434 - استعاذه ابزار رهایی از دام شیطان
و عَمِّرْني ما كانَ عُمري بِذْلَةً في طاعَتِكَ، فإذا كانَ عُمري مَرتَعاً لِلشَّيطانِ فَاقبِضْني إلَيكَ.[۱]
سخن در تبیین این فراز نورانی به اینجا رسید که چه کنیم تا عمر ما مرتع و چراگاه شیطان نشود؟ این سؤال یک پاسخ اجمالی دارد و یک پاسخ تفصیلی.
پاسخ اجمالی آن در قرآن بیان شده است و آن بندگی خداست:
﴿إِنَّ عِبادِي لَيْسَ لَكَ عَلَيْهِمْ سُلْطانٌ﴾[۲]
بى‌گمان تو بر بندگان من چيرگى ندارى.
پاسخ تفصیلی آن این است که بندگان راستین الهی ابزارهایی دارند که شیطان به خاطر وجود آن ابزارها توانایی گمراه کردن آنها را ندارد. یکی از آن ابزار «ایمان» است که توضیح آن در جلسه قبل بیان شد. یکی دیگر از آنها دعاست.
در روایتی از امیر مؤمنان علی علیه السلام آمده است که می‌فرماید:
أكثِرِ الدُّعاءَ تَسلَمْ مِن سَوْرَةِ الشَّيطانِ.[۳]
«سورة» به معنای چیرگی و غضب است،[۴] یعنی بسيار دعا كن تا از سیطره شيطان، در امان باشى.
یکی از انواع دعا هم استعاذه و پناه‌جویی از شرّ شیطان و وسوسه‌های اوست که در قرآن کریم و همچنین در روایات خیلی مورد توجه قرار گرفته است. ما آیات و روایات مربوط به استعاذه را در کتاب نهج الذکر جمع‌آوری کرده‌ایم و در آنجا مباحث مربوط به آن را مفصل تبیین کرده‌ایم.
خداوند متعال خطاب به پیامبرش می‌فرماید:
﴿وَ قُلْ رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَمَزاتِ الشَّياطِينِ * وَ أَعُوذُ بِكَ رَبِّ أَنْ يَحْضُرُونِ﴾[۵]
و بگو: پروردگارا! از وسوسه‌هاى شيطان‌ها به تو پناه مى‌آورم. و به تو پناه مى‌آورم ـ پروردگارا! ـ از اينكه آنان نزد من باشند.
در روایتی از رسول اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم نیز آمده است:
مَن قالَ حينَ يُصبِحُ: «أعوذُ بِاللّهِ السَّميعِ العَليمِ مِنَ الشَّيطانِ الرَّجيمِ» اجيرَ مِنَ الشَّيطانِ حَتّى يُمسِيَ.[۶]
هر كس كه چون صبح كند، بگويد: «به خداىِ شنواى دانا پناه مى‌برم از شیطان رانده شده»، تا شب، از گزند شيطان در پناه خدا خواهد بود.
اما سؤال این است که آیا تنها گفتن این ذکر با زبان کافی است یا در کنار استعاذه چیزهای دیگری را نیز باید رعایت کند؟ توضیح آن در جلسه آینده خواهد آمد.
[۱] الصحيفة السجّاديّة: الدعاء ۲۰.
[۲]حجر/سوره۱۵، آیه۴۲.
[۳]ميزان الحكمة، محمدی ری‌شهری، ج۴ ـ عربى، ص۱۶.
[۴]مفردات ألفاظ القرآن، راغب اصفهانی، ص: ۴۳۳.
[۵]مؤمنون/سوره۲۳، آیه۹۷.
[۶] كنز العمّال، متقی هندی، ج۲ ص۱۶۱ ح۳۵۷۸.
