رُوِيَ عَنِ الصَّادق عليه السّلام قال:
فِي قَوْلِ اللَّهِ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ كُلُّ أُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا.[1] قَالَ: يُسْأَلُ السَّمْعُ عَمَّا يَسْمَعُ وَ الْبَصَرُ عَمَّا يَطْرِفُ وَ الْفُؤَادُ عَمَّا عَقَدَ عَلَيْهِ.[2]
ترجمه حدیث: خداوند در قرآن ميفرمايد: «همانا گوش و چشم و قلب، از همه آنها سؤال خواهد شد». حضرت امام صادق(عليهالسّلام) ذيل اين آيه شريفه فرمودند: سؤال ميشود گوش چه چيزهايي را شنيده است و چشم چه چيزهايي را ديده است و قلب (دل) به چه چيزهايي گره خورده است؟ (دلبسته چه چيزهايي شده است؟)
شرح حدیث: خداوند در قرآن ميفرمايد سمع و بصر و فؤاد در قیامت مورد پرسش قرار میگیرند؛ يعني از شنوايي و بينايي و قلب سؤال خواهد شد. حضرت امام صادق(علیهالسلام) در بیان مقصود آیه فرمودند: «يُسْأَلُ السَّمْعُ عَمَّا يَسْمَعُ»؛ از نظر شنوايي از او سؤال ميكنند که تو به چه چيزي گوش فرا دادي؟ آیا اين نيرو را در شنيدن صوتي كه حرام است مصرف كردي؟ توجه داشته باشید که صوت حرام فقط موسیقی حرام نیست بلکه انواعی دارد؛ مثلاً شنيدن غيبت حرام است، شنيدن تهمت حرام است و... لذا از هر صوت و آهنگي كه حرام بود سؤال ميكنند. اينها مال سمع (شنوایی) است.
«وَ الْبَصَرُ عَمَّا يَطْرِفُ»؛ سؤال میکنند که نيروی بيناييات را كجا مصرف كردي؟ آیا در نگاه حرام خرج کردی؟ آیا در اين راه مصرف كردي؟! «وَ الْفُؤَادُ عَمَّا عَقَدَ عَلَيْه»؛ از دلت هم سؤال ميكنند! بگو ببينم با چه کسی گره خوردي؟ به چه اشخاصی دل بستي؟ به چه چیزهایی دل بستي؟ آیا به مال و جاه و مقام دل بستي؟ به خدا دل بستی یا به اینها دل بستی؟ بدان که از همه اينها از تو سؤال ميكنند؛ از شنواییات، از بیناییات و از امور درونیات. همه اینها را سؤال میکنند.
یک نکته در اینجا هست و آن اینکه معلوم ميشود در بين قوا و اعضاي انسان، اين نيروها است كه سرآمد سؤالات روز قيامت است. در آيه حرفی از پا و دست و شکم و.... نیست! ما اعضا و قوای زیادی داريم، امّا از میان همه آنها، در این آیه سه نیرو مطرح شده است: شنوایی، بینایی و دل. لذا معلوم ميشود سرآمد مسائلي كه در قيامت نسبت به اعضاء و قواي انسان از او پرسش ميكنند، همین سه تا است. به چه صوت و آهنگی گوش كردي؟ در چه راهي گوش را مصرف كردي؟ از چشمت چهطور استفاده کردی؟ نگاههايي كه كردي، به حرام باز كردي يا به حلال؟
بعد هم ميآيند سراغ دلت! «گوش» و «چشم» بیرونی بود، امّا «دل» نیروی درونی است. از درون هم سؤال ميكنند که دل به چه کسی بستي؟ اين دلت به چه كسي گره خورد؟ به چه چیزی گره خورد؟ اين را از تو سؤال ميكنند. در آيه ديگر میفرماید: «إِلاَّ مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَليمٍ».[3] روز قیامت، تنها کسی در امان است که قلب سلیم آورده باشد. قلبِ سلامت آن قلبي است كه به غير خدا دل نبندد.[4]
[1] . سوره إسراء، آیه 36
[2]. بحارالانوار، جلد7، صفحه 267
[3]. سوره شعراء، آیه 89.
[4]. چهارشنبه 7 ارديبهشت1390 – 23 جمادي الاولی1432. مسجد جامع بازار تهران
