رُوِیَ عَنِ الصّادقِ علیه السَّلام:
ثَلَاثَةٌ مَنْ تَمَسَّكَ بِهِنَّ نَالَ مِنَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ بُغْيَتَهُ مَنِ اعْتَصَمَ بِاللَّهِ وَ رَضِيَ بِقَضَاءِ اللَّهِ وَ أَحْسَنَ الظَّنَّ بِاللَّه.[1]
ترجمه روایت: امام صادق صلوات الله علیه فرمودند:
سه چيز است كه هر كه بدانها چنگ زند، به خواسته‏هاى دنيا و آخرت خود می­رسد: 1- هر كه به خدا چنگ بزند. (معصيت خداوند را انجام ندهد) 2- آنچه كه خداوند براي او مي پسندد، بپسندد 3- به خداوند متعال خوش گمان باشد.
شرح روایت: «ثَلَاثَةٌ مَنْ تَمَسَّكَ بِهِنَّ نَالَ مِنَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ بُغْيَتَهُ»؛ انسان هم خواسته­های دنیایی دارد و هم خواسته­های آخرتی دارد. اگر کسی این سه چیز را که جنبه­های درونی هم دارد، برای خودش فراهم کند و به دست بیاورد، به مطلوب دنیا و آخرتش می­رسد.
اول: «مَنِ اعْتَصَمَ بِاللَّهِ»؛ كسي كه دست از گناه بردارد به امید اینکه خداوند به او لطف كند. یکی از معانی «اعتصام بالله»، دوری گزیدن ازگناه به امید رسیدن لطف خداست. دوم: «وَ رَضِيَ بِقَضَاءِ اللَّهِ» راضی به قضای الهی باشد. رضایت را خشنودی معنا می­کنند ولی در واقع به معنای «پسند» است. رضایت به قضای الهی معنایش این است که آنچه را که خداوند برای او پسندیده و تدبیر کرده است، بپسندد. سوم: «وَ أَحْسَنَ الظَّنَّ بِاللَّه» خوش گمانی به خدا داشته باشد و بد گمانی نداشته باشد. اینطور نباشد که - نعوذ بالله- در ذهنش بیاید که آنچه خدا برایش پسندیده، بد پسندیده است. حتی امام صادق علیه السلام تعبیر به «ظن» به معنای گمان می­کند نه یقین! می­فرماید "حسن ظن" به خدا داشته باشد. خدا هیچ وقت بدی برای ما نمی­خواهد؛ خوبی و خیر ما را می­خواهد.
یک نکته­ را اشاره کنم و آن اینکه ما هم خواسته­های دنیایی داریم و هم خواسته­های آخرتی. ما در خواسته­های دنیایی­مان گاهی در مصداقِ خواسته­هایمان اشتباه می­کنیم. از آنجایی که ما دنبال راحتی هستیم، خیال می­کنیم راحتی با پول فراهم می­شود؛ لذا از خداوند تقاضای پول می­کنیم. اینجاست که ما اشتباه می­کنیم. چرا می­گوییم خدایا پول بده؟ و وقتی به ما نداد، گمانمان به خدا بد می­شود و با خود می­گوییم "­خواستیم، ولی به ما نداد". اگر به تو می­داد چه بسا این برای تو راحتی نمی­آورد. تو اشتباهت در این است که خواسته واقعی­ات «راحتی» است. خیال می­کنی با پول راحتی فراهم می­شود و حال اینکه اگر خدا تمام دنیا را در یک کاسه کند و به دست تو بدهد، باز هم گره­های کوری هست که با آن پول باز نخواهد شد و تا آخر زندگی­ات هم ناراحت می­مانی. این اشتباهی است که ما می­کنیم. نه! امام صادق علیه السلام فرمودند چه کن، گناه را ترک کن به امید اینکه خداوند به تو لطف کند. بعد هم آنچه که او می­پسندد تو هم بپسند. او خیر تو را می­خواهد، هیچ وقت بدی تو را نمی­خواهد.پس آنچه برای تو می­پسندد را بپسند و بعد از آن هم به خدا خوش گمان باش. خدا در انتخاب اشتباه نمی­کند اما تو اشتباه می­کنی!
مهم­تر از همه همان اوّلی یعنی «اعتصام بالله» است گناه را ترک کن، امید لطفش را داشته باش؛ به تَبَع آن مطلوبت می­آید. اما اگر بنا باشد هم مرتّب گناه کنی و هم بخواهی به مطلوبت برسی، نمی­شود. شوخی نکن!
حضرت فرمودند اگر این سه چیز را رعایت کردی، به مطلوب دنیا و آخرتی­ات می­رسی. اوّلی­اش این است که گناه را ترک کنی. ما اوّلی را گذاشتیم کنار و در دومی وسومی­اش - نعوذ بالله- خیال می­کنیم از خدا بهتر می­فهمیم. این است که گره پس از گره در کار ما می­افتد و بعد هم می­نشینیم ناله می­کنیم. ناله نکن! از همان اوّل برو گناه را ترک کن. دقّت کنید که حضرت روی طاعات دست نمی­گذارد؛ بلکه روی ترک گناه تأکید می­فرماید. گناه را ترک کن و امید به لطف خدا داشته باش. آن وقت هیچ­گاه خدا ناامیدت نمی­کند و مطلوب دنیا و آخرتت را به تو می­دهد.
چهارشنبه 12 اسفند 1388- 16 ربیع الاول 1431. مسجد جامع بازار تهران



[1] تحف العقول، صفحه 315 - بحارالأنوار، جلد 75، صفحه 229