نشانه های بیماری قلب (۴)

بسم الله الرحمن الرحیم

نشانه بیماری قلب (۴)

وَ اجعَلني... مِن صالِحِی العِبادِ.[۱]

اشاره شد که بندگان صالح خدا که در این دعای نورانی از خدا می‌خواهیم ما را در زمره آنان قرار دهد، کسانی هستند که از قلب سلیم برخوردارند و قلب سلیم بر اساس روایتی که از امام صادق(علیه‌السلام) نقل شد، هر قلبی است که از دو بیماری «شرک» و «شک» خالی باشد:

القَلبُ‌ السَّليمُ‌ الَّذي‌ يَلقى‌ رَبَّهُ و لَيسَ فيهِ أحَدٌ سِواهُ؛ و كُلُّ قَلبٍ فيهِ شِركٌ أو شَكٌّ فَهُوَ ساقِطٌ.[۲]

قلب سلیم، قلبی است که پروردگارش را در حالی دیدار می‌کند که هیچ کسی جز او در آن نباشد؛ و هر قلبی که در آن شرک یا شکی باشد، آن قلب [از سلامتی] بی‌‌بهره است.

اولین بیماری که در این روایت برای قلب بیان شده است، شرک یا همان، همتا قائل شدن برای خداوند سبحان است. قلبی که از سلامتی کامل برخوردار باشد، همچون آینه، صاف و شفاف است و حقایق نامحسوس را آنگونه که هستند ادراک می‌‌نماید. چنین قلبی به روشنی ادراک می‌‌کند که «حقیقة الحقایق» یعنی خداوند سبحان، یکتا است و جز او در جهان آفرینش و در زندگی انسان نقشی ندارد. از این رو، قلب سالم نمی‌‌تواند مشرک باشد. خیلی‌ها با زبان به یگانگی خداوند سبحان اقرار می‌کنند، ولی چون دلی سالم ندارند، در حقیقت مشرک هستند:

﴿وَ ما يُؤْمِنُ أَكْثَرُهُمْ بِاللَّهِ إِلاَّ وَ هُمْ مُشْرِكُونَ﴾.[۳]

و بيشتر آنها كه [در ظاهر] به خداوند ايمان مى‌آورند [در باطن همچنان] مشركند.

بنابراین، شرک نشانه بیماری قلب و به تعبیر قرآن کریم «محجوب ماندن» آن است:

﴿كلَّا بَلْ رَانَ عَلىَ‌ قُلُوبهِم مَّا كاَنُواْ يَكْسِبُونَ * كلَّا إِنهُّمْ عَن رَّبهِّمْ يَوْمَئذٍ لمَّحْجُوبُون﴾.[۴]

چنین نیست [که آن‌ها می‌پندارند]؛ بلکه آنچه می‌‌کرده‌‌اند، چون زنگاری بر دل‌‌هایشان نشسته است. چنین نیست [که می‌‌پندارند]؛ بلکه آن‌ها در آن روز از پروردگارشان سخت محجوبند!

گفتنی است، هر چند آیه اخیر، ناظر به محرومیت مشرکان از معرفت شهودی خداوند سبحان در قیامت است؛ ولی آیه پیش از آن به روشنی دلالت دارد که محرومیت اُخروی آنان ادامه محرومیت دنیوی است، چنانکه در آیه‌‌ای دیگر تصریح شده که نابینایی اخروی مجرمان ادامه نابینایی آن‌ها در دنیا است:

﴿وَ مَنْ كانَ في‌ هذِهِ‌ أَعْمى‌ فَهُوَ فِي الْآخِرَةِ أَعْمى‌ وَ أَضَلُّ سَبيلا﴾.[۵]

و به راستی هر که در این جهان کور [دل] باشد همو در جهان واپسین [نیز] کور [دل] و گمراه‌تر خواهد بود.

نقل شده[۶] در سفری که مرحوم آیت الله سید محسن حکیم ـ رضوان الله تعالی علیه ـ به عربستان داشت، یکی از مفتی‌های وهابی که نابینا بوده، به ایشان این گونه اشکال می‌کند: چرا شما شیعیان به ظواهر قرآن عمل نمی‌کنید و آن را تأویل می‌کنید؟ ایشان در جواب می‌فرماید: اگر قرار باشد به ظاهر قرآن تکیه کنیم، باید معتقد شویم که شما به جهنم خواهید رفت! وقتی می‌پرسد چرا؟ ایشان در پاسخ همین آیه را قرائت می‌کند.

[۱]. الصحيفة السجّاديّة، الإمام زین العابدین(عَلَیْهِ‌السَّلامِ)، الدعاء ۲۰.

[۲]. الکافی، الشیخ الکلینی (۳۲۹ ق)، ج۲، ص۱۶، ح۵، ط ـ الإسلامیة.

[۳]. سوره یوسف، آیه۱۰۶.

[۴]. سوره مطففین، آیه۱۴ و ۱۵.

[۵]. سوره اسراء، آیه۷۲.