نشانه های سلامتی قلب (۲)

بسم الله الرحمن الرحیم

بحث اخلاقی نشانه سلامتی قلب (۷)
وَ اجعَلني... مِن صالِحِی العِبادِ.[۱]

سخن درباره نشانه‌های سلامتی قلب به عنوان برترین ویژگی بندگان صالح خدا بود. اشاره شد که برخورداری از احساسات سودمند باطنی از نشانه‌های قلب سلیم است و میل به حق و محبت به خداوند متعال که حق مطلق است، از اصلی‌ترین و مهم‌ترین این احساسات است.

یکی دیگر از احساسات سودمند باطنی، احساس خوف و خشیت الهی است. انسان‌های صالح و صاحبان قلب سلیم، نه تنها خدادوست هستند، خداترس هم هستند.

خوف از خدا که در حقیقت، بیمِ از عدلِ اوست، اختصاص به افرادی ندارد که به وظایف الهی خود عمل نکرده‌اند؛ بلکه گستره آن شامل همه انسان‌ها حتی کسانی که به حسب ظاهر، اوامر الهی را اطاعت کرده‌اند، نیز می‌شود، چنانکه خداوند سبحان در توصیف چنین افرادی می‌فرماید:

﴿وَ ٱلَّذِينَ يُؤْتُونَ مَا ءَاتَوا وَّ قُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ أَنَّهُمْ إِلَىٰ رَبِّهِمْ رَاجِعُونَ﴾.[۲]

و آن‌ها که انجام می‌دهند آنچه [از وظایف الهی] که باید انجام دهند، با این حال قلب‌های آنان بیمناک است که به سوی خدای خود بازخواهند گشت.

بلکه از منظر قرآن، بیم از خدای سبحان اختصاص به عالمان دارد که طبیعتاً مقصود، عالمانی است که به وظایف الهی خود عمل می‌کنند:

﴿إِنَّمَا يَخْشَى ٱللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ ٱلْعُلَمَـٰؤُا إِنَّ ٱللَّهَ عَزِيزٌ غَفُورٌ﴾.[۳]

از بندگان‌ خداوند تنها دانشمندان از او می‌هراسند. بی‌گمان خداوند پیروزمندی آمرزنده است.

زیرا دانشمندان راستین به دلیل این که آفات کارهای نیک را خوب می‌شناسند، هیچ گاه بر کارهای شایسته خود اعتماد نمی‌کنند و دچار غرور و خودپسندی نمی‌شوند.

آیت الله سید جواد علم الهدی ـ حفظه الله ـ می‌فرمود: آیت الله بهجت ـ رحمة الله علیه ـ از من سؤال کرد: «چند بار حج رفتی؟» گفتم: «یا ۲۵ بار یا هیچ بار!». یعنی اگر قبول شده باشد ۲۵ بار، وگرنه هیچ.

بنابراین، هر چه علم و معرفت انسان نسبت به خداوند سبحان بیشتر باشد، خشیت او از آفریدگار جهان نیز بیشتر می‌شود، امام سجاد(علیه‌السلام) در این باره ـ طبق نقل ـ می‌فرماید:

سُبحانَكَ‌! أخشى‌ خَلقِكَ لَكَ أعلَمُهُم بِكَ.[۴]

[بارالها!] تو منزهی! بیمناک‌ترین آفریدگانت، داناترین ایشان‌اند به تو.

[۱] الصحيفة السجّاديّة، الإمام زین العابدین(عَلَیْهِ‌السَّلامِ)، الدعاء ۲۰.

[۲] سوره مؤمنون، آیه۶۰.
[۳] سوره فاطر، آیه۲۸.
[۴] الصحيفة السجّاديّة، الإمام زین العابدین(عَلَیْهِ‌السَّلامِ)، الدعاء ۵۲.