رُوِيَ عَن عَليٍّ عليه­السلام قَال:
اِنْ كُنْتَ حَريصاً عَلي طَلَبِ الْمَضْموُنِ لَكَ فَكُنْ حَريصاً عَلي اَداءِ الْمَفْروُضِ عَلَيْكَ[1]
ترجمه: اگر در طلب آنچه برای تو ضمانت شده است حریص هستی، پس حریص باش بر ادای آنچه بر تو واجب شده است.
شرح حدیث: روايت از اميرالمؤمنين «صلوات الله عليه» منقول است كه حضرت فرمودند: كوشش تو نسبت به طلبكاري­هايت و بدهكاري هايت مساوي باشد. این یک جمله کوتاه را گفتم و توضیح می­دهم. فرض کنید شما هم از كسي طلب داريد و هم به فرد ديگری بدهكاريد. چه مقدار در فكرت هست؟ تلاش مي­كني و مي­روي دنبالش و به او مراجعه مي­كني؟ می­گویی آقا! طلب ما را بده! به همان مقدار هم نسبت به بدهكاري­هايت تلاش کن. برو دنبال بدهكارت، بدهي­اش را به او بده. يا به او زنگ بزن: فلاني! بيا اين بدهكاري را كه من به تو دارم بگير. خيلي سطحش را آوردم پائين. لا اقل بطور مساوی باشد.
آدم با انصاف كه هم طلب دارد و هم بدهي دارد، در كوشش كردن نسبت به بدست آوردن طلب، چقدر كوشش مي­كند؟ به همان مقدار هم كوشش كند در ادا كردن بدهي­اش. چقدر تلاش مي­كني راجع به بدست آوردن طلبت؟ به همان مقدار هم تلاش كن براي ادا كردن بدهي­ات.
در اين روايت حضرت مي­فرمايد: «اِنْ كُنْتَ حَريصاً عَلي طَلَبِ الْمَضْموُنِ لَكَ» از نظر لغوي اينجا حرص به معناي كوشش است. اگر بنا بر این است که تو كوشش كننده باشي نسبت به بدست آوردن آن روزي­اي را كه ضمانت هم شده براي تو..
آخر آدم اينطور است. طلب­هايش دو جور است. يك طلبهاي هست که می­سوزد، سوختي دارد و يك طلبهايي است كه نمی­سوزد و سوختي ندارد. صد در صد به موقعش به من مي­دهد. طلب­هایی است که ضمانت شده است. علي عليه السلام اين را مي­خواهد بفرمايد «اِنْ كُنْتَ حَريصاً عَلي طَلَبِ الْمَضْموُنِ لَكَ» اگر بنا بر این است که تو كوشش كني براي بدست آوردن روزي­اي را كه ضمانت شده يعني سوختي ندارد و در رأس مدّت خدا به تو مي­دهد، صبح بلند مي­شوي راه مي­افتي بدو بدو ... و بعدش هم خدا خدا خدا... هر دوتايش را گفتم. هم عمل و هم لفظ، خدا بده خدا بده. مرتّب مطالبه مي­كني چون روزي را از خدا طلبكاري. هم مي­دوي هم مي­گويي. لا اقل با انصاف باش آنهم كه به خدا بدهكاري همانطوري كن ديگر بابا جون! درست است يا نه؟ «فَكُنْ حَريصاً عَلي اَداءِ الْمَفْروُضِ عَلَيْكَ» ، پس حریص باش بر ادای آنچه بر تو واجب شده است.اينطور باش. «مفروض عليك» يعني واجبات. واجبات را ما به خدا بدهكاريم، بدهي ما به خدا واجبات است و طلب ما از او روزي است.
نگاه كنید چقدر علي عليه­السلام تنزّل ميدهد. تنزل مي­دهد كه من و تو بفهميم. خدا را مي­كند بدهكار به تو، و تو هم يك طلبكار از او. از اين طرف هم تو هم يك بدهكاري به او داري و او هم از تو طلب كرده. می­گوید لااقل با خدا اينطور معامله كن. همانطور كه كوشش مي­كني نسبت به آنچه كه مطالبه داري، يعني از خدا روزيت را طلبكاري، همانطور هم آنهايي را كه بدهكاري بده به خدا . چطور شده آنها را، یعنی واجباتت را پشت گوش مي­­اندازي؟! اصلاً سراغ بدهي­ها نمي­روي! كوشش نسبت به بدهكاري نداري. ولي كوشش نسبت به طلب كاري داري. تو بي انصاف نيستي؟!!
یکشنبه 15/1/ 1389- مسجد جامع بازار تهران

[1] غرر الحكم، ص 176، حديث3370