یکی از برادران من دو ماه قبل از پدرم فوت کرده است و دو فرزند هم دارد .آیا به برادر من ارثیه تعلق می گیرد ؟
پاسخ – فرزندی که قبل از پدر از دنیا رفته باشد به او ارث تعلق نمی گیرد اگر در  طبقه ی او فرزندان دیگری هم باشد. اگر در آن طبقه کسی نباشد به فرزندهای فرزند (نوه ) ارث می رسد. پس به برادر شما و فرزندانش ارث نمی رسد .

 آیا بعد از مرگ شوهر ارث و مهریه به همسر ایشان تعلق می گیرد یا خیر؟

پاسخ – اگر خانم مهریه ی خود را در زمان حیات شوهر دریافت نکرده باشد و به او نیز نبخشیده باشد جز بدهی های میت محسوب می شود و باید به خانم بپردازند . البته اگربه او بخشیده باشد دیگر به او تعلق نمی گیرد و یا اینکه بخشی از آن را گرفته باشد ، در این صورت نیز آن مقداری را که گرفته به او تعلق نمی گیرد . در خصوص ارث نیز یکی از افرادی که از میت ارث می برد خانم او است . اما سهم او متفاوت است که به جزئیات مسائل ارث باز می گردد .

 آیا مهریه به زنی که ازدواج موقت کرده تعلق می گیرد یاخیر؟

پاسخ – بله تعلق می گیرد و جزو شرایط اینگونه ازدواج قرار دادن مهریه است . در ازدواج دائم قرار دادن مهریه شرط نیست . یعنی اگر مرد و زنی ازدواج دائم کردند و مهریه قرار ندادند ، عقد آنها صحیح است . اما در ازدواج موقت حتماً باید مهریه قرار داد . بنابراین زن حق گرفتن آن مهریه را نیز دارد .

شخصی وصیت کرده بود که زمانی که من فوت کردم ، هنگام دفن یک قرآن جیبی کامل که همه ی سوره ها را داشته باشد در دست راست من بگذارید . آیا این کار حرام و گناه است یا خیر؟

پاسخ – نسبت به این وصیت و امثال آن ما هیچگونه توصیه ای نداریم . یعنی نگفته اند که مستحب است همراه میت قرآن دفن شود . اینکه برخی از دعاها را روی کفن بنویسند وارد شده است. اما اینکه همراه میت قرآن و یا هر کتاب یا جسم دیگری دفن شود اگر اسراف باشد و یا بی احترامی به قرآن بشود جایز نیست . اما اگر بی احترامی نباشد و اسراف نیز محسوب نشود اصل این کار اشکال ندارد . ولی اینکه این کار مستحب است و یا در دستورات دینی وارد شده ، ما دستوری در این زمینه نداریم .  ما از افراد خواهش می کنیم که یک چنین وصیت هایی نداشته باشند ، موارد بسیار دیگری است که شما می توانید وصیت کنید مخصوصاً نسبت به کارهای خیری که دیگران انجام دهند . یا وصیت کنید که از اموال شما خیرات و مبرات کنند ، این کارها برای شما تأثیر دارد . اگر با وصیت شما شخصی کار خیری انجام داد و یا با استفاده از اموال شما افراد کارهای خیری انجام دادند، ثواب آن به شما می رسد .

