460 - پیروزی در احتجاج با معاند
و ظَفَراً بمَن عانَدَني.[۱]
در این فراز از دعای مکارم الاخلاق از خداوند متعال می‌خواهیم که ما را در برابر کسی که معاند حق است، پیروز کند.
«عناد» به معنای لجاجت در برابر حق است و «معاند» کسی است که حق را تشخیص داده است؛ ولی آن را نمی‌پذیرد.[۲]
پیروزی در برابر معاند گاهی در میدان نبرد فیزیکی است، گاهی در میدان نبرد فکری و گفتگو. در اینجا ظاهراً مراد پیروزی در مقام بحث و استدلال و گفتگو است که در این صورت، این درخواست تعبیر دیگری می‌شود از فراز قبلی که فرمود: «و لِساناً عَلى مَن خاصَمَني؛ و به من زبانی گویا در برابر کسی که ستیزه‌جویی می‌کند، بده!».
بنابراین پیروزی در مقام بحث و گفتگو با خصم هم از فضایل اخلاقی و عملی شمرده می‌شود و در مقابل شکست در مقام احتجاج نوعی رذیله محسوب می‌شود، از این رو؛ امام سجاد (علیه السّلام) در مناجات دیگری به نام «مناجات انجیلیه» که آن را علامه مجلسی در بحار نقل می‌کند، می‌فرماید:
و أَعوذُ بِكَ مِن دُعاءٍ محَجوبٍ، و رَجاءٍ مَكذوبٍ، و حَياءٍ مَسلوبٍ، وَ احتِجاجٍ مَغلوبٍ، و رَأيٍ غَيرِ مُصيبٍ.[۳]
[خدايا!] به تو پناه مى‌برم، از: دعاى به مانع خورده، اميد دروغين، بى‌حيايى، استدلالى كه شكست خورده، و رأى نااستوار.
بنا بر این، اینکه انسان در احتجاج با معاندین، دارای زبانی گویا باشد تا بتواند نظرش را استوار کرده و بر او پیروز شود، از جمله فضایل اخلاقی است که آن را از خداوند متعال خواستاریم.
[۱]الصحيفة السجّاديّة: الدعاء ۲۰.
[۲]«المُعَانَدَة، و هو أن يعرف الرجل الشي‌ء و يأبى أن يقبله أو يقر به» كتاب العين، خلیل فراهیدی، ج۲، ص۴۲.
[۳]بحار الأنوار، علامه مجلسی، ج۹۱ ص۱۵۶.
