موانع ضلالت: پیروی از هدایت الهی

وَ لَا أَضِلَّنَّ وَ قَدْ أَمْكَنَتْكَ هِدَايَتِي‌. [۱]

می‌شود می‌شود می‌شود

در تبیین این فراز از دعای مکارم الاخلاق اشاره شد که مقصود این نیست که خداوند جبراً مانع گمراه شدن ما شود؛ بلکه مقصود این است که خدایا! توفیق بده که عوامل ضلالت را بشناسیم و از آن اجتناب کنیم، موانع ضلالت را نیز بشناسیم و آن را ایجاد کنیم.

اشاره شد که مهم‌ترین عامل ضلالت، «پیروی از تمایلات نفسانی» است. انسانی که دنبال خواست نفسانی باشد، نمی‌تواند در راه حقیقی حق، حرکت کند.

موانع ضلالت اموری هستند که رعایت آنها انسان را از گمراهی مصونیت می‌بخشد و به همین دلیل شناخت این موانع و توجه عملی به آنها فوق العاده مهم است. این مسئله به قدری اهمیت دارد که در آن لحظه‌ای که خداوند متعال آدم و حوا، جدّ اعلای همه ما را به زمین فرو فرستاد، در یک رهنمود کوتاه، پیروی از هدایت الهی را مانع گمراهی بیان نموده است:

﴿قالَ اهْبِطا مِنْها جَميعاً بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً فَمَنِ اتَّبَعَ هُدايَ فَلا يَضِلُّ وَ لا يَشْقى‌﴾. [۲]

فرمود: هر دو با هم از آن [بهشت] فرود آييد كه برخى دشمن برخى ديگر [خواهيد بود] آنگاه، چون از من هدایتی به شما رسد، هر كه از هدایت من پيروى‌ كند، نه گمراه مى‌گردد و نه در رنج مى‌افتد.

بنا بر این، اصلی‌ترین مانع ضلالت، پیروی کردن از راهنمایی‌های حضرت حق است. به تعبیر دیگر، جامع‌ترین رهنمود الهی برای پیشگیری از ضلالت، «تقوا» است:

﴿وَ لَقَدْ وَصَّيْنَا الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَ إِيَّاكُمْ أَنِ اتَّقُوا اللَّهَ﴾. [۳]

ما به كسانى كه به آنان‌ پيش از شما كتاب [آسمانى] داده شده است و به شما، سفارش كرده‌ايم كه از تقوای الهی داشته باشید.

[۱] الصحيفة السجّاديّة، الإمام زین العابدین(عَلَیْهِ‌السَّلامِ)، ص۹۸، الدعاء۲۰.

[۲] سوره طه، آیه ۱۲۳.

[۳] سوره نساء، آیه ۱۳۱.