فضایل و آثار ذکر صلوات
بسم الله الرحمن الرحیم
«وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلاَّ رَحْمَةً لِلْعالَمینَ».[1]
قال رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم«إِنَّمَا بُعِثْتُ رَحْمَةً»[2].
برکات ذکر صلوات
مرحوم حاج آقای دولابی دو چیز را خیلی سفارش می کردند،
یکی استغفار
یکی صلوات
گمان نمی کنم ذکری زیباتر، قشنگ تر، جامع تر، کامل تر از ذکر صلوات باشد. هم توحید، هم نبوت، هم امامت، هم معاد در آن هست. اللهم که می گوییم اقرار به خداست، توحید است. درود بر پیامبر، پس پیامبر را قبول کرده ایم، نبوت و رسالت درست شد. آل پیامبر را ضمیمه کردیم، امامت و ولایت درست می شود. جزای صلوات به ما می رسد، معاد و قیامت مان درست می شود. اگر چیزی از این بهتر بود خدا همان کار را می کرد.
«إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یصَلُّونَ عَلَى النَّبِی یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیماً»[3]
کار خداست. کار همة ملائکه است.
صلوات جامعترین ذکر
در روایت داریم: شخصی از امام صادق علیه السلام پرسید: آقا بین دو تا آیه یک مقداری تناقض است. یک جا در قرآن خدای متعال می فرماید:
«یسَبِّحُونَ اللَّیلَ وَ النَّهارَ لا یفْتُرُونَ»[4]
ملائکه کارشان دائم تسبیح است. شب و روز تسبیح می کنند، سست هم نمی شوند. سستی هم ندارند. یعنی ملائکه کارشان دائم تسبیح است. آیه دیگری هم می گوید:
«اِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یصَلُّونَ عَلَى النَّبِی»
هم یعنی دائم کارشان صلوات است. از امام صادق علیه السلام پرسیدند که جمع بین این دو آیه چیست؟ حضرت فرمودند: چون در صلوات تسبیح هم هست. در روایات داریم: در صلوات استغفار هست، لا اله الا الله هست. ما دیگر چیزی به این جامعی نداریم. تسبیح، سبحان الله هست، تحمید الحمد لله هست، تکبیر، الله اکبر هست. خیلی ذکر جامعی است
«یسَبِّحُونَ اللَّیلَ وَ النَّهارَ لا یفْتُرُونَ»
مصداقش می شود. بعد از ذکر خدا، شیرین ترین ذکرها ذکر پیامبر و اهل بیت است. بلکه ذکر آنها از ذکر خدا جدا نیست.
«إِذَا ذُکِرْنَا ذُکِرَ اللَّهُ»[5].
روایت داریم یاد ما یاد خداست. چون آنها منصوص فی ذات الله هستند. فقط او را نشان می دهند. تجلی صفات خداوند هستند. لذا یکی از چیزهایی که هم دل را خیلی نورانی می کند. و هم مجالس را نورانی می کند، صلوات بر محمد و آل محمد است
صلوات باعث دور شدن شیاطین
صلوات باعث می شود، شیاطین بروند ، ملائکه بیایند. رحمت خدا جذب شود. در روایت داریم:
«إرفعوا أصواتکم بالصّلاة علىّ فإنّها تذهب بالنّفاق»[6].
فرمود: بلند صلوات بفرستید که بلند صلوات فرستادن نفاق را از بین می برد. پیامبر یکی از سنت هایش این بود: روی زمین می نشست. هیچ تعینی با دیگران نداشت. کسی وارد می شد نمی دانست کدام پیامبر است. این ها خیلی مهم است. در روایت داریم که می فرماید: من دوست ندارم رفتارم و کردارم یک جوری باشد که فرقی با دیگران ایجاد بشود. یا برتری در نظر مردم ایجاد بشود.
صلوات در واقع توسل به پیامبر و آل پیامبر است. نام این ها رمز درهای رحمت الهی است. گره ها را باز می کند. زمین خورده ها را بلند می کنند. در روایت داریم: جبرئیل روزی محضر پیامبر خدا شرفیاب شد. متبسم و خندان عرض کرد: یا رسول الله امروز چیز عجیبی دیدم. حضرت جبرئیل گهواره جنبان نوه پیامبر است. امام حسین علیه السلام روز عاشورا فرمود:
«فَجَبْرَائِیلُ مِنْ أَهْلِ الْبَیتِ وَ إِنَّهُ لَخَادِمُنَا»[7].
