پرهیز از سرزنش و ملامت (4)
بحث اخلاقی
پرهیز از سرزنش و ملامت (۴)
وَ ألبِسْنِي زِينَةَ المُتّقينَ في... تَركِ التَّعيِير.[۱]
در جلسات گذشته بیان شد که سرزنش کردن دیگران به خاطر لغزش‌ها و عیب‌های خَلقی یا خُلقی او گناهی بزرگ است که نه تنها در آخرت؛ بلکه در زندگی دنیوی انسان نیز آثار ناگواری دارد. از این رو، اهل تقوا از این خصلت زشت به شدت پرهیز می‌کنند.
سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که اگر نباید دیگران را سرزنش کرد، پس نوع برخورد انسان با افراد گنهکار باید چگونه باشد؟ شیوه برخورد صحیح با آنها چیست؟
در خطبه ۱۴۰ نهج البلاغة از امیر مؤمنان (علیه السّلام) چنین نقل شده است:
إنّما يَنبَغي لِأهلِ العِصمَةِ و المَصنوعِ إلَيهِم في السلامَةِ أن يَرحَمُوا أهلَ الذُّنوبِ و المَعصيَةِ.[۲]
شايسته است كه افراد پاكدامن و بهره‌مند از سلامت، با گنهكاران و اهل معصيت، مهربان باشند.
چند نکته در این خطبه در پاسخ به سؤال فوق قابل توجه است:
یک) اگر خداوند به اهل عصمت توفیق داده که گناه نکنند و از سلامتی معنوی برخوردار باشند، اهل معصیت با گناه کردن خود را بیمار می‌کنند و این نشان می‌دهد که گناه و معصیت، بیماری و درد است، چه اینکه در روایت دیگری از آن حضرت چنین نقل شده است:
الذُّنوبُ الدّاءُ، و الدَّواءُ الاستغِفارُ.[۳]
گناهان دردند و دارو [ى آنها] استغفار است.
همچنین در روایت دیگری از امام زین العابدین (علیه السّلام) آمده است:
عَجِبتُ لِمَن يَحتَمي عنِ الطَّعامِ لِمَضَرَّتِهِ و لا يَحتَمِي مِنَ الذنبِ لِمَعَرَّتِهِ![۴]
در شگفتم از كسى كه از خوردن غذايى كه برايش ضرر دارد پرهيز مى‌كند، اما از گناه، كه مايه ننگ و رسوايى است پرهيز نمى‌كند!
پس، هر گناه، میکروبی است که جان انسان را بیمار می‌کند و مایه ننگ و رسوایی او می‌شود.
دو) همان طور که باید با کسی که بیماری جسمانی دارد با مهربانی برخورد کرد، با گنهکاری که دچار بیماری معنوی است، نیز باید با مهربانی و لطافت برخورد کرد نه اینکه او را سرزنش و ملامت کنیم. از این رو، از حضرت عیسی (علیه السّلام) چنین نقل شده است که فرمود:
إنّما النّاسُ رجُلانِ: مُبتلىً و مُعافىً، فارحَموا المُبتلى، و احمَدوا اللَّهَ علَى العافِيَةِ.[۵]
مردم در حقيقت دو دسته‌اند: بلازده و گرفتار یا بى‌بلا و آسوده از گرفتاری. پس به بلازده رحم كنيد و بر عافيت، خدا را سپاس گوييد.
بنا بر این، ادب اسلامی اقتضا می‌کند که با بیمار روحی نیز مانند بیمار جسمی رفتار شود تا بیماری او علاج شود، چرا که با خشونت، اصلاح نمی‌شود.
[۱]الصحيفة السجّاديّة: الدعاء ۲۰.
[۲]نهج‌البلاغة: الخطبة ۱۴۰.
[۳]غرر الحكم، تمیمی آمدی، ح۱۸۹۰.
[۴]بحار الأنوار، علامه مجلسی، ج۷۸، ص۱۵۹، ح۱۰.
[۵]تحف العقول، ابن شعبه حرانی، ص۵۰۲.