 من تا الان مرجع تقلید نداشته ام آیا اعمال من قبول بوده یا خیر؟

پاسخ – اصل مسئله این است که انسان در احکام دینی یا باید مجتهد باشد یعنی خود او صاحب نظر بوده و بتواند احکام و مسائل دینی را از منابع استخراج کند . یا اگر در آن حد نیست به نظر افراد عالم ، دانشمند ، مرجع تقلید ، مجتهد آن هم مجتهد جامع الشرایط مراجعه کند . اما اگر کسی مدتی نماز خوانده ، روزه گرفته و اعمالی را انجام داده و بعد متوجه شده که باید مرجع تقلید داشته باشد و به سراغ رساله ی عملیه ی مرجع تقلید و فتوای او رفته است . گفته اند اگر اعمالی را که انجام داده مطابق فتوای آن مرجع تقلید صحیح باشد و یا قبل از این مرجع تقلید فرد دیگری بوده که اعمال او مطابق با فتوای آن او درست بوده است . یا اینکه موافق با احتیاط و یا واقعیت بوده است که البته به دست آوردن آن یک مقدار سخت است .  فرد باید در حال حاضر رساله ی مرجع تقلید موجود را نگاه کند ، اعمالی را که تا الان انجام داده اگر مطابق با فتوای او صحیح و درست بوده دیگرنیاز به اعاده و قضا ندارد . اما آن اعمالی را که صحیح نیست باید دوباره انجام دهد .

اگر ملکی از پدر به ارث رسیده باشد اما فروش نرفته باشد آیا حج به شخص واجب است یا خیر؟

پاسخ – اگر این شخص از جهات دیگر استطاعت مالی ندارد ، یعنی غیر از این مال ارثی اموالی ندارد که بتواند به مکه برود و این ملک نیز به ارث رسیده اما فروخته نشده است در اینجا دو فرض وجود دارد . یک- زمانی است که فرد می تواند آن ملک را بفروشد یعنی  الان آن را درست می خرند و از بابت آن ضرری نمی کند ، در این صورت باید آن را بفروشد و مکه برود و یا ثبت نام کند تا بعداً نوبت او شود .  اما اگر بخواهد الان آن ملک را بفروشد     نمی خرند و یا اینکه هنوز آن را تقسیم نکرده اند به گونه ای که ایشان بتواند سهم خود را بفروشد و یا اگر بخواهد بفروشد به قدری آن را ارزان می خرند که خیلی ضرر می کند در این صورت فعلاً به این شخص حج واجب نیست .

 آیا ورثه می توانند بعد از فوت پدر ، زمین وقف شده را پس بگیرند ؟

پاسخ – اگر فردی این ملک را در حیات خودش وقف کرده است و تحویل داده است یعنی وقف کامل شده است ، نمی توانند آنرا پس بگیرند . حتی اگر طرف وصیت به وقف کرده باشد و بیش از ثلث اموالش هم نباشد باز هم وقف است و افراد نمی توانند پس آنرا بگیرند .

132 – بعضی ها جوانان را به دلایل مختلف از جمله فقر مالی از ازدواج منع می کنند . راهنمایی بفرمایید.

پاسخ – از ازدواج جوانان جلوگیری نکنید بلکه اسباب ازدواج آنها را فراهم کنید. ما خودمان بعضی از موانع را در ازدواج ایجاد کرده ایم . مثلا در ماه مبارک رمضان ، افراد مذهبی ازدواج نمی کنند . درست است که ماه مبارک رمضان ماه عبادت ، ذکر و دعا است ولی ازدواج مستحب است . در این ماه خواندن خطبه ی عقد اشکال شرعی ندارد . حالا در ایام سوگواری مراسم شادی راه نیندازند . چرا یک ماه این سنت پسندیده ترک می شود؟ حتی در ماه محرم و صفر در روزهایی مردم صیغه عقد را جاری نمی کنند . پس بخاطر فقر ، مشکلات مادی و درس خواندن مانع ازدواج فرزندان تان باشید. اگر اسباب ازدواج فراهم شده است بطوری که این دو تا جوان بتوانند در حدکفاف با هم زندگی کنند ، نباید هر دوطرف سخت بگیرند . امیدواریم که این سنت های باطل را کنار بگذارید تا ازدواج جوانان راحت تر بشود .

 مادر من مبلغی پول پیش من داشت .ایشان الان فوت کرده اند و وصیتی هم نکرده اند . آیا من می توانم این را خرج مادرم بکنم ؟
پاسخ – اگر ایشان وصیتی ندارند، این پولی که دست شما است برای ورثه است . و باید به آنها برگردانید .