در روایتی در بحار داریم که جبرئیل میوه ای از باغ ما اهل بیت خورده که این مقام را پیدا کرده است.
نجات در سایه ذکر صلوات
جبرئیل عرض کرد: یا رسول الله امروز چیز عجیبی دیدم، از آسمان که می آمدم به کوه قاف رسیدم. فرشته ای را در آنجا دیدم، پر و بال سوخته و به حالت توبیخ و تبعید آنجا معذب است. قبلاً این فرشته را در آسمان ها دیده بودم. هفتاد هزار فرشته تحت فرماندهی او بودند، تحت نظر او بودند، و خیلی مورد عنایت بود. و امروز دیدم به این حال افتاده خیلی تعجب کردم. سؤال کردم چرا این طور شدی؟ گفت ای جبرئیل، شب معراج که پیامبر خدا به معراج تشریف فرما شدند. همة اهل آسمان ها موظف بودند، نهایت احترام و ادب را بگیرند. همه می آمدند استقبال، احترام می کردند، بدرقه می کردند. من در ادب کردن کوتاهی کردم. به خدمت پیامبر.
جبرئیل سید ملائکه است، سید در عربی یعنی بزرگ، آقا، برتر. هرچیزی سیدی دارد.
«جَبْرَئِیلُ سَیدُ الْمَلَائِکَةِ وَ أَنَا سَیدُ الْأَنْبِیاءِ وَ عَلِی سَیدُ الْأَوْصِیاءِ»[8].
فرمود سید الانبیاء من هستم، سید الاوصیاء علی علیه السلام . سید الملائکه جبرئیل است.
«ذِى قُوَّةٍ عِندَ ذِى الْعَرْشِ مَکِینٍ،مُّطَاعٍ ثمَ َّ أَمِینٍ»[9].
در آسمان بر ملائکه فرماندهی دارد. سید اعمال چیست در این حدیث؟ خیلی زیباست، این قسمت آخرش را من بیشتر دوست داشتم.
« لِکُلِّ أَمْرٍ سَیدٌ وَ حُبِّی وَ حُبُّ عَلِی سَیدُ مَا تَقَرَّبَ بِهِ الْمُتَقَرِّبُونَ مِنْ طَاعَةِ رَبِّهِمْ»[10].
یعنی بزرگ آن چیزی که خیلی از آن چیز درمی آید!! بزرگترین عمل، آن گل اعمالی که انسان را به خدا نزدیک می کند، محبت من و محبت امیرالمؤمنین علیه السلام است.
صلوات باعث از بین رفتن گناهان
ذکر صلوات بهترین ذکرهاست. اثر عجیبی برای زدودن و پاک کردن گناهان دارد. امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: ذکر صلوات برای از بین بردن گناهان قوی تر است از اثر آب بر آتش. آب چگونه آتش را خاموش می کند، و رحمت بر غضب غالب است، آب بر آتش غالب است. و بعد فرمود: سلام دادن به پیامبر، از آزاد کردن بنده در راه خدا افضل است. اگر صلوات ها ضمیمه با سلام هم بشود که اجرش خیلی بالاست. «اللهم صل و سلم و بارک» برکت بده. در باب صلوات کیفیت صلوات های مختلف نقل شده، در خیلی هایش سلام هم هست. و یا انسان هر روز سلام بدهد. و بعد فرمود: محبت پیامبر خدا از جهاد و شهادت در راه خدا افضل است. کسی که محبت پیامبر در قلبش بیاید، افضل از جهاد و شهادت در راه خداست.
برتری ذکر صلوات بر دیگر اذکار
حدیث داریم: در میزان حسنات چیزی نهاده نمی شود که سنگین تر از تسبیحات اربعه باشد.
«سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ»[11].
