را به عنوان یکی از زیورهای اهل تقوا و اهل صلاح، درخواست نموده است. حُسن سیره به معنای خوش‌رفتاری و رفتاری است که آن را عقل و عرف می‌پسندند، در مقابل رفتار زننده و زشت و ناپسند.
[۱] الصحيفة السجّاديّة، الدعاء۲۰.
[۲] معجم مقائيس اللغة، ابن فارس، ج۳، ص۱۲۰.
[۳] طه/سوره۲۰، آیه۱۹ ـ ۲۱.
[۴] الفتوح، ابن اعثم کوفی، ج۵ ص۲۱.
