انواع القائات شیطانی (۱۱)

اللّهُمَّ اجعَل ما يُلقِي‌ الشَّيطانُ‌ في‌ رُوعي‌ مِنَ التَّمَنِّي وَ التَّظَنِّي.[۱]

در جلسه قبل اشاره شد که یکی از موارد بدگمانی پسندیده،‌ بدگمانی به خود است، یعنی انسان نسبت به اعمال خود بدبین باشد. حکمت آن، این است که اگر انسان به خود حُسن ظن داشته باشد، خودپسند می‌شود. کسی که به رفتارش خوش‌بین باشد، گرفتار عُجب و خودبینی می‌گردد؛ به همین جهت، انسان باید در هر مرحله‌ای از تقوا و مقامات معنوی که هست،‌ نسبت به خود بدبین باشد.

در روایتی، وارد شده که امام باقر (عَلَیْهِ‌السَّلامِ) به جابر فرمود:

يَا جَابِرُ، لَا أَخْرَجَكَ اللَّهُ‌ مِنَ‌ النَّقْصِ‌ وَ لَا التَّقْصِير.[۲]

خداوند تو را از كاستى و تقصير بيرون نَبَرد.

یعنی هميشه در عبادت، خود را ناقص بدانی و در بندگى خدا احساس کوتاهی کنی، زيرا با احساس نقص و كمبود، آدمى از تكبر بيرون مى‌آيد و به دنبال بر طرف کردن نقص‌های خود می‌رود.

همچنین در روایت دیگری از امام کاظم(عَلَیْهِ‌السَّلامِ) نقل شده که خطاب به یکی از فرزندانش فرمود:

عَلَيْكَ بِالْجِدِّ، لَا تُخْرِجَنَّ نَفْسَكَ‌ مِنْ‌ حَدِّ التَّقْصِيرِ فِي عِبَادَةِ اللَّهِ ـ عَزَّ وَ جَلَّ ـ وَ طَاعَتِهِ؛ فَإِنَّ اللَّهَ لَايُعْبَدُ حَقَّ عِبَادَتِه‌.[۳]

همواره بكوش و خود را در پرستش خداى عزوجل بى‌تقصير مدان؛ زيرا خداوند، آن گونه كه شايسته پرستش است، پرستش نمى‌شود.

کسی که در راه خدا سعی و تلاش می‌کند و مثلا نماز شب می‌خواند، مطالعه می‌کند، به محرومان خدمت می‌کند، نباید خیال کند که وظیفه خود را انجام داده است؛ بلکه باید همواره نسبت به اعمال خود، بدبین باشد، زیرا اولا معلوم نیست، مورد پذیرش قرار گیرد، ثانیاً هر چقدر هم که عبادت خدا را انجام دهد، باز هم آن گونه که شایسته اوست، عبادت نکرده است.

همچنین طبق نقل، آن حضرت به یکی از یاران خود سفارش می‌کند که این چنین دعا کند:
اللَّهُمَّ لا تَجعَلْني مِنَ المُعارينَ و لا تُخرِجْني مِنَ التَّقصيرِ.

خدايا! مرا از عاريه‌داران قرار مده و از حدّ تقصير بيرونم مبر.

راوی می‌گوید: گفتم: معناى عاريه‌داران، را مى‌دانم؛ كه شخصى دين را به طور عاريه مى‌گيرد و سپس از آن خارج مى‌شود. اما معناى «مرا از حد تقصير بيرونم مبر» چيست؟ حضرت فرمود:

كلُّ عَمَلٍ تُريدُ بِهِ اللَّهَ عَزَّوجلَّ فَكُن فيهِ مُقَصِّراً عِندَ نَفسِكَ؛ فإنَّ النّاسَ كُلَّهُم في أعمالِهِم فيما بَينَهُم وبَينَ اللَّهِ مُقَصِّرونَ إلّامَن عَصَمَهُ اللَّهُ عَزَّوجلَّ.[۴]

هر كارى كه براى خدا انجام مى‌دهى خود را در آن مقصّر بدان؛ زيرا همه مردم در كارهايى كه براى خدا مى‌كنند، مقصّر هستند، مگر كسى كه خداوند عزّوجلّ نِگَهش دارد.
[۱] . الصحيفة السجّاديّة، دعای ۲۰.
[۲] . الكافي، شیخ کلینی (۳۲۹ ق): ج۲، ص۷۳ ح۲.
[۳] . الكافي، شیخ کلینی (۳۲۹ ق): ج۲، ص۷۲ ح۱.
[۴] . الكافي، شیخ کلینی (۳۲۹ ق): ج۲، ص۷۳ ح۴.