السَّلامُ عَلَى الأْئِمَّةِ الدُّعاةِ وَ الْقادَةِ الْهُداةِ وَ السّادَةِ الْوَلاةِ !
سلام بر امامان فرا خواننده [ به حق ] و رهبرانِ راه نما و سَروران فرمان روا !...
توضيح واژه ها
الدُّعاة : جمع «داعى» ، به معناى دعوت كننده ، مبلّغ ، فرا خواننده . [۱]
القادَة : جمع «قائد» ، به معناى رهبر ، پيشواى پيشرو . [۲]
الهُداة : جمع «هادى» ، به معناى هدايت كننده ، رهبرى كننده ، راه نما . [۳]
السَّادة : جمع «سائد» ، به معناى رئيس ، مالك ، ارباب ، شريف ، سَرور ، حكمران . [۴]
الوُلاة : جمع «والى» ، به معناى رهبر ، حاكم ، حكمران ، فرمان روا ، كارگزار . [۵]
شرح
چهار بخش از «زيارت جامعه كبيره» كه با سلام دادن آغاز مى شد ، به اتمام رسيد . عبارت هاى جديد زيارت ، با سلام دادن بر پيشوايان دعوت كننده ، آغاز مى شود . «دُعاة» ، به معناى گروهى است كه مردم را به راه حق ، هدايت مى كنند و يا گم راه مى سازند ؛ امّا با توجّه به عبارت هاى پيشين كه نوع فراخوانى امام را تبيين مى كرد ، پيشوايان معصوم عليهم السلام ، مردم را به سوى خدا ، فرا مى خوانند و از پرستش طاغوت ، بر حذر مى دارند . [۶] اينك ، تبيين ديگر توصيفات اين عبارت :
رهبرانِ راه نما
در عبارت «القادَة الهُداة» ، واژه «قادة» ، جمع «قائد» ، به معناى رهبر و «هُداة» ، جمع «هادى» ، به معناى هدايت كننده و راه نماست . يكى از ويژگى هاى ائمه عليهم السلام آن است كه رهبرانِ هدايت كننده اند . امام ، راه حق را مى شناسد و بهترين رهبر و راه نمايى است كه مردم را به سوى خدا ، هدايت مى كند . در اين باره نيز پيشتر سخن گفتيم و چگونگى هدايت در نظامِ تبليغى شيعى را بررسى كرديم . [۷]
سَروران فرمان روا
در عبارت «السَّادَة الوُلاة» ، واژه «سادة» ، جمع «سائد» ، به معناى كسى است كه داراى مجد و شرف و بزرگوارى باشد و «وُلاة» ، جمع «والى» ، به معناى فرمان رواست . ائمّه عليهم السلام ، بزرگواران و شريفانى هستند كه به امر خداوند ، فرمان روايى بر عهده آنان است .
در فرهنگ شيعه ، «ولايت امر» و «هدايتِ امّت» ، شايسته كسانى است كه از هر گونه خطا و گناهى در امان باشند و هرگز پليدىِ اعتقادى و عملى ، گريبانگير آنان نشود . اين تفكّر ، برخاسته از قرآن است كه تصريح مى فرمايد :
«أَطِيعُواْ اللَّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِى الْأَمْرِ مِنكُمْ . [۸] از خداوند ، فرمان ببريد ، و [نيز] از پيامبر و صاحبْ اختيارانتان ، كه از شمايند ، فرمان ببريد» .
در كنار هم قرار گرفتن اطاعت از پيامبر و اولو الأمر در اين آيه ، تداوم جريانِ عصمت را ثابت مى كند ؛ زيرا همان گونه كه بايد از پيامبر اعظم صلى الله عليه و آله فرمان بُرد ، لازم است از «اُولو الأمر» هم پيروى كرد و اگر ولىّ در آيه ، معصوم از خطا و اشتباه نباشد ، بى ترديد در برخى موارد ، ناخواسته بر خلاف سخنِ خدا و پيامبرش ، فرمان مى دهد و چنانچه پيروىِ غير معصوم لازم باشد ، در فرمان خدا ، تعارض به وجود مى آيد ؛ يعنى از سويى بايد از پيامبر صلى الله عليه و آله اطاعت كرد ، و از ديگر سو ، بايد به فرمانى كه خلافِ سخن پيامبر صلى الله عليه و آله است ، گردن نهاد . بنا بر اين ، ضرورت معصوم بودن ولىّ امر ، ثابت مى شود .
در باره دوران غيبت معصوم عليه السلام نيز تنها استناد به آموزه هاى دينى آن بزرگواران ، اعتبار دارد و جانشين معصوم ، بايد از گناه ، دورى جويد و سعى كند كه تنها بر اساس دستورهاى آنان ، فرمان دهد . به هر روى ، عبارت «السّادة الوُلاة» ، به سَرورى شريفان برگزيده خدا ، اشاره مى كند كه در مجد و بزرگوارى ، سرآمدند . در باره «ولىّ» در ذيل عبارت «وَ اُولِى الأمر» ، سخن خواهيم گفت . [۹]
[۱] «الدُّعاة : قوم يدعون إلى بيعة هدى أو ضلالة» (لسان العرب ، ج ۱۴ ، ص ۲۵۹) .
[۲] ر . ك : لسان العرب ، ج ۳ ، ص ۳۷۰ ؛ مجمع البحرين ، ج ۳ ، ص ۵۵۸ .
[۳] «الهادى : الدَّليل لأنّه يقدم القوم» (لسان العرب ، ج ۱۵ ، ص ۳۵۷) .
[۴] ر . ك : لسان العرب ، ج ۳ ، ص ۲۲۸ .
[۵] كلّ من وَلىَ أمراً أو قام به فهو مولاه و وليّه (لسان العرب ، ج ۱۵ ، ص ۴۰۹) .
[۶] . براى آگاهى بيشتر ، ر . ك : ص ۲۳۱ : «السَّلام عَلَى الدُّعاة إلَى اللّه » .
[۷] . براى آگاهى بيشتر ، به توضيحات عبارت : «وَقادة الاُمَم» ، ص ۱۰۷ مراجعه كنيد .
[۸] . سوره نساء ، آيه ۵۹ .
[۹] ر . ك : ص ۲۸۳ : «و اولى الأمر» .
