رُوِيَ عَنْ عَليٍّ عليه السلام قال:
اِفْعَلُوا الْخَيْرَ وَ لَا تُحَقِّرُوا مِنْهُ شَيْئاً فَإِنَّ صَغِيرَهُ كَبِيرٌ وَ قَلِيلَهُ كَثِيرٌ.[1]
ترجمه حدیث: اميرالمؤمنين علی (علیه السلام) فرمودند: کار نیک انجام دهيد و چيزى از آن را كوچك مشمريد، که كوچك آن هم بزرگ است و اندك آن هم بسيار است.
شرح حدیث: كارهايي را كه ما در دنيا انجام میدهیم، با نگاه این نشئه دنيوي و با معیارها و موازین مادّی ميسنجيم. با ديد ماديّت به آنها نگاه ميكنيم و روي عمل یک برچسب ارزشي ميگذاريم؛ به این معنا که هر چه حجمش بزرگتر و بيشتر باشد، ارزشش را بیشتر میدانیم. در حالی که نسبت به مسائل معنوی این نحوه ارزشگذاری اشتباه است. ارزشگذاری بر امور معنوی، براي خودش ميزان ديگری دارد. چون براي يك نشئه و عالم ديگري است. لذا بايد با آن ديده نگاه كرد، كه در اصطلاح ميگويند ديده برزخي.
اميرالمؤمنين علی (عليه السلام) در این روایت به اين نكته تذكّر ميدهد كه شما عمل خير انجام دهيد. عمل خير اعمّ از عبادات و طاعات است. هر كاري كه در راستاي الهي است و انجام آن مخلصانه براي خدا است، نه براي شهرتطلبي و رياكاري و خودنمایي، خير واقعي است. كاري را که انسان فقط براي خودِ خدا انجام ميدهد، شاید با دید دنيایی و مادّی كه نگاه ميكنیم کوچک به نظر بیاید، يا كم باشد. امّا حضرت مي فرمايند: «اِفْعَلُوا الْخَيْرَ وَ لَا تُحَقِّرُوا مِنْهُ شَيْئاً». كار خيرِ الهي انجام دهید و هيچگاه آن را كوچك هم به حساب نياورید. تو نميداني و نميفهمي و نميبيني که این كوچك است یا بزرگ. چرا که نباید با معيار ارزشيِ دنیایی که در دست داری بسنجی. بلكه با يك معيار ديگر بايد سنجش و ارزشگذاری شود. چه بسا که این عمل خیری که تو آن را کوچک شمردی، در آن نشئه ديگر بزرگ باشد و این عملِ به ظاهر قلیلِ تو، در آن نشئه زیاد باشد.
همچنانكه در طرف شرّ هم همینطور است. مواظب باشید و حواستان را جمع کنید. تو خيال ميكني يك دروغ گفتي، یک تهمت زدی، یک غیبت کردی و اينها باد هوا بود؟! فکر میکنی اینها امواج صوتي بود و اثری نداشت؟! خیال میکنی اگر معصیت کبیره انجام دهی، یا یك لقمه حرام بخوری اثری ندارد؟! معلوم است که تا چهل روز نه دعايت مستجاب میشود و نه اعمال عبادتيات قبول میشود. ميداني در آن نشئه شكل برزخي این اعمالت چگونه است؟ بوي گندش بيچارهات خواهد كرد. هنوز به قيامت نرسيده، در برزخ، خودت ميخواهي از اعمال خودت فرار كني، امّا راه فرار نداري. در روز قيامت هم براساس بیان قرآن خودت ميخواهي از كارهاي خودت فرار كني، امّا نميتوانی.
بنابر این، ما شکل اعمالي كه در راستاي طاعت یا معصيت است را درك نميكنيم. لذا نميتوانيم از نظر ارزشي و ضد ارزشي روي آن برچسب بگذاريم.[2]
[1]. وسائل الشیعة، جلد 1، صفحه 118 – بحارالانوار، جلد68، صفحه190
[2]. چهارشنبه 8 دي 1389 – 23 محرم1432. مسجد جامع بازار تهران.