روي عن ابي الحسن الرضا «عليه‌‌السلام» قال:
«إِيَّاكُمْ وَ الْحِرْصَ وَ الْحَسَدَ فَإِنَّهُمَا أَهْلَكَا الْأُمَمَ السَّالِفَةَ وَ إِيَّاكُمْ وَ الْبُخْلَ فَإِنَّهَا عَاهَةٌ لَا تَكُونُ فِي حُرٍّ وَ لَا مُؤْمِنٍ إِنَّهَا خِلَافُ الْإِيمَانِ.»
روايتی از امام هشتم «صلوات الله‌‌عليه» منقول است كه حضرت فرمودند:
از دو رذيلة اخلاقی بپرهيزيد: اوّل؛ حرص و دوم؛ حسد!
حرص یعنی انسان،‌ چيزي از امور دنيايي‌‌ كه مورد احتياجش نيست را انباشته كند؛ به عبارت دیگر: زياده طلبي در امور مادّي و مالي؛ «إِيَّاكُمْ وَ الْحِرْصَ وَ الْحَسَدَ».
حسد یعنی انسان آرزوي زوال نعمت از غير كند و ناراحت باشد از این‌‌که خداوند به غیر نعمتی را عطا فرموده؛ حسد دو نوع است: گاهی آرزوي زوال نعمتی را از ديگري مي‌‌كند در حالی‌‌که خودش از آن نعمت محروم است، یک وقت خودش هم نعمت را دارد امّا نمي‌‌خواهد غیر آن‌‌را داشته باشد؛ این حالت بدترين نوع حسد است.
در ادامه حضرت می‌‌فرمایند: امّت‌‌هاي گذشته را اين دو رذيله از بين بردند«فَإِنَّهُمَا أَهْلَكَا الْأُمَمَ السَّالِفَةَ». بعد مي‌‌فرمايند : از رذيله بخل هم بپرهيزيد! «وَ إِيَّاكُمْ وَ الْبُخْلَ».
بخل یعنی انسان آنچه از نظر عقلي و شرعي سزاوار است در جايي مصرف كند را ‌مصرف نكند. مثلاً: قدرت انفاق فی سبیل الله دارد امّا انفاق نکند. حضرت تعبير مي‌‌فرمايند: «فَإِنَّهَا عَاهَةٌ»، بخیل آفت روحي دارد. «لَا تَكُونُ فِي حُرٍّ وَ لَا مُؤْمِنٍ إِنَّهَا خِلَافُ الْإِيمَانِ»، آزاده و مؤمن مبتلا به بخل نمي‌‌شوند و بخل با ايمان ناسازگار است.
حال چرا بخیل از مصرف در جايي كه سزاوار است امتناع می‌‌کند؟ چون مي ترسد جايش پر نشود. مؤمن چنين ترسي ندارد و مي‌‌گويد: همان خدایی كه نعمت را به من داده و گفته اينجا مصرف كن، جايش را پر مي‌‌كند. چون مؤمن به خدا اعتقاد دارد، تمام نعمت‌‌ها را از ناحيه او می‌‌داند؛ آیا چنین فردی وقتی خدا به او مي‌‌گويد: در اين راه مصرف كن! امتناع می‌‌کند؟ پس بخیل ضعف در اعتقاد به خدا دارد.
در نتيجه امام هشتم«عليه السلام» سه رذيلة حرص، حسد و بخل را مطرح فرمودند. اين رذائل هم انسان را از انسانيّت بيرون مي‌‌كند و هم ضربه به ايمان او مي‌‌زند.
بحارالانوار ج75 ص346
يكشنبه 9 آبان 89 – 23 ذي القعده 1431