آیا ما می توانیم از خانه ی شوهرمان  خیراتی برای پدرمان  بدهم ؟ با احتساب اینکه همه ی ما از شوهران مان مهریه طلب داریم  .

پاسخ – شما درست می گویید که مهریه را از شوهرتان طلب دارید .اگر شوهر بتواند مهریه را بپردازد و مطالبه ی مهریه مشکلی در زندگی شما ایجاد نکند ، شما می توانید مهریه یا قسمتی از مهریه را از او طلب کنید و برای امور خیر از آن استفاده کنید . اما چون مهریه را طلب دارید نمی توانید بدون اجازه شوهرتان برای پدرتان خیرات کنید . شما در صورتی می توانید خیرات کنید که بدانید شوهرتان راضی است یا اینکه از او اجازه بگیرید. در ضمن اگر از اموال خودتان باشد اشکالی ندارد .

اگر کسی فرزند پسر یا دختری بیاورد و بزرگ کند ، از لحاظ محرمیت باید چکار کند ؟

پاسخ – ما از مراکزی که این بچه ها را در اختیار مردم می گذارند خواهش می کنیم که راهنمای فقهی در اختیار آنها بگذارد که به آنها طریقه ی محرمیت را یاد بدهد مخصوصا اگر فرزند شیر خوار باشد می تواند با خوردن شیر محرم بشود . اگر این بچه بزرگ بشود دیگر نمی شود آنرا محرم کرد و ممکن است که راه دیگری هم وجود نداشته باشد . در مورد مسئله ی ارث هم به آنها اطلاعاتی بدهند و مسئله ی حجاب و عفاف در مورد فرد هم باید رعایت بشود. این کار ضروری است . به این افرد         نیکوکار هم می گوییم که شما برای سرپرستی بچه های یتیم ثواب زیادی می برید ولی برای محرمیت آنها فکری بکنید .اگر بچه شیرخوار است ، یک فردی که سبب محرمیتش شما بشود ، با شرایطش به این بچه شیر بدهد . به جز راه شیرخوردن ، راههای دیگرش مشکل است ولی با عالمی مشورت کنید که اگر راه شرعی وجود داشت شما را راهنمایی کند . اگر راهی وجود نداشت این بچه  اگر دختر باشد به آقا و اگر پسر باشد به خانم نامحرم می شود .

 یکی از بچه های خودم را بلافاصله بعد از تولد به خواهرم دادم . آیا این بچه در ارث من شریک است ؟
پاسخ – این بچه فرزند شماست و از شما ارث می برد ولی از خواهر شما ارث        نمی برد. مگراینکه وصیت کنند از ثلث مال چیزی به این بچه بدهند .

بعضی برادرها ارث خواهر ها را نمی دهند . در مورد ارث خواهر و برادر توضیحاتی بفرمایید . 
پاسخ – در بعضی از مناطق برادرها ، خواهرها را از ارث محروم می کنند . وقتی شخصی از دنیا می رود اموالش متعلق به ورثه است . ممکن است که فرد وصیت کرده باشد که ثلث اموالش را برای خودش خرج کرده باشند ولی بقیه متعلق به ورثه است . هیچ کدام از وراث بدون اجازه ی دیگری نمی توانند از مال متوفی استفاده بکنند . اگر وراث دیگر راضی باشند که بعضی از وراث از مال متوفی استفاده کنند اشکالی ندارد . ولی اگر وراث راضی نباشند استفاده از این مال حرام است . خواهرها که فرزندان متوفی هستند از کل اموال ارث می برند ولی سهم دختران نصف پسرها است . اگر برادرها سهم خواهرها را نپردازند به آنها ظلم کرده اند . اگر اموال را تصرف کنند تصرف آنها عدوانی است و آنها گناهکار هستند . اگر هنوز این رسم غلط در بین بعضی از اقوام باقی مانده است باید آنرا از بین ببرند .

