رُوِيَ عَنْ عَليٍّ عليه السّلام قال:
اَلْكَذَّابُ وَ الْمَيِّتُ سِوَاءٌ لِأَنَّ فَضِيلَةَ الْحَيِّ عَلَى الْمَيِّتِ الثِّقَةُ بِهِ فَإِذَا لَمْ يُوثَقُ بِكَلَامِهِ بَطَلَتْ حَيَاتُهُ.[1]
ترجمه حدیث: از اميرالمؤمنين(عليهالسلام) منقول است كه فرمودند: دروغگو و مرده برابرند! پس به درستى كه مزيّت زنده بر مرده اين است كهانسان ميتواند به زنده اعتماد كند ولي به مرده نمي تواند اعتماد كند. پس وقتي به سخن كسي اعتماد نباشد،ديگر اين شخص زنده نيست.
شرح حدیث: امیرمؤمنان علی(علیهالسلام) فرمودند: «اَلْكَذَّابُ وَ الْمَيِّتُ سِوَاءْ»؛ شخص دروغگو با مرده مساوي است! در اينجا حضرت شخص دروغگو را با مرده از يك جهت مقايسه ميکنند، نه از جهات دیگر. میفرمایند دروغگو و مرده برابرند؛ چرا؟ «لِأَنَّ فَضِيلَةَ الْحَيِّ عَلَى الْمَيِّتِ الثِّقَةُ بِه». چون برتري شخص زنده بر مرده اين است كه انسان روي شخص زنده ميتواند حساب كند و به او اعتماد کند، امّا روي شخص مرده نميشود حساب كرد و نمیتوان به او اعتماد کرد.
بعد فرمود: «فَإِذَا لَمْ يُوثَقُ بِكَلَامِهِ بَطَلَتْ حَيَاتُه». وقتي به آدم دروغگو ـكه به ظاهر زنده استـ نميتوانيم اعتماد كنيم، پس اين فرد با مرده مساوي است. حضرت در این روایت فقط از یک جهت بین دروغگو و مرده مقایسه میکنند، نه از هر جهت. شخص دروغگو و مرده از يك جهت با هم مساوي هستند و آن هم عدم اعتماد به هر دوي اينها است.
امّا از جهات ديگر، دروغگو بدتر از مرده است. زيرا در روايت ديگري داريم كه امام باقر(علیهالسلام) فرمودند: «إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ لِلشَّرِّ أَقْفَالًا وَ جَعَلَ مَفَاتِيحَ تِلْكَ الْأَقْفَالِ الشَّرَابَ وَ الْكَذِبُ شَرٌّ مِنَ الشَّرَابِ».[2] خداىمتعال براى بدى قفلهایى قرار داده، و كليد این قفلها راشراب قرار داده، و دروغ بدتر از شراب است. این يعني دروغ در مقایسه با شراب، شرّآفرينتر است.
در روایت امیرالمؤمنین علی(علیهالسلام) مرده و دروغگو از یک جهت با هم مساوی هستند. اما از جهات دیگر دروغگو بدتر از مرده است. ميّت و مرده نميتواند شرّ بيافريند. اما دروغگو شرّآفرين است. ما باید روايات را کنار هم و به صورت مجموعی مورد توجّه قرار دهیم. دروغگو اگر بمیرد بهتر است! چون زندگياش شرّآفرين است.
اين مسأله دروغ را دستكم نگیرید. دروغ از معاصي كبيره است و بسیار در آيات و روايت ما از آن پرهیز داده شده است. همانطور که حضرت امیر(علیهالسلام) فرمود، دروغ اوّلاً حسّ اعتماد را از بين ميبرد؛ و ثانیاً در جامعه شرّ میآفريند. این يعني دروغ ابعاد گوناگون دارد![3]
[1]. غُررالحِكم و دُرر الکَلِم، ص 220، روايت 4386
[2]. اصول كافي، ج2، ص 338
[3]. يكشنبه، 21 فروردين 1390 – 6 جمادي الاولي 1432. مسجد جامع بازار تهران