ولی روایت داریم: اگر کسی ذکر صلوات را بگوید، ثواب آن 4 ذکر را هم دارد. یعنی جامع آن 4 ذکر هم هست. چه معجونی است. چون مفت و ارزان دستمان رسیده ما قدر نمی دانیم. یعنی در صلوات هم لا اله الا الله هست، هم سبحان الله، هم الحمد لله، هم الله اکبر. هم تکبیر است، هم تحمید است، هم تسبیح است، هم تهلیل است.
آثار صلوات
یکی از آثار صلوات که در روایات فراوان هست باعث پاک شدن گناهان می شود. امام هشتم علیه السلام فرمود:
«مَنْ لَمْ یقْدِرْ عَلَى مَا یکَفِّرُ بِهِ ذُنُوبَهُ فَلْیکْثِرْ مِنَ الصَّلَوَاتِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فَإِنَّهَا تَهْدِمُ الذُّنُوبَ هَدْما»[12].
گناهان را منهدم می کند. نور که بیاید دیگر ظلمت نیست. گناهان را ذوب می کند. پیامبر ما فرمود:
«مَنْ صَلَّى عَلَی مَرَّةً لَمْ یبْقَ لَهُ مِنْ ذُنُوبِهِ ذَرَّة»[13].
اگر کسی یک بار بر من درود بفرستد، ذره ای از گناهانش باقی نمی ماند. مثل قطره ای که وصل به دریا بشود. چون صلوات اتصال است، صله است. کار خداست. کار ملائکه است. وصل که می شوی، با صلوات وصل می شوی، صله می کنی، به آنها نزدیک می شوی. در یک روایت دیگر حضرت فرمود: اگر کسی سه بار در روز از روی محبت به من، این ذکر را بگوید، خدا گناهان آن روز او را می آمرزد. در یک روایت دیگری باز امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: تأثیر ذکر صلوات برای پاک کردن گناهان قوی تر است از ریختن آب بر آتش. از روایات استفاده می شود، کسی که جهنمی باشد توفیق صلوات را هم ازش می گیرند. یعنی این ها باهم قابل جمع نیستند. در روایت داریم پیامبرفرمود: شفاعت من بر او واجب می شود. عاقبت به خیر می شود. قبرش نورانی می شود. خیلی روایات داریم.
ذکر صلوات در کل عالم آثار و برکات دارد.
امام صادق علیه السلام فرمود:
«فَأَکْثِرُوا الصَّلَاةَ عَلَیهِ فَإِنَّهُ مَنْ صَلَّى عَلَى النَّبِی ص صَلَاةً وَاحِدَةً صَلَّى اللَّهُ عَلَیهِ أَلْفَ صَلَاةٍ فِی أَلْفِ صَفٍّ مِنَ الْمَلَائِکَةِ وَ لَمْ یبْقَ شَی ءٌ مِمَّا خَلَقَ اللَّهُ إِلَّا صَلَّى عَلَى ذَلِکَ الْعَبْدِ لِصَلَاةِ اللَّهِ عَلَیهِ وَ صَلَاةِ مَلَائِکَتِهِ وَ لَا یرْغَبُ عَنْ هَذَا إِلَّا جَاهِلٌ مَغْرُورٌ وَ قَدْ بَرِئَ اللَّهُ مِنْهُ وَ رَسُولُه »[14].
اگر کسی یک بار ذکر صلوات را بگوید، خدای متعال هزار رحمت و صلوات نازل می کند با هزار صف از ملائکه به کسانی که صلوات بر محمد و آل محمد بفرستند. بعد فرمود:
«لَمْ یبْقَ شَی ءٌ مِمَّا خَلَقَ اللَّهُ إِلَّا صَلَّى عَلَى ذَلِکَ الْعَبْدِ لِصَلَاةِ اللَّهِ عَلَیهِ وَ صَلَاةِ مَلَائِکَتِهِ».
