ویژه نامه ارتحال۱ (عزت)

امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «مِنْ وَصَايَا لُقْمان لِاِبْنِهِ»، از سفارشات لقمان به فرزندش این بود؛ «إِنْ أَرَدْتَ أَنْ تَجْمَعَ عِزَّ الدُّنْيَا»؛ اگر قصد داری که عزّت دنيايي را به‌‌دست آوری، «فَاقْطَعْ طَمَعَكَ مِمَّا فِي أَيْدِي النَّاسِ»؛ از تمام امور مادّي که در دست مردم است، دل بِبُر! «دل بُريدن» همان «انقطاع» است. اين يك كبراي كلّي و یک قاعدۀ فراگیر است که آدم عزیز، دل به دارایی دیگران نمی‌‌بندد. بعد حضرت به‌‌سراغ صغرای قضیه می‌‌روند که مصداق این حرف چیست. به‌‌عنوان نمونه می‌‌فرمایند: «فَإِنَّمَا بَلَغَ الْأَنْبِيَاءُ وَ الصِّدِّيقُونَ مَا بَلَغُوا بِقَطْعِ طَمَعِهِم‌‌» تمام انبيای الهی و صديقين كه مي­ بيني به درجات عالیه‌‌ای از عزّت حقیقی رسيده‌‌اند، از همین راه رفته‌‌اند. اصلاً زيربناي عزّت انبیا و اولیای الهی در بين جوامعي كه بودند و قلوب مردم را اصطياد مي­كردند، همين انقطاع از مادّيت بود. انبیا قلوب را صید می کردند، نه ابدان را؛ اشتباه نكنيد!
 
ما در رواياتمان این معنا را زياد داريم. مثلاً علي (علیه السلام) فرمود: «مَنْ سَلَا عَنْ مَوَاهِبِ الدُّنيا عَزَّ»؛ اگر كسي از مادّيت بِبُرَد، عزيز مي­شود. راه عزیز شدن انقطاع است. حتّی در جامعه هم اين‌‌گونه است که اگر کسی چشم به دنیا نداشته باشد، دل‌‌های مردم به او جلب می‌‌شود. خود ما هم اين‌‌طور هستيم که مسخّر کسی می‌‌شویم که دل به دنیا نداده و دنبال مادّیات نیست.
جهتش همين است که گفتیم. از همین‌‌جا معلوم می‌‌شود که انسان چه‌‌وقت به ذلّت كشيده مي­شود؟ هرچه وابستگی انسان به مادّیات بيشتر شود، ذلیل‌‌تر می‌‌شود و همه از او متنفّرتر می‌‌شوند. رؤوس مسائل دنيایی دو چیز است؛ مال و جاه. پول و رياست، سرآمد امور دنيايي است. کسی که طمع و حرص به دنيا دارد یعنی دنبال پول و شهرت باشد، در بين افراد جامعه، عزیز نیست. یعنی در دل‌‌ها نسبت به او عزّت دروني وجود ندارد. ممكن است كُرنش بيروني و غيرقلبي در برابرش باشد، ولی این هیچ پشتوانه‌‌ای ندارد و زود زائل می‌‌شود.
 
خود ما هرچه ببينیم كه یک‌‌نفر، به مال و رياست وابستگي ندارد، از او خوشمان مي­ آيد. خود ما، بهترين ميزان سنجش این مطلب هستيم. هر كدام از ما همين گونه هستيم. هرچه هم ببينيم که وابستگي ­کسی بيشتر است، ولع، طمع و حرص به دنيا مي‌‌ورزد، در نظرمان كوچك مي­شود. البتّه ممكن است که برای چنین آدم‌‌هایی عزّت ظاهري و سلطۀ بر ابدان حاصل شود، امّا اين عزّت، منقطع است و روزی که پول و مقام از دست برود یا نزدیک به زوال باشد، زائل خواهد شد! این مسأله ضرب‌‌المثل شده و بعضی‌‌ها هم به‌‌صراحت می‌‌گویند: تا پول داري رفيقتم! بعد هم که پولت رفت، جواب سلامت را هم نمي­دهد. این ذلّت، از همین باب است. اصلاً اين چه عزّتي است كه با رفتن پول و از دست رفتن مقام و پست، از بین مي‌رود؟! اينكه عزّت نيست.