 آیا مادر در وصیت خودش می تواند ارث را بین دختر و پسر بطور مساوی تقسیم کند ؟
پاسخ – اگر مقصود تقسیم کردن در حال حیات است یعنی شخص زنده است و سهم هر کدام را به آنها می دهد ، این وصیت نیست بلکه هبه است و اشکالی ندارد . اگر فرد برای بعد از مرگ وصیت می کند دو حالت دارد یا همه ی ورثه کبیر هستند و قبول کرده اند که ارث بطور مساوی تقسیم بشود ، این اشکالی ندارد اما اگر بین آنها صغیر باشد نمی تواند این کار را بکند . قرآن سهم دختر را نصف پسر تعیین کرده است . اگر طرف این وصیت را کرده است ولی همه آنرا قبول نکرده اند ، دختر نصف پسر از ارث سهم می برد .

در مورد حق الناس فردی که فوت کرده باشد تکلیف ما چیست ؟
پاسخ – شما باید این حق را به وارث او ادا کنید و اگر وارثین زیاد هستند شما می توانید به یکی از وارثین که می دانید حق دیگران را می دهد بپردازید اما اگر شما مطمئن نیستید باید سهم هر کدام را جداگانه بپردازید .

پدر من ده سال پیش فوت کرده است . مادر من در خانه ی پدری ساکن است . ما هم مشکل مالی داریم . هرچقدر به مادر اصرار می کنیم که خانه ای برای او اجاره کنیم و خانه ی پدری را بفروشیم راضی نمی شود . اگر ما از طریق قانون اقدام کنیم خلاف شرع انجام داده ایم؟
پاسخ – مادر اینجا خلاف کرده است . چون شما در خانه ی پدری سهم الارث دارید ، بنابراین باید این مادر با رضایت شما در آن خانه سکونت داشته باشد . اگر شما مشکل مالی داشته باشید ، این مادر باید سهم الارث شما را بپردازد . حتی اگر مشکل هم نداشته باشید ، ولی درخواست کرده باشید باید آن را بپردازد . ولی اینکه شما از طریق قانونی عمل کنید و از دست مادر خود شکایت کنید کار درستی نیست . یعنی با حفظ احترام به مادر و این مقدار توصیه ای که در اسلام شده است، سازگار نیست . ولی شما می توانید یک نفر را واسطه کنید تا با مادر شما صحبت کرده و او را توجیه کند . به او بگوید که ورثه سهم دارند و شرعاً اگر شما بیش از سهم شرعی خود استفاده کنید و آنها راضی نباشند، درست نیست . در نتیجه ایشان را راضی کنند که یا سهم شما را بپردازد و یا خانه ای را برای خود اجاره کند . اما در هر صورت اگر بتوانید راضی بشوید که ایشان در خانه ی پدری سکونت داشته باشد،بهتر است . ولی به طور کلی حکم شرعی آن این است که سهم الارث شما در آن خانه محفوظ است . یعنی اگر خانه متعلق به پدر شما بوده و سهم الارث شما را از اموال دیگر نپرداخته باشند ، سهم دارید . مادر هم اگر بدون رضایت شما در آن خانه سکونت داشته باشد کار اشتباهی کرده است .

 یکی از برادران من دو ماه قبل از پدرم فوت کرده است و دو فرزند هم دارد .آیا به برادر من ارثیه تعلق می گیرد ؟
پاسخ – فرزندی که قبل از پدر از دنیا رفته باشد به او ارث تعلق نمی گیرد اگر در طبقه ی او فرزندان دیگری هم باشد. اگر در آن طبقه کسی نباشد به فرزندهای فرزند (نوه ) ارث می رسد. پس به برادر شما و فرزندانش ارث نمی رسد .

