بسم الله الرحمن الرحیم

عوامل نفوذناپذیری

وَ اجعَلني مِن‌ أهلِ‌ السَّداد‌.[۱]

در تبیین این فراز اشاره شد که واژه «سداد» از نظر لغوی به معنای «نفوذناپذیری» است و اهل سداد، کسانی هستند که در برابر شیاطین جن و انس و در برابر وسوسه‌های نفسانی، نفوذناپذیر باشند.

نفوذناپذیری از مسائل مهمی است که کاربردهای مختلف فردی، اجتماعی و سیاسی دارد. گاه انسان در برابر هوای نفس و وسوسه‌های شیطان نفوذناپذیر است، گاه جامعه، جامعه‌ای است که در برابر مشکلاتی که آن را تهدید می‌کند، استوار است و گاه اوضاع سیاسی کشور به گونه‌ای است که مانع نفوذ دشمن و رخنه بدخواهان در آن است.

آنچه اهمیت دارد، شناخت عوامل ایجاد نفوذناپذیری است. چگونه انسان می‌تواند به لحاظ فردی، اجتماعی و سیاسی فریب نفس و دشمنان را نخورد و در برابر نفوذ آنها استوار باشد؟

در جلسه قبل گذشت که یکی از مهم‌ترین عوامل نفوذناپذیری، علم است؛ اما نه هر علمی، بلکه علم نافع. علم نافع، علمی است که از ایمان جدا نباشد. به فرموده امیر مؤمنان(علیه‌السلام) طبق نقل:

الإيمانُ وَ العِلمُ أخَوانِ تَوأمانِ، و رَفيقانِ‌ لا يَفتَرِقانِ.[۲]

ايمان و دانش، برادران هم‌زادند و دو رفيق‌اند كه از هم جدا نمى‌شوند.

انسان، نمى‌تواند عالم به مفهوم حقيقى آن باشد و مؤمن نباشد و به تعبیر آیه ذیل، عالم حقیقی کسی است که حقانیت قرآن و رسول خدا(صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) را تصدیق می‌کند:

﴿وَ يَرَى الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ الَّذِي أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ هُوَ الْحَقَّ﴾.[۳]

كسانى كه به آنان دانش داده‌اند، مى‌دانند كه آنچه از پروردگارت به سوى تو فرو فرستاده شده، حق است‌.

دومین عامل نفوذناپذیری، عمل صالح است. از امیر مؤمنان(علیه‌السلام) روایت شده که فرمود:

مَن عَمِلَ لِلمَعادِ ظَفِرَ بِالسَّدادِ.[۴]

هر كه براى مَعاد كار كرد، به نفوذناپذیری دست يافت.

و نیز فرمود:

مَن أصلَحَ المَعادَ ظَفِرَ بِالسَّدادِ.[۵]

هر كه مَعاد را آباد كرد، به نفوذناپذیری دست يافت.

کار برای آخرت، چیزی جز کار شایسته نیست؛ و اصلاح آخرت نیز با ایمان و عمل صالح محقق می‌شود:

﴿الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ‌ أُولئِكَ أَصْحابُ الْجَنَّة﴾.[۶]

كسانى كه ايمان آورده‌اند و كارهاى شايسته كرده‌اند، اهل بهشت‌اند.

عمل صالح که در این آیه و در آیات فراوان دیگری از قرآن، در کنار ایمان آمده است،[۷] به معنای عمل خالص است. بنا بر این، اگر همه کارهای انسان، خالص و همراه معرفت و ایمان باشد، به تدریج اهل سداد خواهد شد و هوای نفس و شیاطین انس و جن نمی‌توانند در او نفوذ کنند. جامعه‌ای هم که از چنین افرادی تشکیل شود، جامعه نفوذناپذیری خواهد بود.

[۱] الصحيفة السجّاديّة، الإمام زین العابدین(عَلَیْهِ‌السَّلامِ)، الدعاء ۲۰.

[۲] ميزان الحكمه، محمدي ري شهري، الشيخ محمد، ج۱۲، ص۱۸.

[۳] سوره سبأ، آیه۶.

[۴] شرح آقا جمال خوانساری بر غرر الحكم، تمیمی آمدی (۵۵۰ق)، ج۵، ص۲۱۵، ح۸۰۴۴.

[۵] شرح آقا جمال خوانساری بر غرر الحكم، تمیمی آمدی (۵۵۰ق)، ج۵، ص۲۸۱، ح۸۳۶۸.

[۶] سوره بقره، آیه۸۲.

[۷] عبارت «الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحات‌»، بیش از پنجاه بار در قرآن به کار رفته است.