رُوِيَ عَنْ عَليٍّ عَلَيهِ السَّلَامُ قَالَ:
رَحِمَ اللهُ اِمْرَأً اَخَذَ مِنْ حَيَاةٍ لِمَوْتٍ وَ مِنْ فَنَاءٍ لِبَقَاءٍ وَ مِنْ ذَاهِبٍ لِدَائِمٍ.[1]
ترجمه حدیث: اميرالمؤمنين(صلوات الله عليه) فرمودند: رحمت خدا بر كسي باد كه بهرهگيري كند از زندگي براي مرگش و بهرهگيري كند از فاني براي باقي و از دنیای گذرا براي آنچه كه پابرجا است.
شرح حدیث: تمام اين جملات يك سياق دارد و در واقع توجه دادن به انسان است. امیرالمؤمنین علی(علیهالسلام) میفرماید: «رَحِمَ اللهُ اِمْرَأً اَخَذَ مِنْ حَيَاةٍ لِمَوْتٍ»؛ رحمت خدا بر كسي باد كه از زندگي براي مرگش بهرهگيري كند. مگر انسان همواره براي زنده بودن تلاش نميكند؟ پس اینکه حضرت میفرماید بهرهگيري از زندگي براي مُردن به چه معنا است؟ مرگ، نيستي و نابودی نیست؛ مرگ انتقال است از نشئهاي به نشئه ديگر. حضرت ميخواهد بفرمايد از اين نشئه براي انتقال به نشئه دیگر بهرهگیری کن. چون مرگ انتقال است. مثل اينكه از اين خانه بخواهي بيايي بيرون و وارد خانهای ديگر شوی. اسم اين رفتن تو از این خانه به آن خانه را گذاشته اند مرگ، موت!
«وَ مِنْ فَنَاءٍ لِبَقَاءٍ»؛ رحمت خدا بر کسی که بهرهگيري كند از فاني براي باقي. حضرت این نشئه دنیا را براي تو توصيف كرده است. اينجا نشئهاي فانی است، نشئهاي رفتني است. «وَ مِنْ ذَاهِبٍ لِدَائِمٍ»؛ و رحمت خدا بر کسی که بهرهگیری کند از دنیای رفتنی و گذرا براي آن چيزي كه پابرجا و دائمی است. چون به آنجا که منتقل شدی، جای دیگر نمیخواهی بروی و همیشه هستی و انتقالی در کار نیست.
تمام اين جملات اشاره به اين است كه انسان در نشئه دنيا توجه به اين نكته داشته باشد كه اين نشئه، نشئهاي نيست كه در آن بماند. از اينجا رفتني است و به نشئه ديگر خواهد رفت. اين نشئه دنیا فاني است، اين نشئه گذرا است. با مرگ از این نشئه به نشئه دیگر منتقل خواهد شد. حال که اينطور است، از این نشئه دنیا بهرهگيري كن براي آن نشئهاي كه باقي و دائمی است؛ چرا که به آنجا منتقل خواهی شد.
انسان عاقل بهرهگيري ميكند براي آنجايي كه قرار است در آن بماند. لذا حضرت تعبير کرده «رَحِمَ اللهُ»؛ یعنی رحمت خدا باد بر آن كسي كه توجه به اين مطلب داشته باشد. مراقب باش دچار غفلت نشوی! اين غفلت است كه موجب ميشود که انسان تلاش خود را برای همین دنیایی که رفتنی است صرف کند. اين كار را نكن؛ نيرويت را براي اينجا صرف نکن و براي اين نشئه گذارا خرج نكن. نيرويت را براي آن نشئه باقی و دائمی خرج كن.[2]
[1]. غرر الحكم و درر الکلم، صفحه150، روايت 2735
[2]. يكشنبه 8 اسفند 1389 – 23 ربيع الاول 1432. مسجد جامع بازار تهران
