پرهیز از آنچه شیطان بر زبان جاری می‌کند (۳)

اللّهُمَّ اجعَل... ما أجرى عَلى لِساني مِن لَفظَةِ فُحشٍ أو هُجرٍ أو شَتمِ عِرضٍ... .[۱]

سومین گناهی که بر اثر وسوسه‌های شیطان بر زبان انسان جاری می‌شود و در این فراز از دعای نورانی مکارم الاخلاق آمده است، «شتم عِرض» است.

«شتم» به معنای «کلامٌ کریه» یعنی سخن زشت است.[۲]«عِرض الرجل» نیز به معنای حَسَب و آبروی شخص است[۳]و ترکیب «شتم عرض» به معنای توصیف کردن کسی است به چیزی که نقص اوست.

در روایتی وارد شده که رسول اکرم (صَلَّی‌اللهُ‌عَلَیْهِ‌وَ‌آلِهِ) در حجة الوداع پس از آنکه مردم را به حرمت ماه ذی‌حجه و حَرم امن الهی توجه داد، خطاب به مسلمانان فرمود:

فَإِنَ‌ دِماءَكُم‌ و أموالَكُم و أعراضَكُم عَلَيكُم حَرامٌ كَحُرمَةِ يَومِكُم هذا في شَهرِكُم هذا في بَلَدِكُم هذا إلى‌ يَومِ تَلقَونَهُ.[۴]

همانا خون‌ها و مال‌ها و آبروهایتان نزد يكديگر حرمت دارد، همانند حرمت اين روز در اين ماه در اين سرزمين، تا روزى كه خداوند را ديدار كنيد.

تنها خون مؤمن، محترم نیست؛ بلکه مال و آبروی مؤمن هم احترام دارد.

در روایت دیگری حرمت مؤمن بالاتر از خانه خدا دانسته شده است. طبق نقل، رسول خدا(صَلَّی‌اللهُ‌عَلَیْهِ‌وَ‌آلِهِ) هنگامی که به کعبه نگریست، فرمود:

وَ اللَّهِ لَلمُؤمِنُ أعظَمُ‌ حُرمَةً مِنكَ‌! لِأَنَّ اللَّهَ حَرَّمَ مِنكَ واحِدَةً و مِنَ المُؤمِنِ ثَلاثَةً: مالَهُ، و دَمَهُ، و أن يُظَنَّ بِهِ ظَنَّ السّوءِ.[۵]

به خدا سوگند كه احترام مؤمن، بيش از توست؛ زيرا خدا از تو يك چيز را داراى حريم ساخته و از مؤمن، سه چيز را: مالش، خونش، و اين كه به وى گمان بد رود.
[۱] . الصحيفة السجّاديّة، دعای ۲۰.
[۲] . معجم مقاییس اللغة، احمد بن فارس (۳۹۵)، ج۳، ص۲۴۴.
[۳] . کتاب العین، خلیل بن احمد فراهیدی (۱۷۵ ق)، ج۱، ص۲۷۴.
[۴]مسند ابن حنبل (۲۴۱ ق): ج۷ ص۳۷۶ ح۲۰۷۲۰.
[۵] . مشكاة الأنوار، حسن بن فضل الطبرسی (ق ۷ ه): ص۱۴۹ ح۳۵۷.