پرهیز از سرزنش و ملامت (2)

بحث اخلاقی

پرهیز از سرزنش و ملامت (۲)

وَ ألبِسْنِي زِينَةَ المُتّقينَ في... تَركِ التَّعيِير‌.[۱]

صحبت در تبیین این فراز نورانی از دعای مکارم بود. گفتیم «تعییر» یعنی سرزنش کردن و ملامت کردن دیگری به خاطر مشکل خَلقی یا خُلقی یا عملی او. یکی از زیورهای اهل تقوا و مردم صالح این است که این کار ناپسند را ترک می کنند.

بعضی از گناهان است که آثار آن در همین دنیا ظاهر می‌شود، یکی از آنها همین سرزنش کردن است. در مورد کیفر دنیوی این گناه هم روایت صحیح السند داشتیم و هم این مسئله را تجربه نشان داده است.

این گناه در همین دنیا اثر سوء معنوی نیز دارد، یعنی انسان را از نظر روحی و معنوی دچار مشکل می‌کند. در روایتی که به سند معتبر از امام باقر (علیه السّلام) نقل شده، آمده است:

إنَّ أقرَبَ‌ ما يَكونُ‌ العَبدُ إلَى‌ الكُفرِ أن يُؤاخِيَ الرَّجُلُ الرَّجُلَ عَلَى الدّينِ فَيُحصِيَ عَلَيهِ عَثَراتِهِ و زَلّاتِهِ لِيُعَنِّفَهُ بِها يَوماً ما.[۲]

نزديک‌ترين زمانِ بنده به كفر، زمانى است كه شخصى با شخصى بر اساس دينش برادرى [و دوستى‌] كند و آن گاه، آمار لغزش‌ها و اشتباهات وى را بگيرد تا روزى با آنها او را سركوفت زند.

همچنین در روایت دیگری از امام صادق (علیه السّلام) چنین نقل شده است:

أبعَدُ ما يَكونُ العَبدُ مِن اللَّهِ أن يَكونَ الرَّجُلُ يُؤاخِي الرَّجُلَ و هُوَ يَحفَظُ عَلَيهِ زَلّاتِهِ لِيُعَيِّرَهُ بِها يَوماً ما.[۳]

دورترين زمانِ بنده از خدا، زمانى است كه انسان با كسى برادرى [و دوستى‌] كند، ولى لغزش‌هاى وى را به ياد بسپارد تا روزى، با [بر شمردن‌] آنها او را سرزنش كند.

این مطلب در روایت دیگری از آن حضرت، این گونه نقل شده است:

أدنى‌ ما يَخرُجُ‌ بهِ الرّجُلُ مِن الإيمانِ أنْ يُواخِيَ الرّجُلَ على‌ دِينهِ فيُحصيَ علَيهِ عَثَراتِهِ وزَلّاتِهِ لِيُعَنِّفَهُ (لِيُعَيِّرَهُ) بها يَوماً (مّا).[۴]

كمترين چيزى كه انسان را از ايمان خارج مى‌سازد اين است كه با كسى پيوند برادرى دينى ببندد و سپس لغزشها و خطاهاى او را برشمارد، تا روزى آنها را دستمايه سرزنش وى قرار دهد.

این تعابیر نشان می‌دهد که این گناه بسیار خطرناک است.

آیت الله مشکینی (رحمة الله علیه) می‌فرمودند: رفیقی داشتیم که سال‌ها با هم دوست بودیم تا اینکه میان ما بگو مگویی پیش آمد. دفترچه‌ای را حاضر کرد و گفت از ۲۵ سال قبل هر چه اشتباه کردی را اینجا ثبت کرده‌ام!

[۱]الصحيفة السجّاديّة: الدعاء ۲۰.
[۲]الكافي، شیخ کلینی، ج۲ ص۳۵۵ ح۳.
[۳]الكافي، شیخ کلینی، ج۲ ص۳۵۵ ح۷.
[۴]معاني الأخبار، شیخ صدوق، ص۳۹۴، ح۴۸.