رُوِیَ عَنْ عَلیٍّ علیه السّلام قال:
الذُّنُوبُ الدَّاءُ وَ الدَّوَاءُ الِاسْتِغْفَارُ وَ الشِّفَاءُ أَنْ لَا تَعُودَ.[1]
ترجمه حدیث: از اميرالمؤمنين(صلواتاللهعليه) منقول است كه فرمودند: گناهان و معاصی بیماری است و داروی آن استغفار است و شفا و درمان آن بازگشت نکردن به گناه است.
شرح حدیث: حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السّلام فرمودند: «الذُّنُوبُ الدَّاء»؛ گناهان بيماري است. ما هم جسم داريم و هم روح؛ هم جسم انسان بيماريهای خاصّ خودش را دارد و هم روح آدمی بيماريهاي خاصّ خودش را دارد. بنابر این روایت معلوم میشود كه انسان از نظر دروني هم ابتلاء دارد. ابتلاء و بیماری درونی انسان گناهان است.
شخصي كه قائل به مبدأ و معاد است و ميگويد من مسلمان و مؤمنم، نبايد گناه كند. چرا؟ چون خالقش او را از گناه نهي كرده است. مثل اينكه انسان پيش طبيب برود و طبيب او را از مصرف يك غذا یا یک عمل نهي كند، بعد انسان بخواهد آن را انجام دهد! معلوم است كه اين براي انسان مصيبتبار است. معلوم ميشود كه او از نظر دروني مشكل دارد. پس گناهان يك نوع بيماري است. حالا من نميخواهم ريشهيابي كنم؛ چه اعتقادي و ايماني باشد و چه سایر ریشهها، در هر صورت گناه بيماري است. «الذُّنُوبُ الدَّاء».
در ادامه فرمود: «وَ الدَّوَاءُ الِاسْتِغْفَار». هر بيماري دارويي دارد؛ داروي اين بيماري (يعني گناه) چيست؟ حضرت ميفرمايد دارويش هم استغفار است. همانطور که در بيماري جسمی ميگويند اگر فلان دارو را بخوري خوب ميشوي، داروی این بیماری و مرض روحی تو استغفار است. بعد هم فرمود: «وَ الشِّفَاءُ أَنْ لَا تَعُود». چه وقت ميفهمي که خوب شدي و شفا پیدا کردهای؟ آن هنگامی كه ديگر آن گناه را نكني و دوباره آن معصیت را تکرار نکنی.
حضرت سه جمله واضح را کنار هم فرمودند: 1- گناهان بيماري است. 2- داروي اين بيماري استغفار است. 3- وقتی كه ديگر آن گناه را مرتکب نشوم، ميفهمم که شفا پيدا كردهام. اين روایت را به این جهت گفتم، چون از من سؤال زياد شده است. میگویند چهطور ما استغفار ميكنيم ولي دوباره همان گناه را مرتکب میشویم؟ مرض معلوم است، دوا هم که استغفار است مشخص است، ولي باز آن گناه را انجام میدهیم! این بدان خاطر است که دوايت تقلبّي است! اگر ديدي مجدّداً مرتکب میشوی، بفهم که استغفار تو، استغفار نبوده است. همچنانکه وقتی در بیماری جسمی شفا پیدا نمیکنی و خوب نمیشوی ميگويي دارويش تقلّبي بود، این دوای بیماری روحی تو هم تقلّبی است؛ چون خوب نشدی. معلوم میشود که استغفارهایت تقلّبی بوده است! بسياري از اين استغفارهاي ما لقلقة زبان است.
حالا استغفاري كه تقلّبي نيست چيست و چه ویژگی دارد؟ استغفار حقیقی جايي است كه واقعاً از گناه پشيمان شده باشي. اگر واقعاً از گناه پشيمان شده باشي و استغفار كني، اين ديگر تقلّبي نيست. اين شفا بخش است. لذا ديگر برنميگردي و آن گناه را مرتکب نمیشوی. منشأ بسياري از گرفتاريهای شخصی و اجتماعی که دامنگیر ما شده گناهان است. این مسلّم است! بعد هم استغفار ميكنيم و ميبينيم هیچ فايدهاي ندارد. جهتش چيست؟ جهتش این است که استغفارهايمان استغفار نيست. اگر اين استغفارها استغفار باشد، خداوند صحنه را بر ميگرداند.[2]
[1]. غُررالحِکَم و دُرر الکَلِم، صفحه194 روایت 3778.
[2]. چهارشنبه 21 اردیبهشت 1390 – 7 جمادی الثانی 1432. مسجد جامع بازار تهران
