رُوِيَ عَنِ الصّادق عَليهِ السّلام قال:
إِذَا قَامَ الْعَبْدُ فِي الصَّلَاةِ فَخَفَّفَ صَلَاتَهُ قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لِمَلَائِكَتِهِ أَمَا تَرَوْنَ إِلَى عَبْدِي كَأَنَّهُ يَرَى أَنَّ قَضَاءَ حَوَائِجِهِ بِيَدِ غَيْرِي أَمَا يَعْلَمُ أَنَّ قَضَاءَ حَوَائِجِهِ بِيَدِي[1]
ترجمه: روايت از امام صادق صلوات الله عليه منقول است كه حضرت فرمودند:
هرگاه بنده به نماز بایستد و نماز خود را سبک به جا آورد، خداوند خطاب به ملائکه می­فرماید: آیا بندۀ من را نمی­بینید؟ گویا اینطور فکر می­کند که برآورده کردن احتیاجات او به دست غیر من است. آیا نمی­داند که برآورده کردن احتیاجات او به دست من است؟
شرح حدیث: إِذَا قَامَ الْعَبْدُ فِي الصَّلَاةِ... آنگاه كه بنده مي­ايستد به نمازخواندن؛ و به تعبيري كه ما در گذشته در اين روايات داشتيم، آنگاه که مي­خواهد ‌بدهي الهي را ادا كند. گفته شد که يك طلب از خدا داري که روزي­ات است و يك بدهي هم داري كه واجباتت است. آنگاه كه مي­خواهد بدهي­اش را به خدا ادا كند. يكي از بدهي­ها هم نماز است.
فَخَفَّفَ صَلَاتَهُ... اگر واجباتش باشد و ‌كم بگذارد، اين اصلاً نماز نيست. اين را بگذار كنار. چه بسا نظر اين است که آن آدابي را كه در نماز بايد رعايت كند، رعايت نمي­كند؛ از حضور قلب خبري نيست. همواره در فكرش مسائل ديگري است. چه بسا اشاره به اين هم باشد که ‌از يك سنخ آداب مستحبّه مؤكّده (که در نماز داريم) هم خبري نيست. به تعبير من فقط قدر متيقّن از واجبات را ادا مي­كند.
قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لِمَلَائِكَتِهِ أَمَا تَرَوْنَ إِلَى عَبْدِي... اينجا خداوند خطاب به ملائكه و فرشتگانش مي­فرمايد: شما اين بنده من را نمي­بينيد؟! چون نماز يك نوع بندگي كردن خداست و عبادت است، عبادت يعني بندگي. لذا تعبير مي­كند به «عَبْدِي»
كَأَنَّهُ يَرَى أَنَّ قَضَاءَ حَوَائِجِهِ بِيَدِ غَيْرِي... گويا اينطور مي­بيند که برآورده كردن احتياجات او بدست غير من است. أَمَا يَعْلَمُ أَنَّ قَضَاءَ حَوَائِجِهِ بِيَدِي؟! اين را نمي­داند که برآورده كردن احتياجات او بدست من است؟ نماز بدون حضور قلب و تند تند،‌ مثل اين مي­ماند كه آدم بخواهد بدهي­اش را ادا كند؛ از سر و ته آن مي­زند اما وقتی مي­خواهد طلب را بگيرد،‌ مي­خواهد تا آخرش را هم بگيرد. چطور شد اينجوري شده؟ بدهي الهي را كه مي­خواهي ادا كني،‌ سر و ته آن را مي­زني، ‌امّا وقتي كه مي­خواهي روزي را از خدا بستاني، تا آخرش می­ستانی، و بعدش هم همواره مي­گويي: بده. انصاف هم خوب چيزي است!!
تندتند نماز مي­خواند تا مشتري از دستش نرود. خيال مي­کند مشتري روزي­اش را مي­دهد. كَأَنَّهُ يَرَى أَنَّ قَضَاءَ حَوَائِجِهِ بِيَدِ غَيْرِي. گويا مي­بيند و اينطوري فكر مي­كند كه برآورده كردن احتياجات او بدست ديگری است. أَمَا يَعْلَمُ أَنَّ قَضَاءَ حَوَائِجِهِ بِيَدِي؟! اين را نفهميدي تو کهمن بايد احتياج تو را برآورده كنم نه مشتري!! پس در اداء دين الهي­ات كم نگذار.
چهارشنبه 1 ارديبهشت 1389- 6 جمادي الاولي 1431. مسجد جامع بازار تهران

[1] اصول كافي، جلد3، صفحه269