 آیا وصیت مبنای قرآنی و روایی دارد ؟ 
پاسخ – در قرآن تعبیر وصیت غیر مضار داریم . وصیت تا ثلث اموال نافذ است . شخصی که می خواهد اموالش را وصیت کند تا ثلث اموال اختیار دارد و وصیت او هم نافذ است و باید به آن عمل بشود ، بیشتر از ثلث اموال اجازه ی ورثه را نیاز دارد . اگر میت وارث صغیر داشته باشد بیش از ثلث اموال را نمی توان صرف کرد . پس وصیت مبنای قرآنی و روایی دارد .

 ارثی تقسیم شده است . ولی از یکی از وراث خبری نیست و سهم الارث او را در بانک گذاشته اند . الان هشت سال می گذرد . تکلیف چیست؟
پاسخ – اگر شما خبری از فرد ندارید ولی می دانید زنده است یا اینکه نمی دانید زنده است یا مرده ،اینکار شما درست است. اگر برای شما امکان داردهمچنان امانت او را نگه دارید و اگر امکان ندارد به مراجع قانونی مراجعه کنید و نسبت به سهم الارث تکلیف کسب کنند .
 پدر و مادر من فوت کرده اند . آیا ما باید مبلغی را بعنوان دیون یا صدقه از ارث بدهیم ؟ ( بدهکار)
پاسخ – اگر آنها بدهکار هستند شما باید بدهکاری آنها را بپردازید ولی اگر آنها بدهکار نیستند و وصیتی ندارند ، شما وظیفه ای ندارید ولی اگر شما می توانید برای آنها مظالم عباد بپردازید . 
 پدر و مادر من فوت کرده اند . آیا ما باید حتما مبلغی را بعنوان دیون برای آنها بپردازیم ؟(ارث )
پاسخ – اگر بدهکاری آنها قطعی است باید از اصل اموال آنها پرداخت بشود . اگر آنها خمس و زکات بدهکار هستند باید آن هم پرداخت بشود و بعد از واجبات مالی مثل حج که اگر بر آنها واجب باشد باید از اصل مال پرداخت بشود و بقیه ی مال براساس قانون ارث تقسیم می شود . اگر فرد بدهی ندارد یا شما نمی دانید که بدهی دارند یا خیر لازم نیست که بدهی بپردازید . اگر همه ی ورثه کبیر باشند می توانند از سهم خودشان مظالم عباد بپردازند . یک وقت میت بدهی ندارد ولی وصیت کرده است که مبلغی بعنوان مظالم عباد بپردازند . البته وصیت مالی تا ثلث مال نافذ است . و بیشتر از آن نیاز به اجازه ی ورثه دارد .
 اگر شخصی فوت کند و ورثه ای نداشته باشد ، حکم اموالش چیست؟(ارث )
پاسخ – ورثه صرفا فرزندان وهمسر نیستند . ما سه طبقه وارث داریم . طبقه اول که از میت ارث می برند پدر و مادر و فرزندان هستند . طبقه ی دوم برادران و خواهران میت هستند و طبقه سوم عمو و عمه و خاله و دایی هستند و به ترتیب فرزندان آنها هستند که ارث می برند . حالا اگرکسی هیچ وارثی نداشت اموال او به امام مسلمین یعنی ولی فقیه  می رسد که جزو اموال عمومی و انفال است . 
 پدر من دو تا زن داشته است . آیا ارثیه ی آنها با توجه به تعداد فرزندان آنهاست ؟
پاسخ – خیر ، یک هشتم از اموال میت بین خانم هایشان تقسیم می شود .
 پدر شوهر من بیست سال است که فوت کرده است و من به پول احتیاج دارم ولی ارث من را نمی دهند. راهنمایی بفرمایید . 
پاسخ – کسی که از دنیا می رود اموال او به تمام ورثه می رسد . جایز نیست که تعدادی از ورثه بدون اجازه ی بقیه در اموال تصرف کنند. وقتی فردی فوت می کند دیون او پرداخت می شود ، به وصیتش عمل می شود و بقیه اموال به ورثه می رسد .