فرمود وقتی خدا و ملائکه به فرستندة صلوات رحمت نازل می کنند، عالم، بازتاب صلوات در کل عالم و نظام آفرینش است. شاید سرش این باشد، وقتی ما درخواست رحمت و برکت و صلوات بر پیامبر و آلش می کنیم، آنها قیم همه عالمند. و صلوات هم دعای مستجاب است. می گوییم رحمت و لطف خاصت را بر پیامبر و آلش نازل کن، مستجاب می شود. یک فیض جدید، چون لطف و عنایت خدا اندازه ندارد، پایان هم پیدا نمی کند. لطف خاصی که نازل کرد، آنها هم سرریز می کنند به همة عالم. و لذا بازتابش این است که همة عالم دعا می کنند به کسانی که صلوات بر محمد و آل محمد بفرستند. در آخر حدیث هم امام صادق علیه السلام توبیخ عجیبی کرده اند به کسانی که بی اعتنا هستند به این ذکر. فرمودند:
«وَ لَا یرْغَبُ عَنْ هَذَا إِلَّا جَاهِلٌ مَغْرُورٌ وَ قَدْ بَرِئَ اللَّهُ مِنْهُ وَ رَسُولُه »
اولاً جاهل است کسی که میل و رغبت در صلوات نکند. مغرور است. خدا از او بیزار است، پیامبر بیزار است، اهل بیت بیزارند از کسانی که بی اعتنا هستند به صلوات بر محمد و آل محمد. پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود:
«أَوْلَى النَّاسِ بِی فِی یوْمِ الْقِیامَةِ أَکْثَرُهُمْ عَلَی صَلَاة»[15].
سزاوارترین، نزدیک ترین افراد به من روز قیامت کسانی هستند که بیش از همه صلوات بر محمد و آل محمد بفرستند.
«إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یصَلُّونَ عَلَى النَّبِی یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیماً»[16].
خود خدا دائماً مشغول صلوات است و همه نیروهایش را هم بسیج کرده که این کار را بکنند. یعنی اگر کاری از این بهتر بود، خود خدا می کرد و ملائکه را هم می گفت بکنید. بیائید همکار خدا بشویم. صلوات تخلق به اخلاق الله است. پیروی کردن از خلق و صفات خداست.
«اللَّهُ یبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یشاءُ»[17]،
«تُؤْتِی الْمُلْکَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْکَ مِمَّنْ تَشاءُ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ»[18]،
«وَ تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَیرِ حِساب»[19].
لا حول و لاقوة الا بالله
:پی نوشتها
[1].الأنبیاء/ 107
[2].الإحتجاج على أهل اللجاج/ احمد بن على طبرسى/ ج 1/ 212 احتجاجه ع على الیهود من أحبارهم ممن قرأ الصحف و الکتب فی معجزات النبی ص - و کثیر من فضائله ..... ص : 210
[3].الأحزاب/ 56
[4].الأنبیاء/ 20
[5].بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار/ مجلسی/ ج 71/ 258 باب 15 حقوق الإخوان و استحباب تذاکرهم و ما یناسب ذلک من المطالب ..... ص : 221
[6].پیام پیامبر/ بهاء الدین خرمشاهى- مسعود انصارى متن عربى/ 568 103 فضیلة الصلاة على النبی9..... ص : 566
[7].بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار/ مجلسی/ ج 26/ 345 باب 8 فضل النبی و أهل بیته صلوات الله علیهم على الملائکة و شهادتهم بولایتهم ..... ص : 335
[8].بحارالأنوار/ مجلسی/ج27/ 128 باب 4- ثواب حبهم و نصرهم و ولایتهم و انها امان من النار.... ص: 73
[9].التکویر/20،21
[10].بحارالأنوار/ مجلسی/ج27/ 128 باب 4- ثواب حبهم و نصرهم و ولایتهم و انها امان من النار.... ص: 73
[11].مفاتیح الجنان/ شیخ عباس قمی/1/259 و سید بن طاوس در اقبال ذکر فرموده سبحان .... ص: 259
[12].جامع الأخبار/ تاج الدین شعیرى /59 الفصل الثامن و العشرون فی الصلاة على النبی6... ص: 59
[13].همان
[14].ثواب الأعمال و عقاب الأعمال/ شیخ صدوق/ 154 ثواب من صلى على النبی ص صلاة واحدة ..... ص : 154
[15].جامع الأخبار/ تاج الدین شعیرى/ 59 الفصل الثامن و العشرون فی الصلاة على النبی6... ص: 59
[16]. الأحزاب/ 56
[17].الرعد/ 26
[18].آل عمران/ 26
[19].آل عمران/27
