صلاح و سلامت قلب (۳)

بسم الله الرحمن الرحیم

بحث اخلاقی نشانه سلامتی قلب (۲)
وَ اجعَلني مِن أهلِ السَّدادِ و مِن أدِلَّةِ الرَّشادِ و مِن صالِحِي العِباد.[۱]

صحبت در تبیین این جملات از دعای نورانی مکارم الاخلاق بود. امروز به مناسبت شهادت سردار قاسم سلیمانی، این نکته را یادوری می‌کنم که این شهید بزرگوار یکی از مصادیق بارز این جملات نورانی بود، زیرا هم «اهل سداد» بود و چون سدّی نفوذناپذیر در برابر دشمن می‌ایستاد و هم در عمل جزء راهنمایان به راه حق بود، رفتار او راه صحیح زندگی در این جهان را نشان می‌داد و هم اینکه ایشان یکی از بهترین بندگان صالح خدا بود.

اشاره شد که یکی از ویژگی‌های صالحان، داشتن قلب سلیم است و از نشانه‌های سلیم بودن قلب، برخورداری از ادراکات باطنی است. این شهید بزرگوار نیز صاحب قلب سلیم بود و به همین جهت از ادراکاتی برخوردار بود که خیلی از افراد از آنها محروم‌اند. هم ادراکات عقلی و هم ادراکات حضوری او فوق دیگران بود. چیزهایی را می‌فهمید که دیگران نمی‌فهمیدند. او خوب می‌فهمید که این دنیا فانی شدنی است از این رو، همّ و غم او آخرت بود، بر عکس خیلی‌ها که مصداق این آیه هستند:

﴿يَعْلَمُونَ ظاهِراً مِنَ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ هُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غافِلُونَ﴾.[۲]

از زندگى دنيا، ظاهرى را می‌شناسند، حال آن كه از آخرت غافل اند.

شهید سلیمانی عاشق خدا و شهادت در راه خدا بود. خداوند متعال هم او را به دست شقی‌ترین انسان‌های معاصر به آرزویش رساند. روح او شاد و راه او پر رهرو باد!

قلب سالم، علاوه بر علم حصولی حاصل از ادراکات عقلی، از ادراکات دیگری نیز برخوردار است که علم حضوری نامیده می‌شود. بدین معنا که بدون بهره‌گیری از ابزار فکر و اندیشه می‌تواند حقایقی را ادراک کند. این معنا در روایات زیادی آمده است. به عنوان نمونه مرحوم شیخ صدوق در کتاب خصال روایت را از امام چهارم(علیه‌السلام) نقل نموده که می‌فرماید:

ألا إنَّ لِلعَبدِ أربَعَ أعيُنٍ: عَينانِ‌ يُبصِرُ بِهِما أمرَ دينِهِ ودُنياهُ، وعَينانِ يُبصِرُ بِهِما أمرَ آخِرَتِهِ، فَإِذا أرادَ اللَّهُ بِعَبدٍ خَيراً فَتَحَ لَهُ العَينَينِ اللَّتَينِ في قَلبِهِ فَأَبصَرَ بِهِمَا الغَيبَ فی أَمرَ آخِرَتِهِ، و إذا أرادَ بِهِ غَيرَ ذلِكَ تَرَكَ القَلبَ بِما فيهِ.[۳]

آگاه باشيد كه براى بنده، چهار چشم است: دو چشم [سَر] كه با آنها، امور دين و دنيايش را مى‌بيند، و دو چشم [دل‌] كه با آنها، امور آخرتش را مشاهده مى‌كند. پس هر گاه خداوند، خيرِ بنده‌اى را بخواهد، دو چشمى را كه در دلِ اوست، برايش مى‌گشايد و او با آنها، غيب را در كار آخرتش مى‌بيند، و هر گاه برای او جز این را بخواهد، دلش را به حال خود، رها مى‌كند.

اینکه خداوند سبحان خیر بنده‌ای را بخواهد، هر چند همه از فضل اوست، ولیکن این فضل، گزاف نیست، بلکه عنایات الهی به عمل انسان برگشت می‌کند. خداوند بر اساس حکمت خود برای بنده‌ای خیر را اراده می‌کند.

[۱] الصحيفة السجّاديّة، الإمام زین العابدین(عَلَیْهِ‌السَّلامِ)، الدعاء ۲۰.
[۲] روم/سوره۳۰، آیه۷.
[۳] الخصال، الشیخ الصدوق (۳۸۱ ق)، ص۲۴۰، ح۹۰.