 مردی که در نامزدی بمیرد ، آیا به نامزد او مهریه تعلق می گیرد ؟
پاسخ – اگر نامزدی قبل ازعقد است ، مهریه یه این خانم تعلق نمی گیرد .ولی اگر آنها در دوران عقد بوده اند ولی هنوز عروس نکرده باشند ،به این خانم نصف مهریه تعلق می گیرد .
 در زمان حیات پدرم، من  در ساخت خانه به او کمک مالی کرده ام . آیا پدرم  نسبت به من دینی دارد ؟
پاسخ – اگر پدر از شما تقاضای کمک کرده است،باید حق شما را بپردازد ولی اگر شما داوطلبانه کار کرده اید و به پدر گفتید که من مزدم را می خواهم و پدر هم قبول کرد ، شما از ایشان طلبکار هستید . اگر شما به طور متعارف کمک کرده اید و قصد گرفتن دستمزد و پس گرفتن نداشته اید،الان شما نمی توانید از ورثه ی تقاضای دستمزد بکنید .
 ارثیه ای که از مادر به فرزندان می رسد آیا بین دختر و پسر بطور مساوی تقسیم می گردد ؟
پاسخ – اگر مادر از دنیا رفته است ، پسر دو برابر دختر ارث می برد .در بعضی از موارد اگر واسطه ی ارث بَری مادر باشد یعنی مادر ارثی از کسی برده است و بعد آن ارث باید بطور مساوی بین فرزندان تقسیم بشود .
 آیا شخص می تواند یکی از پسرانش را از ارث محروم کند ؟
پاسخ – خیر این کار خلاف شرع است ولی شخص می تواند از ثلث اموالش وصیت کند که به یکی از فرزندانش ندهد. شخص تا زنده است می تواند اموالش را ببخشد یا وقف کند .اما بعد از فوتش اموال بین ورثه قسمت می شود. فرموده اند :در بخشش و وقف هم باید مراعات کنند که فتنه ای پیش نیاید .
 اگر پدری فرزندی را از ارث محروم کرد ، آیا ورثه می توانند بعد از فوت پدر او را در ارث شریک کنند ؟
پاسخ – بله . کسی حق ندارد دیگری را از ارث محروم کند .ممکن است که فردی تمام اموال خودش را ببخشد که دراین صورت دیگر ارثی ندارد و فرزندش از ارث محروم می شود یا اینکه ثلث اموال را وصیت می کند که به فرزندی ندهند که دراین صورت از بخشی از اموال محروم شده است .
کسی که ازطرف کسی وصی می شود، آیا باید وصیت را طبق نظر مرجع کسی که فوت کرده است انجام بدهد؟
پاسخ – وصی باید طبق نظر مرجع خودش عمل کند مگر اینکه در وصیت آورده باشد که اینگونه عمل کنید یا طبق نظر مرجع تقلید خودم عمل کنید . بعضی می فرمایند باید طوری عمل کند که نظر هر دو لحاظ بشود.
 خرید و فروش اجناس با غیر مسلمان چه حکمی دارد ؟
پاسخ – اشکالی ندارد . اگر غیر مسلمانی است که در حال جنگ با مسلمانان است بحثش فرق می کند.
کسی  بیشتر از ثلث مالش را وصیت کرده است، تکلیف ورثه چیست ؟
پاسخ – به همان مقداری که ایشان وصیت کرده است باید عمل کرد ولی اگر وصیت بیشتراز ثلث بود ،مبلغ اضافه تر از ثلث را باید ورثه اجازه بدهند البته اگر صغیر نباشند.
 اغلب مهریه ها توسط مردها قابل پرداخت نیستند ، آیا این عقدها صحیح هستند؟
پاسخ – بعضی از فقها فرموده اند که مهریه ی خیلی زیاد که شوهر توانایی پرداخت آنرا در حال و آینده ندارند اشکال دارد و بعضی می فرمایند که اشکال ندارد ولی باید در آینده بپردازند. مستحب است که مهریه کم باشد.